زندگی اقتصاد روزنامه نگاران چطور می گذرد؟

هر یک کلمه و حرف اضافه هم معنا پیدا می کند وقتی که قرار باشد دستمزد براساس آن حساب شود. به همین دلیل هم روزنامه نگارها حساب تک تک کلماتی که می نویسند را دارند. کلماتی که قرار است خرج زندگی آنها را بدهد. اما باز هم این کلمات کفاف زندگیشان  را نمی دهد و بیشتر روزنامه نگارانی که برای حقوق کارگران گزارش می نویسند و از خط فقر می گویند خود جزیی از ساکنین همین زیر خط نشین ها هستند.

14 اردیبهشت روز جهانی آزادی مطبوعات است. مطبوعاتی که گردانندگان آن در گزارش کمیته جهانی حفاظت از حقوق روزنامه نگاران در سال 2012، متوسط حقوقشان در جهان 30 تا 58 هزار دلار بوده است. براساس گفته این سازمان حتی آنهایی هم که در روزنامه کارآموزی می کنند و به نوعی تازه وارد شغل روزنامه نگاری شده اند، سالی کمتر از 12 هزار دلار در نمی آورند. برای مثال در آمریکا براساس آخرین آماری که در سپتامبر سال ۲۰۱۲ منتشر شده میانگین حقوق روزنامه نگاران از ۱۸ تا ۱۲۰ هزار دلار در سال متغیر بوده است. در استرالیا حداکثر حقوق در سال ۲۰۱۳ برای روزنامه نگاران حرفه ای ۷۷ هزار و ۵۹۴ دلار و برای سایر روزنامه نگاران هم ۶۹ هزار و ۹۸۲ دلار بوده است. حتی در نشریاتی که برای جذب روزنامه نگاران در برخی کشورهای اروپایی آگهی داده اند، در مقابل ستون حقوق قابل پرداخت نوشته شده: «اگر در این حرفه تازه وارد هستید در سال اول می توانید انتظار ۲۲ هزار یورو درآمد سالانه را داشته باشید».

البته این آمار در ایران جایی ندارد. بیشتر روزنامه نگاران مخصوصا اگر قرار باشد تنها در یک نشریه کار کنند، به ندرت حقوقی نزدیک به 800 هزار تومان می گیرند. یعنی با دلار سه هزار تومانی می شود، ماهی 266 دلار و در نهایت سالی 3 هزار و 200 دلار. به عبارتی یک روزنامه نگار ماهر و با سابقه تقریبا به اندازه یک چهارم و حتی کمتر  از یک روزنامه نگار تازه کار اروپایی حقوق می گیرد. البته دامنه دستمزد متفاوت است از 300 هزار تومان تا 2 میلیون تومان کشیده می شود. کارآموزان روزنامه نگاری در ایران هم که به طور کل هیچ حقوقی نمی گیرند و تا مدت ها مجانی کار می کنند. سیستم حداقل دستمزد کارگران هم برای این گروه مصداقی ندارد و اصولا با اینکه گفته می شود، روزنامه نگاری از مشاغل سخت است و افراد در این شغل، 20 ساله بازنشسته می شوند، اما بیمه ای وجود ندارد و خیلی از روزنامه نگاران در ایران بیمه نیستند. حتی بعضی از آنها با اینکه ده سالی در این شغل بوده اند، بیمه ندارند. امنیت شغلی ای هم وجود ندارد و هر لحظه امکان دارد نشریه توقیف یا بسته شود و بعدش هم از بیمه بیکاری خبری نیست.

در ایران در یک تقسیم بندی کلی روزنامه نگاران در چهار گروه حقوق می گیرند؛ مدیران ارشد روزنامه ها مانند سردبیر و دبیران تحریریه، دبیران سرویس، خبرنگاران و روزنامه نگارانی که به اصطلاح در ایران «حق التحریری» خوانده می شوند. به طور طبیعی مدیران ارشد بیشترین حقوق را دریافت می کنند و آخرین گروه که حق التحریری ها هستند کمترین حقوق را بسته به حجم مطلبی که نوشته اند، می گیرند که آن هم اصولا با تاخیر های زیادی همراه است.

به گفته فریدون صدیقی، روزنامه نگار پیش از انقلاب دو روزنامه کیهان و اطلاعات براساس طبقه بندی مشاغل و آنچه سندیکای وقت روزنامه نگاری اعلام کرده بود حقوق پایه ای را برای روزنامه نگاران تعیین کرده بودند و هر سال براساس تورم به حقوق روزنامه نگاران افزوده می شد. او در مصاحبه ای که در گذشته با روزنامه بهار انجام شده، گفته «حقوقی که روزنامه نگاران در آن زمان در روزنامه های اطلاعات و کیهان می گرفتند برای زندگی در آن دوره جوابگو بود. خاطرم هست اولین حقوق من در سال ۱۳۵۱ حدود ۱۲۰۰ تومان بود و خاطرم هست که در زمان انقلاب هشت هزارتومان حقوق می گرفتم اما الان و به ویژه در دو دهه اخیر حقوق روزنامه نگاران هیچ گاه تامین کننده زندگی آن ها نبوده و در نتیجه پدیده چندکاره بودن به شدت به روزنامه نگاری در ایران آسیب زده است.» البته به اعقاد صدیقی، این وضعیت دستمزد روزنامه نگاران از فروش نامناسب روزنامه و کم شدن آگهی هایشان نشات می گیرد. حتی به گفته علی اکبر قاضی زاده، روزنامه نگار هم چندی پیش در گفت وگو با ماهنامه مدیریت ارتباطات به دشواری های پیش روی روزنامه نگاران در ایران اشاره کرده و گفته بود: «دریافتی روزنامه نگاران از کارکنان دولت و معلمان هم کمتر است.»

این در حالی است که در کشورهای پیشرفته، دستمزد روزنامه نگاران براساس تحصیلات، حوزه خبری و نوع رسانه و تجربه کاری دسته بندی می شود و حتی برای مثال خبرنگارانی که حتی در مناطقی با شرایط آب و هوایی سخت کار می کنند حقوقی متفاوت و اغلب بیشتر از سایر خبرنگاران مستقر در واحد های مرکزی می گیرند یا گزارشگران تحقیقی که کارشان نوشتن درباره سوژه های جنجال برانگیز و اغلب پرخطر است از نظر رتبه شغلی و حقوقی جایگاهی بالا تر از سایر روزنامه نگاران دارند. حتی حقوق ورزشی نویسان با خبرنگاران فعال در حوزه های خبری چون دادگاه ها و حوادث متفاوت است. البته آنچه امکان چنین رتبه بندی را در این کشور ها فراهم کرده، تخصصی شدن کار روزنامه نگاری در آن ها است؛ موضوعی که در ایران دیده نمی شود.