لزوم شفافیت و مسولیت پذیری در بانک های مرکزی

در سال های اخیر بانک های مرکزی در سراسر جهان به مسئله شفاف سازی، مسئولیت پذیری و اطلاع رسانی توجه زیادی نموده اند. بر خلاف گذشته که بانک های مرکزی تصمیم های خود را در خفا و پشت درهای بسته می گرفتند، اکنون جزئیات جلسات کمیته های پولی و اعتباری که مهمترین مرکز تصمیم گیری در بانک های مرکزی است به اطلاع همگان می رسد. بانک های مرکزی در کنار شفاف سازی، مسئولیت پذیری را نیز به عهده گرفته اند خود را در قبال مسائل اقتصادی و بانکی در برابر عموم مسئول می دانند. 
 اطلاع رسانی نیز به عنوان بخشی از فعالیت های ضروری بانک های مرکزی به حساب می آبد. از زمانی که سیاست (هدفگذاری تورمی) در بانک مرکزی گسترش پیدا کرده است، مسئولیت پذیری نیز به عنوان جزی از سیاست های بانک های مرکزی در آمده است؛ به طوری که این امر موجب پاسخ گویی مقامات بانک مرکزی در قبال انحرافات از اهداف تعیین شده اقتصادی در مقابل قوه مجریه، مقننه م مردم گردیده است.

 آنچه که در این مسئله حائز اهمیت است، استقلال بانک مرکزی است که بدون آن سایر مسائل مطرح شده مفهومی ندارد. تحولات اخیر در زمینه بحران اقتصادی جهانی تاکید بیشتری بر اهمیت مستقل بودن بانک های مرکزی دارد. همچنین به عدم دخالت دولت ها در تصمیم های بانک مرکزی به عنوان یک اصل پذیرفته شده تاکید زیادی گردیده است.
در زمینه اقتصاد بانک مرکزی ایران در سال های اخیر قدم های موثری برداشته شده است؛ هر چند این پیشرفت ها با نوسان هایی روبه رو بوده است. در برنامه های سوم و چهارم توسعه اقتصادی کشور با واگذاری مجدد ریاست شورای پول و اعتبار به رئیس کل بانک مرکزی و همچنین واگذاری انتخاب رئیس کل بانک مرکزی، از مجمع عمومی بانک مرکزی به ریاست جمهور، تحول مثبتی به وجود آمد. هر چند ادغام شورای پول و اعتبار در سایر شوراهای اقتصادی دولت، برای مدتی استقلال بانک مرکزی را دچار مخاطره نمود ولی برگشت آن به زیر مجموعه بانک مرکزی مجداد موجب افزایش اعتبار بانک مرکزی گردید.

در سال های گذسته، بانک مرکزی ایران باتاکید صندوق بین المللی پول، اقدامات موثری در زمینه شفاف سازی،مسئولیت پذیری و پاسخگویی انجام داده است، ولی این سیاست ها در برخی موارد با مقاومت رو به رو شده است و همچنین برخی از سازمان ها و دستگاه های اجرایی نیز اعتقاری بر اثرات مثبت آن ندارند کاهش انتظارات تورمی یکی از مواردی است که اقتصاددانان در رابطه با سیاست های شفاف سازی بر آن تاکید کرده اند که این امر می تواند منجر به تاثیر بیشتر سیاست های پولی گردد.

اگرچه معیار های اندازه گیری شفاف سازی،مسئولیت پذیری و پاسخگویی چندان دقیق نیست ولی با این وجود می توان به صورت مقایسه ای آنها را مورد بررسی قرار داد. این مسئله باید در راستای استقلال بانک مرکزی مورد بررسی قرار گیرد،لذا تا زمانیکه استقلال بانک مرکزی به رسمیت شناخته نشده است مسئل دیگر در حاشیه قرار می گیرد و نمی توان آنها را به درستی ارزیابی کرد.  

 
*مدرس اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی


استفاده از مطالب سایت اقتصاد ایرانی با ذکر منبع بلامانع است.