ارزش ریال در ابتدا بر پایه نقره تعیین شده محتوای ریال در رابطه با نقره ای که درش هست سنجیده می شود یعنی ارزش طلا در مقابل نقره و ریال دربرابر لیره استرلینگ سنجیده و نرخ لیره-قران بدست می آید. 1 لیره در سال 1914 برابر با 74/61 قران ارزش داشت. اما از 1914 به بعد در ظاهر ایران در موازنه پرداخت ها کسری داشته است. این در حالیست که تمام آمار و ارقام ها نشان می دهد که ایران واردکننده طلا بوده است و در آمار تجارت خارجی صادرات ایران از وارداتش بیشتر بوده بعلاوه حضور دو نیروی روس و انگلیس در ایران موجب شده تا پول های بسیار زیادی خرج کنند و درآمد ارزی ما بالا برود.
دلیل کاهش نرخ قران نسبت به لیره سقوط کاهش ارزش نقره در بازارهای جهانی و سقوط ارزش پول ایران از محتوای نقره آن بوده است به همین دلیل بعد از 1921- 1300 همراه با عوض شدن حکومت در ایران، رفتن به سمت پایه طلا اساس کار قرار میگیرد بنابراین در سال 1307 دولت بانک ملی را تأسیس و طلا را پایه پول ایران قرار می دهد. علاوه بر اینها سیاست ها و برنامه هایی را پیش میگیرد که یک نوع توازن ارزی بوجود آید. با وجود برنامه های عمرانی، صنعتی و ایجاد 128 کارخانه که لازمه همه اینها واردات ماشین آلات و آهن میباشد نوسانات نرخ ارز در دوره 1307 تا 1320 به زیر 9 درصد بوده است. که در این دوره صادرات کالاهای کشاورزی در دستور کار قرار میگیرد و سیاست دولت کنترل و هدایت واردات و کنترل و هدایت درآمدهای ارزی به طرف ورود کالاهای صنعتی بود.
در شهریور 1320 با بهم ریختن اوضاع سیاسی و اقتصادی مملکت کنترل واقعی روی برنامه های اقتصادی و سیاسی عملاً وجود نداشت که این وضع تا ملی شدن صنعت نفت که درآمد نفت قطع میشود ادامه دارد اما در آن دوره سیاستهایی برای تشویق صادرات و کنترل واردات اعمال میشود. اما با این وجود نرخ ارز روز به روز افزایش می یافت که در این زمان نرخ توافقی صندوق بین المللی پول راهنمای سیاست های ارزی ایران شد.
در سال 1944 که صندوق بین المللی پول بوجود می آید ایران یکی از 44 کشور مستقلی بوده که در دنیا وجود داشته و صندوق نرخ 76/76 برای پول ایران تعیین کرد. این تغییر نرخ بطور موثر از 3/32 به 76/76 در 1957 اجرا شد. هدف از تغییر نرخ این بود که یک درآمد ریالی برای ایران ایجاد شود که بتواند به واحدهای صنعتی و تولیدی وام بدهند پایه انقلاب صنعتی ایران از 1337 با تغییر نرخ برابری ایران با دلار بود که تا 1351 ادامه پیدا می کند که انقلاب نفتی اوپک بدلیل جنگ 6 روزه اعراب و اسراییل و تحریم نفتی اروپا اتفاق افتاد.
قیمت هربشکه نفت از 94/1 سنت شروع و تا 80/4 رسید در نتیجه با 4 برابر شدن قیمت نفت درآمد ایران هم 4 برابر شد و با این درآمد بالا مقامات بفکر بالا بردن ارزش پول افتادند 6/68 ریال را بعنوان ارزش پول ایران تعیین می کنند که این نرخ تعادلی بازار بود چرا که نرخ ارز بازار آزاد از بانک ملی ارزانتر بود. و تا 1355 ادامه داشت. تا قبل از انقلاب ذخیره ارزی ایران در بانک های خارجی 5/13 میلیارد دلار بود که بعد از جریانات 13 آبان کارتر این حساب ها را مسدود کرد بنابر این ارز بازار آزاد بالا رفت. 10 سال بعد از انقلاب نرخ ارز همچنان 6/68 بود در حالیکه در بازار آزاد 135 تومان بود. در سال 70 دوره بعد از جنگ و زمان بازسازی و دوره نیاز شدید به واردات ما 8 نوع نرخ ارز داشتیم نرخ رسمی، آزاد، خدماتی، تعادل، ترجیحی، شناور بانکی و نرخ رقابتی. با این اوصاف در همین سال داستان تک نرخی شروع میشود ولی در 71 کم کم شکل میگیرد فایده تک نرخی شدن این است که حداقل هزینه کالاهای وارداتی را برای جامعه و دولت مشخص میشود و کلا رقابت را واقعی تر و از هدر رفتن اموال و دارایی ها جلوگیری می کند.
نرخ ارز دولتی در سال 80 =175 تومان
در سال 81= 795 تومان
82 = 828
83 = 871
84 = 902
85 = 919
86 = 828
87 = 957
88 = 983
89 = 1036
90 = 1100
91 = 1226 در بهار 91 متوسط نرخ در بازار 1759 تومان بوده که خود نشاندهنده افزایش تقاضای دلار در بازار نسبت به عرضه آن است.
تغیرات و نوسانات شدید دلار در چند ماه اخیر جنبه داخلی ندارد بلکه با تحریم بانک مرکزی انگشت خود را بر روی کل نقل و انتقالات گذاشته اند بنابراین دسترسی ایران به طلاها و ذخایر ارزی غیر ممکن است. هنگامی که سوئیفت را قطع می کنند نقل و انتقالات بین حساب های افراد در بانک های مختلف قطع و بیشتر پرداخت های بین المللی مختل و با اینکار با کاهش دلار مواجه میشویم که این مقدار دلار هم بدست یک نفر کنترل میشود آن هم با باز و بسته کردن شیر بازار را در دست خودش نگه میدارد.