بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : دوشنبه 5 خرداد 1393      8:54
در سالگرد برنامه اجتماعی جانسون؛

جامعه بزرگ و یارانه های نقدی

برنامه دولتی کمک به اقشار کم درآمد در آمریکا بعد از نیم قرن پیامدهای بسیار منفی نظیر کاهش اعتماد عمومی به دولت، افزایش تنبلی اجتماعی، سست شدن بنیاد خانواده و حتی رشد شدید منازعات سیاسی داشته است.
نویسنده :
محسن عبدالهی

اقتصاد ایرانی: این روزها در آستانه پنجاهمین سالروز اجرای برنامه «جامعه بزرگ» از سوی لیندون جانسون سی و ششمین رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا هستیم. در ایران عموما برنامه هایی نظیر «نیو دیل» که از سوی فرانکلین روزولت برای مقابله با آثار بحران اقتصادی دهه 1930 میلادی به اجرا درآمد، بیشتر شناخته شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. برنامه جامعه بزرگ با وجود ناشناخته بودنش، جزء آن دسته مقولاتی است که تاثیر عمیقی بر جامعه، اقتصاد و سیاست آمریکا داشته و پیامدهای آن همچنان باقی است. برنامه خدمات درمانی باراک اوباما مشهور به (Obamacare) را نیز می توان دنباله سیاست های جامعه بزرگ جانسون دانست. 

در بحبوحه جنبش حقوق مدنی سیاهان در دهه 1960 و متعاقب ترور جان اف. کندی رئیس جمهور آمریکا و ساکن شدن جانسون در کاخ سفید در کسوت رئیس جمهوری، وی فرصت را برای اجرای اصلاحات اجتماعی غنیمت شمرد که هدف آن از بین بردن فقر و تبعیض نژادی بود. جانسون اولین بار به صورت رسمی اهداف مشخص جامعه بزرگ را در دانشگاه میشیگان در تاریخ ۲۲ می ۱۹۶۴ مطرح نمود. وعده های جانسون نه تنها شامل مبارزه با فقر و تبعیض نژادی بلکه بازسازی تمامی مناطق شهری و حومه آنها را شامل می شد.

اعلام سیاست های جامعه بزرگ همزمان با انتخابات 1964 بود که به موجب آن چهره های لیبرال زیادی به کنگره راه یافتند (۶۸ سناتور و ۲۹۵ عضو خانه نمایندگان دموکرات بودند). جانسون ده ها کارشناس و خبره را حول ۱۴ کارگروه مجزا گرد آورد تا پیرامون جوانب مختلف جامعه ایالات متحده مطالعه و تحقیق نمایند. از بین آنها تنها یک کارگروه به مسائل امور خارجی و سیاست اقتصاد خارجی می پرداخت و مابقی مسائلی چون کشاورزی، حقوق مدنی، آموزش، اقتصاد و بهره وری، سلامت، همکاری مالی بین دولتی، سیاست بهبود درآمدی، آلودگی، حفظ زیبایی های طبیعی، حمل و نقل و مشکلات شهری بود. جانسون سابقه طولانی حضور در خانه نمایندگان و سنا را در کارنامه خود داشت و همین امر باعث شد تا بتواند بسیاری از پیشنهادات خود را با تکیه بر تجربه غنی و ارتباط و لابی گری با همکاران سابق خود به تصویب رساند. ستون فقرات برنامه های وی، مبارزه با فقر بود که تحت عنوان «جنگ علیه فقر» از آن یاد می شود.

بین سال های ۱۹۶۴ تا ۱۹۶۸ بسیاری از این برنامه ها در قالب لوایح مختلفی به صورت قانون در آمدند و در نهایت دو وزارتخانه مسکن و توسعه شهری و وزارت حمل و نقل نیز تاسیس شد. این قوانین بسیاری از جنبه های زندگی مردم آمریکا را در بر می گرفتند. تا پیش از جانسون تنها برنامه اجتماعی ملی، نظام «امنیت اجتماعی» بود که خدماتی را به بازنشستگان و از کار افتادگان بعلاوه فرزندان بی سرپرست کارگران ارائه می داد. اما بعد از وی، حضور دولت فدرال در اجرای برنامه های ملی اجتماعی گسترش یافت.

از آنجایی که هدف این نوشتار بررسی نسبتا مختصر نتایج حاصله از اجرای برنامه جامعه بزرگ در بخش های مختلف آمریکا است بنابراین به همین مقدار به معرفی آن بسنده می شود. در اینجا بررسی چرایی مطرح شدن این پیشنهادات از سوی جانسون و ابعاد و انواع آن چندان مدنظر نیست.

از جمله فوری ترین پیامدهای اجرای این برنامه کاهش اعتماد عمومی به دولت فدرال دانسته می شود. جورج فردریک ویل نویسنده و روزنامه نگار مشهور آمریکایی و برنده جایزه پولیتزر در یادداشتی برای روزنامه واشنگتن پست در پنجاهمین سالروز اعلام برنامه های جامعه بزرگ ویلسون، جمله ای به یادماندنی در این خصوص می گوید:

«در سال ۱۹۶۴، ۷۶ درصد آمریکایی ها معتقد بودند که دولت همیشه یا اغلب وقت ها کار درست را انجام می دهد؛ امروزه ۱۹ درصد چنین اعتقادی دارند. آمار اولی دلیلی بود که جانسون موفق شد تا در این ابعاد وسیع برنامه هایش را به اجرا بگذارد؛ اما آمار دومی نتیجه عملکرد وی بود.»

برنامه جنگ علیه فقر با یک میلیارد دلار در سال ۱۹۶۴ آغاز شد و ۲ میلیارد دلار دیگر نیز در دو سال بعد از آن بابت این برنامه اختصاص یافت. در حوزه آموزش، تابوی سیاسی کمک دولت فدرال به مدارس شکسته شد و یک میلیارد دلار بابت تجهیز مراکز آموزشی با تمرکز بر قشرهای کم درآمد اختصاص یافت. این رویه ادامه داشته و تنها در سال ۲۰۱۲ بیش از ۷۰۰ میلیارد دلار به نافعان برنامه های ضد فقر پرداخت شده است. بنا بر تخمین ها و با در نظر گرفتن تورم، از سال ۱۹۶۴ تا به امروز چیزی حدود ۲۰ تریلیون دلار تنها صرف برنامه های ضد فقر در آمریکا شده است. همچنین هزینه صرف شده برای برنامه ملی بیمه اجتماعی موسوم به مدیکر (Medicare) بین سال های ۱۹۶۵ تا ۲۰۱۳ بیش از ده برابر شد.

از دیگر آثار اجرای جامعه بزرگ، کاهش شاخص فقر از ۲۲.۴ در سال ۱۹۵۹ به ۱۴.۷ درصدد در سال ۱۹۶۶ است. تا سال ۲۰۱۳ این شاخص کم و بیش حول ۱۵ درصد متوقف مانده است با این تفاوت که استاندارد اندازه گیری شاخص فقر نیز به مرور زمان تغییر و به روز رسانی شده است. بنابراین فقر سال ۱۹۶۴ با فقری که در سال ۲۰۱۳ تعریف می شود بسیار متفاوت است.

شکستن قبح دریافت کمک از دولت، پیامد نامطلوب دیگری است که خود موجب شده بعد از نیم قرن، شخصیت آمریکایی به عنوان فردی پرتلاش که به نیروی فکر و بازوی خود وابسته است دستخوش تحول شود. هم اکنون ۲۹ درصد آمریکایی ها - حدود ۴۷ درصد سیاهان و ۴۸ درصد لاتین تبار ها - در خانوارهایی زندگی می کنند که از کمک های دولتی برخوردار هستند. میزان مردان مشغول کار - بین ۲۰ تا ۶۴ سال - تا سال ۱۹۶۴ بیش از ۸۰   درصد بوده اما با شروع برنامه های جامعه بزرگ این روند کاهش داشته و هم اکنون این عدد ۶۷.۷ درصد است. این به معنای کاهش تمایل افراد برای کار کردن یا یافتن شغل است. بنیاد خانواده هم در این بین شرایط چندان مناسبی ندارد؛ در آستانه اجرای سیاست های ضد فقر یعنی در سال ۱۹۶۵ تنها ۷.۷ درصد تولدها بدون ازدواج های رسمی صورت می گرفت اما این آمار در سال ۲۰۱۲ تا ۴۰ درصد نیز گزارش شده که سهم سیاهان در آن بسیار بالا است.

به هر حال این ها تنها گوشه ای از پیامدهای نامطلوب اجرای سیاست های اجتماعی گسترده در جامعه ایالات متحده است. درست است که عمده رسانه ها و گروه های محافظه کار نسبت به این برنامه ها انتقاد داشته و منتقدین آنها را متهم به نادیده گرفتن آثار مثبت این برنامه ها می کنند اما در کل کارشناسان نسبت به برخی آثار جامعه بزرگ نگران بوده و اجرای چنین برنامه ای را شروع کننده یا حداقل تسریع کننده روند نامطلوبی می دانند که جامعه آمریکایی را محصور خود کرده است.

با این تفاسیر، در چند سال گذشته شاهد اجرای برنامه یارانه های نقدی در کشورمان بودیم و هستیم. اگرچه کاملا درست است که این برنامه تفاوت های بسیاری از لحاظ ابعاد و هدف با جامعه بزرگ آمریکایی ها دارد اما می توان از تجربه دیگر کشورها درس های فراوانی آموخت. در اینجا قضاوتی درباره درستی یا نادرستی هیچ یک از برنامه های اجرا شده در دو کشور صورت نمی گیرد و تنها به این نکته بسنده می شود همانطور که برنامه دولتی کمک به اقشار کم درآمد در آمریکا بعد از نیم قرن پیامدهای بسیار منفی نظیر کاهش اعتماد عمومی به دولت، افزایش تنبلی اجتماعی، سست شدن بنیاد خانواده و حتی رشد شدید منازعات سیاسی داشته است پس بر ماست که تنها نگران آثار اقتصادی کوتاه مدت پرداخت یارانه ها به قشرهای کم درآمد! نبوده و به برآمدهای اجتماعی سیاسی و اقتصادی در بلند مدت تامل نماییم.

 

 


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir