خصمانه یا دوستانه؟

اقتصاد ایرانی: باراک اوباما در سخنرانی های اخیرش بارها به مردم آمریکا متذکر شده که باید فاتح آینده باشند. او همچنین سه بار از عبارت "فتح آینده" استفاده کرد. اما آیا چنین روشی، راه خوبی برای مواجه شدن با چالش های اقتصادی آینده آمریکا است؟

به طور حتم چنین عبارت هایی توسط مشاوران سیاسی کاخ سفید توصیه شده بود، به این خاطر که همیشه به نفع رئیس جمهور است که بر آینده تمرکز کند تا بر گذشته غیر قابل تغییر و به علاوه اینکه چه کسی نمی‏خواهد برنده باشد؟ آمریکایی ها شیفته تشویق تیم مورد علاقه خود هستند و چه رقابتی برای آن ها حیاتی تر از تسلط بر اقتصاد جهان.

با این حال عبارت به کار رفته شده توسط اوباما برای من به عنوان یک اقتصاددان رنج آور است. چرا که فراخواندن آمریکایی ها به فتح آینده باعث انحراف کشور در انتخاب سیاست های پیش رو خواهد شد. کسب موفقیت اقتصادی مانند پیروزی در یک رقابت ورزشی نیست و هدایت اقتصاد هم با مدیریت تیم های وررشی متفاوت است.

برای توضیح بهتر از یک معامله اقتصادی ساده آغاز می‏کنیم. تصور کنید جلوی پارکینگ خانه شما به شدت برف جمع شده است. شما حاضرید 40 دلار برای پارو کردن آن بپردازید. در همین حال پسر همسایه می‏تواند برف ها را در عرض دو ساعت پارو کند و یا اینکه در خانه مشغول بازی های کامپیوتری شود، بازی کردن برای پسر همسایه به اندازه 20 دلار ارزش دارد. راه حل واضح است: شما 30 دلار به پسر همسایه پیشنهاد می‏کنید تا در ازای آن برف های جلوی پارکینگ شما را پارو کند و او هم با کمال میل می‏پذیرد.

نکته اساسی اینست که هر دو طرف از این معامله سود می‏برند. چرا که شما برای کاری که 40 دلار برایتان ارزش داشت 30 دلار پرداخته اید و پسر همسایه هم در ازای دست کشیدن از کاری که 20 دلار برایش ارزش داشت، 30 دلار کسب کرده است. برخلاف مسابقات ورزشی که باید حتما یک برنده و بازنده داشته باشد، یک معامله داوطلبانه اقتصادی بین تولیدکننده و مصرف کننده به هر دو طرف سود می‏رساند.

مثالی که ذکر کردم آنقدرها هم که به نظر می‏آید بی ربط نیست. کسب منفعت از تجارت می‏تواند یکسان باشد اگر همسایه شما کالایی را تولید می‏کرد، برای مثال شال می‏بافت. و باز هم فرقی نمی‏کرد اگر وی به جای کنار خانه شما چندین هزار کیلومتر آنطرف تر زندگی می‏کرد، برای مثال در شانگهای.

هنگام گوش دادن به صحبت های اوباما، ممکن است تصور کرده باشید که رقابت با چین و دیگر اقتصادهای نوظهور یکی از بزرگترین تهدیدهای پیش روی آمریکا است. اما ماهیت مبادلات تجاری چنین ادعایی را تایید نمی‏کند. دیگر کشورها نه رقبای آمریکا بلکه شرکای آن محسوب می‏شوند و شریک هم که ترس ندارد. به علاوه موفقیت آن ها برای آمریکا هزینه های در پی نخواهد داشت.

البته استثناهایی هم وجود دارند. برای مثال زمانی که چین بدون پرداخت پول از نرم افزارهای تولید آمریکا استفاده می‏کند می‏توان آن را نوعی دزدی به حساب آورد. همچنین زمانی که رشد اقتصادی دیگر کشورها دارای اثرات جانبی منفی مانند تولید گازهای گلخانه ای باشد، آمریکا دلیل خوبی برای نگران شدن دارد. اما این استثناها نباید باعث شوند که آمریکا کورکورانه رویکردی خصمانه نسبت به روابط اقتصادی بین المللی اتخاذ کند.

نویسنده: گرگوری منکیو (استاد دانشگاه هاروارد)