بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : چهارشنبه 23 بهمن 1392      11:26

تولید ناخالص داخلی هشتاد ساله شد

یکی از بزرگترین نوآوری های بشر در قرن بیستم ممکن است به زودی بازنشسته شود

آرش پورابراهیمی: تولید ناخالص داخلی طی چند دهه اخیر شاخصی بی رقیب برای سنجش عملکرد اقتصادهای جهان بوده است اما شاید این روند طی سال های پیش رو تغییر کند.

هشتاد سال پیش، تولید ناخالص داخلی (Gross Domestic Product) که از آن به عنوان جی‏دی‏پی (GDP) یاد می‏شود، متولد شد. از شاخص تولید ناخالص داخلی برای سنجش اندازه یک اقتصاد استفاده می‏ شود و این شاخص به سرعت به اصلی ترین شاخص برای مقایسه عملکرد اقتصادهای مختلف و همچنین مقایسه عملکرد یک اقتصاد در سال های مختلف تبدیل شد. استیون لندفلد (Steven Landefeld)، مدیر دفتر تحلیل اقتصادی آمریکا (Bureau of Economic Analysis)، از شاخص جی‏دی‏پی به عنوان یکی از بزرگترین نوآوری های بشر در قرن بیستم میلادی یاد کرده است. شاخص جی‏دی‏پی میزان تولید در بخش دولتی و خصوصی و همچنین میزان سرمایه گذاری و خالص واردات یک اقتصاد را می‏سنجد و امروزه از شاخص جی‏دی‏پی نه تنها برای سنجش اندازه یک اقتصاد بلکه برای سنجش توسعه یافتگی آن نیز استفاده می‏شود. اما این شاخص طی سال های درخشانی که سپری کرده، همواره با انتقاداتی نیز مواجه بوده است. برای مثال منتقدان معتقدند که این شاخص بخش غیررسمی اقتصاد را در نظر نمی‏ گیرد و همچنین در سنجش اثرات جانبی (Externalities) نیز ناکام است. برای مثال فعالیت اقتصادی یک کشور ممکن است به محیط زیست آسیب بسیاری بزند اما میزان آسیب وارد شده به محیط زیست در شاخص جی‏دی‏پی در نظر گرفته نمی‏شود و به همین خاطر منتقدان معتقدند این شاخص در مواجه با چالش های امروز بشر کاستی هایی دارد. همچنین این انتقاد نیز نسبت به شاخص جی‏دی‏پی مطرح می‏شود که این شاخص اگرچه درآمد سرانه افراد در یک کشور را نشان می‏دهد اما با توجه به آن نمی‏ توان به کیفیت آموزش و بهداشت در یک کشور پی برد، هرچند که اقتصاددانانی مانند گرگوری منکیو (Gregory Mankiw) معتقدند که به طور معمول در کشورهایی که سطح درآمد سرانه بالاتر است، کیفیت خدمات آموزشی و بهداشتی نیز وضعیت بهتری دارد. با این حال مواردی وجود دارند که باعث نمایان تر شدن ضعف های شاخص جی‏دی‏پی شده اند، برای مثال شاخص جی‏دی‏پی نمی‏ تواند به این پرسش پاسخ بدهد که آیا افراد در کشورهایی که درآمد سرانه یکسانی دارند، زندگی مشابهی و سطح رفاه یکسانی دارند؟ پرسشی که البته پاسخ آن منفی است چرا که برای مثال درآمد سرانه در نیوزلند و باهاماس تقریبا یکسال است اما امید به زندگی و سطح آموزش در نیوزلند نسبت به باهاماس، وضعیت بسیار بهتری دارد.

در واکنش به چنین انتقادهایی بود که شاخص های دیگری به عنوان رقبای تولید ناخالص داخلی مطرح شدند که مشهورترین آن ها شاخص توسعه انسانی (human development index)  است. شاخص توسعه انسانی توسط اقتصاددانی پاکستانی به نام محبوب الحق و با همکاری یکی از برندگان نوبل اقتصاد یعنی آمارتیا سن که متخصص علم توسعه نیز محسوب می‏شود، بسط یافت و در نخستین گزارش توسعه انسانی سازمان ملل متحد در سال 1990 به کار گرفته شد. شاخص توسعه انسانی سه متغیر اصلی توسعه یعنی بهداشت، آموزش و درآمد را مورد بررسی قرار می‏دهد. در واقع این شاخص تلاش می‏کند تا برآوردی از کیفیت زندگی در کشورهای مختلف را ارایه دهد. با وجود چنین رقبایی، هنوز هم می‏توان از شاخص تولید ناخالص داخلی به عنوان اصلی ترین شاخص برای سنجش عملکرد اقتصاد یک کشور یاد کرد. هرچند که ممکن است در آینده ای نه چندان دور از میزان پیشتازی این شاخص کاسته شود. در گزارشی که موسسه رند (RAND) به مناسبت 80 سالگی شاخص تولیدناخالص داخلی منتشر کرده، آمده است در دورانی که اقتصادهای توسعه یافته وارد دوره ای از رشد اقتصادی ناچیز شده اند، شاخص تولیدناخالص داخلی شاید دیگر بازتاب دهنده چالش های اقتصادی-اجتماعی این کشور نباشد و به همین خاطر شاید دوران بازنشستگی شاخص جی‏دی‏پی خیلی زودتر از آنکه برخی انتظار دارند فرا برسد.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir