بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : چهارشنبه 29 مرداد 1393      15:10

کمک ها و فعالیت های سرمایه گذاری خارجی دولت چین

اندیشکده رند گزارشی در زمینه کمک های خارجی چین و فعالیت های سرمایه گذاری دولتی این کشور منتشر نموده که در آن، میزان کمک ها، محتوا، مقاصد و نتایج این کمک ها و سرمایه گذاری ها بررسی و ارزیابی شده است.

اقتصاد ایرانی: چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ دنیا، این ظرفیت را دارد که در برنامه های قابل توجه کمک اقتصادی و سرمایه گذاری های دولتی در ۹۳ کشور و بازار نو ظهور دنیا وارد عمل شود. در نخستین دهه قرن ۲۱، چین موفق شده تا ظرفیت خود برای سرمایه گذاری در این کشورها را گسترش دهد و با این کار قصد دارد تا منافع خود و کشور مقصد را تامین نماید. محققین اندیشکده رند با استفاده از منابع اطلاعاتی مختلف و روش های تجمیع اطلاعات گزارشی جامع در این خصوص تهیه کرده اند که در اینجا، شرحی مختصر از مهمترین یافته های این گزارش را که در قالب خلاصه اجرایی آمده است مرور می نماییم.  

خلاصه اجرایی

در اولین دهه قرن بیست و یکم، چین فعالیت هایش برای سرمایه گذاری دولتی و مساعدت به کشورهای خارجی را گسترش داده است. در حال حاضر این برنامه ها ابتکارات حمایتی را در بیش از ۹۰ کشور جهان پشتیبانی می کنند. اما با این وجود تا همین اواخر هم اطلاعات کمی از اندازه و جهت گیری چنین برنامه هایی در دسترس بود. سرویس تحقیقات کنگره آمریکا پیشتر تخمینی از وسعت و هدف فعالیت های دولت چین برای کمک و سرمایه گذاری در آفریقا، آمریکای لاتین و جنوب شرق آسیا ارائه داده بود.

در گزارش حاضر که توسط محققین اندیشکده رند انجام گرفته، این ارزیابی ها گسترش یافته و فعالیت سرمایه گذاری و کمک خارجی دولت چین در آفریقا، آمریکای لاتین، خاورمیانه، جنوب آسیا، آسیای میانه و شرق آسیا بررسی شده است. به طور کلی، استفاده چین از کمک های خارجی و فعالیت های سرمایه گذاری دولتی در سال های اخیر با تاکید بر ایجاد زیرساخت و افزایش تامین منابع طبیعی (شامل منابع انرژی و مواد معدنی فلزی و غیرفلزی) افزایش یافته است. انواع وام ها تامین مالی بسیاری از این برنامه ها را برعهده دارند اما این وام ها با شرایط بسیار سخت خدمات بازپرداخت بدهی همراه بوده که کمک های خارجی چین را از سایر تامین مالی های کشورهای دیگر نظیر ایالات متحده و اعضای سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، متمایز می کند.

* تعریف کمک ها و سرمایه گذاری های خارجی دولت چین؛ ساختار و اندازه

همانطوری که در بررسی ها آمده، کمک ها و سرمایه گذاری خارجی دولت چین در مقایسه با برنامه کمک های توسعه ای ایالات متحده و سایر کشورها گسترده تر است. منابع رسمی چین سه نوع دسته بندی برای این کمک ها قائل هستند: وام های بلاعوض ، وام های بدون بهره و وام های اعطایی بلندمدت. دو نوع اول توسط منابع مالی دولتی تامین شده و سومی نیز توسط بانک صادرات واردات چین تامین مالی می شود. بسیاری از این برنامه ها پایین تر از حد ۲۵ درصد مجاز برای کمک های مالی است که مشخصه اصلی برنامه های کمک خارجی دیگر کشورها است و همچنین این کمک ها از کشورهای هدف می خواهد تا ۵۰ درصد اقلام خریداری شده، مبدا چینی داشته باشند.

تا قبل از سال ۲۰۰۲، کمک ها و سرمایه گذاری های چین همچون نقش این کشور در اقتصاد جهانی، در حد اندازه و محتوا بسیار محدود بود. از این سال به بعد مقاصد، محتوا و اندازه این کمک ها با تغییراتی بنیادی مواجه شد. در نتیجه رشد اقتصادی بادوام، سهم چین در تجارت و محصولات جهانی افزایش یافته و متعاقب آن منابع برای تامین کمک و سرمایه گذاری خارجی چین نیز گسترش یافت. به خاطر اینکه رشد آینده اقتصاد چین به افزایش تامین منابع طبیعی خصوصا منابع مرتبط با انرژی گره خرده است، بنابراین عمده کمک های چین معطوف به کشورهایی است که در حال توسعه همین منابع هستند.

ستون اصلی کمک های چین عمدتا وام های بزرگی است که توسط بانک صادرات واردات چین، بانک توسعه چین و صندوق توسعه چین آفریقا تامین می شود. چند شرکت دولتی نظیر شرکت ملی نفت خارجی چین، شرکت ملی نفت چین و شرکت پتروشیمی چین پشتیبانی فنی و مالی ارائه می کنند. در راس ساختار رسمی کمک ها و سرمایه گذاری های خارجی چین، وزارت بازرگانی این کشور قرار دارد که به شورای دولتی چین و در نهایت به دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست چین – اوج قله تصمیم گیری در چین - پاسخگو است. بخشی عمده ای از این ساختار نیز ناشناس باقی می ماند؛ نقش دقیق شرکت های بزرگ دولتی در طراحی، تصمیم گیری و اجرای این برنامه ها چیست، همچنین میزان استقلال بانک توسعه چین برای ارائه کمک چقدر است و نقش مشاوره ای وزارت دفاع در این بین چگونه است؟

برای تخمین کل کمک ها و سرمایه گذاری های خارجی چین، از کلیدواژه های مرجع شرکت تحقیقاتی لکسیس لکسیس برای برنامه های چین از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۱ استفاده شده و علاوه بر آن از اطلاعات مرکز تحقیقات کنگره نیز بهره بردای شده است. در این مطالعه که از سوی اندیشکده رند صورت گرفته، ۱۰۵۵ مقاله برای ۹۳ کشور مورد بررسی قرار گرفته است.

یافته های گزارش نشان می دهد که برنامه های چین بسیار وسیع بوده و نسبت به برنامه های مشابه در ایالات متحده، اروپا، ژاپن و دیگر کشورها، چند برابر بزرگتر است (شکل ۱). کمک های جدید وعده داده شده از سوی چین در سال ۲۰۰۹، ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ به ترتیب ۱۲۴.۸، ۱۶۸.۶ و ۱۸۹.۳ میلیارد دلار بوده است که بسیار بیشتر از ۱.۷ میلیارد دلار وعده شده در سال ۲۰۰۱ است. در سال ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ مبلغ وعده داده شده برابر با ۲ درصد تولید ناخالص داخلی چین و بیش از دو برابر اندازه بودجه رسمی وزارت دفاع این کشور است. نباید از این نکته غافل شد که برنامه های کمک و سرمایه گذاری خارجی چین برخلاف هزینه های بخش نظامی این کشور توسط وام های یارانه ای تامین شده که از آنها انتظار برگشت وجود دارد. در مقام مقایسه، کمک های توسعه ای ایالات متحده ذیل آژانس توسعه این کشور در سال ۲۰۱۱ معادل ۸ میلیارد دلار (به غیر از کمک به عراق و افغانستان) بود و بانک صادرات واردات آمریکا در سال ۲۰۱۱ حدود ۶.۳ میلیارد دلار وام خارجی ارائه کرده است. به همین ترتیب اگرچه عمده کمک های خارجی ایالات متحده به صورت کمک بلاعوض بوده اما برنامه های کمک رسانی چین به صورت وام ارائه شده است. در نتیجه نمی توان به صورت مستقیم کمک های کشورهای غربی را با چین مقایسه کرد.

دو دلیل عمده برای این افزایش ناگهانی می توان متصور بود. اول از دهه ۱۹۹۰ به بعد، چین مازاد تجاری هنگفتی داشت – سالیانه بین ۲۰۰ تا ۳۵۰ میلیارد دلار - که همین امر ذخایر ارزی این کشور را به ۱.۵ تریلیون دلار رساند و متعاقب آن دولت چین توانست کمک ها و سرمایه گذاری های خارجی خود را به شدت گسترش دهد. دوم، منافع چین در گسترش منابع خارجی و تامین منابع طبیعی به عنوان راهی برای حفظ رشد اقتصادی بالا، افزایش یافته است.

نکته دیگر اینکه، با ارزیابی های صورت گرفته، مشخص است که چین تنها ۹.۴ درصد کمک هایی که تعهد نموده است را اجرا کرده است. البته این امر چیز عجیبی نیست. اغلب پروژه ها حداقل پنج سال زمان برای تکمیل می طلبد.

* اهداف کمک ها و سرمایه گذاری های خارجی دولت چین

هدف ۴۲ درصد تامین مالی کمک ها و سرمایه گذاری های خارجی دولت چین، پروژه های توسعه منابع طبیعی در سطح جهان بوده است. پروژه های زیربنایی ۴۰ درصد و دیگر پروژه ها شامل بخشودگی بدهی و کمک های بشردوستانه روی هم ۱۸ درصد را تشکیل می دادند. البته پروژ های زیرساختی و منابع طبیعی عموما مکمل یکدیگر هستند برای مثال دسترسی به راه برای پروژ های منابع طبیعی حیاتی محسوب می شوند. حجم و اهداف این برنامه ها به نسبت منطقه نیز متغیر بود.

  • آمریکای لاتین بیش از هر منطقه دیگری بین سال های ۲۰۰۱ و ۲۰۱۱ کمک دریافت کرده است. بسیاری از این کمک ها برنامه های منابع طبیعی مشترک در چند کشور بود که به صورت پروژه در کشورهای آرژانتین، اکوادور، برزیل، شیلی و ونروئلا اجرا شد. تا قبل از سال ۲۰۰۵ بسیاری از برنامه های منطقه ای روی زیرساخت هایی نظیر کارخانه برق، پروژه های حمل و نقل، توسعه مخابرات و مسکن تمرکز داشت.
  • آفریقا دومین مقصد کمک ها و سرمایه گذاری های خارجی چین است. تا قبل از ۲۰۰۴، بسیاری از برنامه ها روی بخشودن بدهی ها و کمک های بشردوستانه محدود بود. اما از این تاریخ به بعد و خصوصا بعد از نشست چین آفریقا در سال های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۶، نوع کمک ها تغییر کرده و برنامه های منابع طبیعی و زیرساخت ها را نظیر برق آبی و ساخت راه آهن در سرتاسر آفریقا را در بر می گرفت. برنامه ساخت استادیوم ها و ساختمان مجالس نیز به عنوان بخشی از تلاش های دیپلماتیک چین به جمع برنامه های کمک رسانی و سرمایه گذاری چین اضافه شد. نفت هدف بیشتر برنامه های توسعه ای در آفریقا بود و دیگر پروژه ها نیز در صدد توسعه منابع طلا، پلاتین، الماس، اورانیوم و آلومینیوم بود.
  • کشورهای خاورمیانه کمک ها را به عنوان بخشش بدهی، پروژه های نفت و گاز و ساخت راه آهن دریافت کرده اند. اکثر پروژه های بزرگ در این منطقه هم راستا با استراتژی جهانی منابع چین برای جستجو و کشف نفت در خاورمیانه است. عمده دیگر کمک ها نیز به شکل بخشودگی بدهی یا لغو بدهی ها به خصوص برای عراق است.
  • کمک ها و سرمایه گذاری های چین در جنوب آسیا منحصرا به زیرساخت ها و کمک های مالی معطوف بوده و کمتر به توسعه منابع طبیعی در این منطقه پرداخته شده است. دو برنامه اصلی این منطقه یکی بسته توسعه اقتصادی است که در سال ۲۰۰۶ به امضا رسید که شامل ساخت بندر، پالایشگاه و پیشرفت کشاورزی بود. برنامه دوم هم موافقتنامه ۱۵ میلیارد دلاری است که در سال ۲۰۱۰ برای ساخت دو پرژوه برق آبی به امضا رسید. پاکستان نیز سهم عمده ای از این کمک ها را که حدود ۸۹ میلیارد دلار است به خود اختصاص داد.
  • آسیای مرکزی کمک نسبتا کمی دریافت کرده و اکثر کمک ها برای تامین مالی پروژه های نفت، گاز طبیعی و معدنی بوده است. در سال های اخیر، سازمان های همکاری منطقه ای نظیر سازمان همکاری شانگهای نقش ویژه ای در افزایش تجارت چندجانبه چین با منطقه داشته است.
  • کمک های چین به شرق آسیا نشان گر یک رویکرد متوازن تر نسبت به سایر مناطق است. تا پیش از سال ۲۰۰۶ اولویت توسعه اقتصادی در دستور بود اما از این تاریخ به بعد بحث توسعه زیرساخت ها از اولویت بیشتری برخوردار بوده است. برنامه های چین در این منطقه با احتیاجات دریافت کنندگان تطبیق داشته و کمتر و جزء در موارد استثنایی با منافع چین همخوانی دارد.

* مسیرهای آینده

اینکه میزان کمک های آینده چین در سال های آتی افزایش یا کاهش می یابد یا در همین مقدار باقی می ماند نامشخص است. مواجهه با رشد اقتصادی کند، برخی سیاست گذاران در چین را به فکر حفظ یا افزایش کمک ها به عنوان محرک صادرات انداخته است. بعلاوه اگر تامین سوخت های فسیلی و مواد معدنی کلیدی در چین همچنان به روند کاهشی خود ادامه داده و در عین حال تقاضا برای این مواد افزایش یابد، بنابراین چاره ای جزء تمرکز روی کمک ها و سرمایه گذاری های خارجی به عنوان محلی برای تامین این منابع باقی نمی ماند. در عین حال باید جنبه داخلی در چین را نیز مدنظر قرار داد. مدعیان رقیب در داخل چین از عنصر کاهش این کمک ها به عنوان محلی برای افزایش منابع یاد کرده و سعی می نمایند تا این منابع را به جای اختصاص به طرح های کمک رسانی خارجی، برای اجرای طرح های داخلی به کار گیرند. از جمله این رقبای داخلی می توان به ارتش آزادیبخش خلق و استان های عضو شورای دولتی در چین اشاره کرد که در صدد هستند تا با استناد به شکاف بین غنی و فقیر در میان استان های شرقی و غربی و میانی، منابع جدیدی برای تحرک اقتصادی خود جذب نمایند. صرفنظر از تصمیماتی که در آینده از سوی مقامات چینی اتخاذ شود، کمک هایی که دولت چین تاکنون وعده داده تا چندین سال در همین حد هنگفت باقی خواهد ماند.

 

اگر بخواهیم جمع بندی از یافته های کلیدی این گزارش داشته باشیم، می توان آن را به قرار زیر دسته بندی نمود:

اندازه و ساختار کمک ها

  • با توجه به آنکه رشد اقتصادی چین به منابع طبیعی خصوصا منابع مربوط به حوزه انرژی وابسته است، عمده کمک های خارجی چین به دنبال گسترش تامین این قبیل منابع است.
  • کمک های جدید وعده داده شده از سوی چین در سال ۲۰۰۹، ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ به ترتیب ۱۲۴.۸، ۱۶۸.۶ و ۱۸۹.۳3 میلیارد دلار بوده است که بسیار بیشتر از ۱.۷ میلیارد دلار وعده شده در سال ۲۰۰۱ است.

تفکیک بر اساس منطقه

  • آمریکای لاتین بیش از هر منطقه دیگری بین سال های ۲۰۰۱ و ۲۰۱۱ کمک دریافت کرده است.
  • در آفریقا کمک ها روی برنامه های مرتبط با منابع طبیعی و زیرساخت ها متمرکز شده است.
  • کشورهای خاورمیانه کمک ها را به عنوان بخشش بدهی، پروژه های نفت و گاز و ساخت راه آهن دریافت کرده اند.
  • کمک ها در جنوب آسیا بر حوزه زیر ساخت ها و کمک های مالی تمرکز داشته است.
  • آسیای مرکزی کمک نسبتا کمی دریافت کرده و اکثر کمک ها برای تامین مالی پروژه های نفت، گاز طبیعی و معدنی بوده است.
  • کمک به شرق آسیا نشان گر یک رویکرد متوازن تر نسبت به سایر مناطق است و اولویت اصلی آن زیرساخت ها بوده است.

مسیرهای آینده

  • اینکه میزان کمک های آینده چین در سال های آتی افزایش یا کاهش می یابد یا در همین مقدار باقی می ماند نامشخص است.
  • مواجهه با رشد اقتصادی کند، برخی سیاست گذاران در چین را به فکر حفظ یا افزایش کمک ها به عنوان محرک صادرات انداخته است.
  • اگر تقاضای صنایع چینی برای منابع طبیعی رو به رشد باقی بماند، چین ممکن است ترغیب شود تا از طریق موافقت نامه های همکاری و مساعدت با کشورها و مناطق در حال توسعه، تامین منابع خود را گسترش دهد.  
  • مدعیان رقابت حوزه منابع داخلی و دولتی ممکن است کاهش کمک ها را به عنوان راهی برای رهایی منابع از دست سایر مدعیان و رقبا بدانند.

همچنین علاقمندان می توانند با کلیک بر روی عکس زیر، اصل گزارش را دریافت کنند.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir