بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : دوشنبه 13 مرداد 1393      14:14

چهار توصیه برای تداوم اصلاح قیمت انرژی

اقتصاد ایرانی: اصلاحات باید از پشتیبانی یک چارچوب نیرومند و منسجم سیاست های اقتصاد کلان برخوردار باشد. این امر برای کنترل تورم و تثبیت اعتماد همگانی اهمیت بسیار دارد. در غیر این صورت، دستاورد های اصلاحات ممکن است به آسانی بر باد رفته و سرمایه سیاسی به کار رفته تلف شود.

به گزارش دنیای اقتصاد، دکتر مسعود احمد رئیس اداره خاورمیانه و آسیای مرکزی صندوق بین المللی پول نوشت: در دانشگاه ها و نیز در عرصه سیاست گذاری، مدت مدیدی است که اقتصاددانان هزینه گزاف یارانه ها و کارآیی اندک آنها را به عنوان ابزاری برای حمایت های اجتماعی و نیز اثرات انحرافی ناشی از آن را در اقتصاد، مستند کرده اند. با این همه، حذف یارانه ها برای دولت ها بسیار دردناک و دشوار است. از این رو که معمولا یارانه ها یک جزو اساسی سازوکار سهیم شدن در ثروت ماحصل از نفت و نیز سیاست های اجتماعی آن دولت ها است.
حذف یارانه های انرژی، به خصوص در کشورهای تولیدکننده نفت دشوار است، از این جهت که یارانه ها معمولا به طبقه متوسط تعلق می گیرد و از سوی دیگر، باور عمومی بر این مبنا است که منابع طبیعی فراوان باید در دسترس رایگان همگان قرار گیرد.
همچنین باید در نظر داشت که هزینه پرداخت یارانه ها به ندرت در بودجه کشور نمایان می شوند. طی سال های اخیر، تنها تعداد انگشت شماری از کشورهای تولیدکننده نفت مبادرت به انجام اقدامات جدی برای حذف یارانه های انرژی و افزایش توازن قیمت های داخلی حامل های انرژی خود با توجه به قیمت های بین المللی کرده اند. از این منظر، ایران نمونه مهمی است که درس های مهمی را برای سایر کشورهایی که در صدد اجرای اصلاحات یارانه ای هستند، ارائه می کند.
اصلاحات یارانه ای در ایران هنگامی آغاز شد که ایران با چالش های فزاینده ای مواجه بود. هزینه پرداخت دولت ایران برای یارانه های انرژی و مصرف سرانه چندین محصول یارانه ای، شامل بنزین و گندم، در ایران از هر کشور دیگری بالاتر بود. سهم قابل توجهی از آلودگی هوا مربوط به یارانه ها بود و یارانه ها موجب کاهش وجوه موجود برای سرمایه گذاری های ضروری در بخش انرژی بوده است. این عوامل نهایتا موجب شدند که ایران تبدیل به یک کشور واردکننده بنزین شود. سایر اثرات سوء یارانه ها شامل کمبود توسعه در بخش انرژی های پاک و کارآمدتر و نیز بیکاری بالاست که تا حدودی نتیجه پشتیبانی غیرمستقیم از صنایع انرژی و سرمایه بر است.
چرا صندوق بین المللی پول از هدفمندی حمایت کرد؟
با وجود تجربه دشواری ها که در طول مرحله اول اصلاحات قیمت انرژی که در اواخر سال 2010 (اوایل زمستان 1389) آغاز شد، از من سوال شده است که چرا صندوق بین المللی پول تا این حد از اصلاحات یارانه ای ایران پشتیبانی کرده است. مرحله اول آن اصلاحات حقیقتا انتظارات موجود را برآورده نکرد. رشد اقتصادی به طور قابل توجهی کندتر شد، تورم دو برابر شد و ارزش پول رایج داخلی بسیار کاهش یافت. مصرف انرژی در ماه های اول اصلاحات قدری کاهش یافت، ولی سپس دوباره رو به افزایش نهاد. همچنین معلوم شد که این اصلاحات از نظر مالی خنثی نبودند و برعکس به سبب آن که میزان نقل و انتقال های نقدی از درآمد ناشی از افزایش قیمت ها فراتر بود، بسیار پرهزینه بودند.
طراحی اصلاحات یارانه ای در ایران نوآورانه بوده است، ولی دشواری های اجرایی آن و سیاست های ناسازگار اقتصاد کلان موجب تحلیل رفتن موفقیت مرحله نخست اصلاحات شد. همچنین اجرایی شدن تحریم های بین المللی به طور قابل توجهی موجب شدت گرفتن این مشکلات شد.
با این وجود، اصلاحات یارانه ای در ایران گام مهمی به جلو و نمونه خوبی برای کشورهای دیگر است. این اصلاحات نشان داد که تقسیم در ثروت نفت را می توان از راه های کارآمدتری نسبت به توزیع یکسان یارانه های انرژی به ثمر رساند. این پروژه همچنین نمونه ای نادر از طرح های اصلاحی توسعه یافته در داخل بود. شاید نکته مهم تر آن است که این اصلاحات موجب تغییر دائمی این باور همگانی شد که قیمت های انرژی در یک کشور بزرگ تولیدکننده نفت باید پایین بماند.
لوازم موفقیت طرح جدید اصلاح قیمت انرژی
مقامات ایرانی اخیرا مرحله دوم اصلاحات را آغاز کرده اند. این بار اما، آگاه از برخی از دشواری هایی که در اجرای مرحله نخست تجربه شده بود، مسوولان مربوطه افزایش تدریجی قیمت ها و یک نظام هدفمند انتقال پول نقد را برگزیدند. با اجرای اقدامات فوق، اهداف اجتماعی خاص نظیر هدفمند کردن خدمات درمانی، قابلیت تحقق می یابند. اقدامات فوق به طور کلی با توصیه های حاصل از یک مطالعه اخیر صندوق بین المللی پول که تجارب اصلاحات یارانه ای را در منطقه بررسی کرده است، سازگار است. تجارب بین المللی حاکی از آن است که تمرکز روی چند عامل اساسی، متضمن موفقیت اقدامات جدید برای اصلاح قیمت انرژی خواهد بود:
1- اصلاحات باید از پشتیبانی یک چارچوب نیرومند و منسجم سیاست های اقتصاد کلان برخوردار باشد. این امر برای کنترل تورم و تثبیت اعتماد همگانی اهمیت بسیار دارد. در غیر این صورت، دستاورد های اصلاحات ممکن است به آسانی بر باد رفته و سرمایه سیاسی به کار رفته تلف شود. همچنین، اصلاح قیمت حامل های انرژی باید جزو جدایی ناپذیر یک راهبرد گسترده تر اصلاحات اقتصادی باشد.
2- موفقیت اصلاحات همچنین بستگی به واکنش بخش خصوصی دارد، از آن رو که این بخش به قیمت یارانه ای انرژی بسیار وابسته است. این اصلاحات نشانگر فرصت مهمی برای تسهیل بازسازی بخش خصوصی است. درعین حال، این امر مستلزم آن است که وام های یارانه ای یا معوقی پرداختها جایگزین انرژی یارانه ای نشوند. با تقویت سازوکارهای وصول بدهی و ضبط وثایق و تقویت نظارت بانکی، مسوولان می توانند به تدریج بخش خصوصی را تعدیل کنند. تجربه مرحله نخست اصلاحات گرچه حاکی از ضعف هایی در این مورد بود، اما می تواند به ترسیم راهی برای پیشرفت کمک کند.
3- از این رو، برای پشتیبانی از تغییر یکنواخت قیمت ها، باید یک سازوکار تعیین قیمت انرژی برقرار شود. تجارب سایر اصلاحگران موفق، مزایای اتخاذ یک سازوکار غیرسیاسی برای تعیین قیمت های انرژی در پاسخ به تغییرات در قیمت های جهانی را تایید می کند. در ایران، این امر یک حلقه گمشده است. یک فرمول خودکار قیمت گذاری و انتشار اطلاعات مبسوط راجع به سازوکار قیمت ها می تواند به مقامات کمک کند تا خود را از قیمت گذاری انرژی به دور نگه دارند. اردن، مغرب، آفریقای جنوبی، ترکیه و فیلیپین کشورهای دیگری هستند که از این گونه سازوکارها در گذر به قیمت های بین المللی استفاده کرده اند و با مشروط کردن یارانه ها بر اقدامات ذی نفعان، می توان نقل و انتقال های نقدی را هدفمندتر کرد و برای افزایش سرمایه انسانی یا بهبود سلامت دریافت کننده های یارانه صرف کرد. ایران می تواند از تجربه بسیاری از کشورهای دیگر که برنامه های مشابه هدفمندسازی نقدی را اجرا کرده اند، بهره ببرد. برنامه های هدفمندسازی هنوز بهترین ابزار موجود برای حمایت از اقشار کم درآمد بوده و بسیار بهتر از یارانه های عمومی است.
4- ایجاد تعاملات نیرومند و شفاف درمورد طراحی و اجرای اصلاحات نیز برای موفقیت آن جنبه اساسی دارد. اقدامات بسیاری در این رابطه انجام گرفته است و گام های آتی باید بیش از پیش بر اساس درس های آموخته شده و طرح های آینده باشند. این موضوع نه تنها برای فراخوان یک اجماع عمومی در رابطه با یارانه ها، بلکه برای سایر اصلاحات مهم بسیار اهمیت دارد.
با معکوس کردن طرز فکر عمومی مبنی بر اینکه قیمت حامل های انرژی در یک کشور بزرگ تولیدکننده نفت باید پایین باشد، سیاست گذاران ایرانی یکی از بزرگ ترین سدها را در مقابل اصلاحات، موردتوجه قرار داده اند. آنها همچنین به مردم ایران نشان می دهند که یک نظام عادلانه تر و واقع بینانه تر برای توزیع انرژی، می تواند سطح زندگی همه را بهبود ببخشد.
اکنون که مردم ایران به هدف های برنامه و به تعهد مقامات در رابطه با ادامه دادن اصلاحات اعتماد دارند، اصلاح برنامه یارانه ها از شانس بیشتری برای موفق شدن برخوردار است. کشورهای دیگر بهتر است درس بگیرند.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir