بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : پنجشنبه 30 مرداد 1393      12:43

هدایت اقتصاد ایران به سوی جهانی شدن

تجربه سایر کشورها در 30،35 سال اخیر اهمیت مساله اصلاحات ساختاری اقتصادی را نشان می‌دهد.

اقتصاد ایرانی: تجربه سایر کشورها در 30، 35 سال اخیر اهمیت مساله اصلاحات ساختاری اقتصادی (Economic Structural Reforms)  را نشان می دهد. در این دوره اقتصاددانان، روشنفکران و تصمیم گیرندگان سیاست اقتصادی به تدریج در مورد برخی واقعیت ها به توافق رسیدند.

به گزارش خبرآنلاین، 50 سال پیش هنگام چاره اندیشی برای توسعه اقتصادی و تقلیل فقر این بحث مطرح می شد که کشورهای جهان سوم کمبود ارز دارند و اگر بتوان این کمبود ارز را از طریق کمک های بین المللی حل کرد، رشد اقتصادی بالاتر می رود. بحث «تحلیل دو شکاف» بسیار معروف بود یعنی «شکاف ارزی» (Foreign Exchange Gap) و «شکاف پس انداز» (Saving Gap). کشورهای در حال توسعه معمولاً شکاف پس انداز نداشتند؛ اما دچار شکاف ارزی بودند. بنابراین روش ها و سیاست های اقتصادی که کشورهایی چون هندوستان و کشورهای آمریکای لاتین دنبال کردند روی همین مبنا استوار شده بود. این طرز فکر اقتصادی، تقریباً از اوایل دهه 1980 تغییرات بسیار مهمی را تجربه کرد. بانی این تغییرات فکر هم اندیشمندانی از جامعه آکادمیک مثل مرحوم یان لیتل (Ian Little) و سازمان های بین المللی مثل بانک جهانی و صندوق بین المللی پول بودند.
دو نتیجه مهم از این تغییر فکر به وجود آمد: نخست اینکه کمبود ارز یک مساله تصنعی است که علت اصلی آن، تعصب بر ضد صادرات (Anti-Export Bias) است. دومین نکته مهمی که در این زمینه روی آن توافق فکری صورت گرفت و برای ایران نیز حائز اهمیت به نظر می رسد این بود که ثبات اقتصاد کلان لازمه رشد و تعدیل ساختاری است. بدین معنا که حصول نتیجه مثبت در سرمایه گذاری، تجارت خارجی و بخش مالی منوط به ثبات اقتصادی است. این بزرگ ترین و مهم ترین آموزه ای است که تجربه چند دهه اخیر کشورهای در حال توسعه ارائه می کند. گام نخست اصلاحات ساختاری اقتصادی در ایران باید در مسیر ایجاد و تشدید رقابت باشد و بهترین محیط برای تمرین رقابت پذیری، بازار داخلی است. یعنی باید انحصارها و محدودیت هایی که در بازار داخلی مانع رقابت است، مورد شناسایی قرار گیرد و سپس این موانع به سرعت برطرف شود. مهم ترین اقدامی که هندوستان در سال 1991 به انجام رساند، سیستم اعطای مجوز برای بخش صنعتی را تقریباً شبانه از میان برداشت و برخی محدودیت ها را البته نگاه داشت. اما به طور کلی بسیاری از مجوزها را که برای فعالیت اقتصادی نیاز بود، حذف کرد. پیش از لغو این محدودیت ها، اگر کسی قصد داشت یک پیچ برای ماشین آلاتی که قبلاً وارد شده، وارد کند، اجازه نمی یافت.
این فرد باید در ابتدا بازار داخلی را برای یافتن این پیچ، جست و جو می کرد. آنها تمام این محدودیت ها را از میان برداشتند و تنها برای برخی بخش های استراتژیک محدودیت هایی را قائل شدند. البته مجوزهایی مربوط به محیط زیست و ایمنی کار به قوت خود باقی ماند اما اینکه دولت تصمیم بگیرد بخش خصوصی در کدام صنعت سرمایه گذاری کند دیگر موضوعیت نداشت. این اصلاحات، تاثیر مهمی بر تثبیت اقتصاد کلان گذاشت؛ چرا که سرمایه داران متوجه شدند، دولت برای تسهیل فضا جدی است. صاحبان سرمایه تمایل بیشتری به سرمایه گذاری پیدا کردند؛ به این دلیل که ضوابط روشن شد. در کنار این اقدامات، دولت، دروازه های تجاری هند را هم باز کرد. یعنی افزون بر کاهش تعرفه ها، سرمایه گذاری خارجی را نیز تشویق کرد. زمانی که هندی ها این پروژه را در سال 1991 آغاز کردند تعرفه واردات حتی روی کالاهای سرمایه ای و واسطه ای بالای 100 درصد بود.
این تعرفه ها در طول مدت کوتاهی به 30 تا 35 درصد کاهش یافت. البته کره جنوبی تجربه دیگری در پیوستن به بازارهای جهانی دارد. کره در دهه 1970-1960 سیاست تشویق صادرات را هم زمان با تعرفه های بالا در پیش گرفت. اما کره ای ها نظامی ایجاد کردند که در آن کالاهای مورد نیاز صادرکنندگان برای تولید صادراتی از تعرفه معاف باشد. آنها موفق شدند اما بعید است که در دوران کنونی، تجربه کره جنوبی دیگر در هیچ جای دنیا قابل اجرا باشد. ضمن آنکه قوانین بین المللی و سازمان تجارت جهانی هم دیگر اجازه نمی دهد یک کشور تا این اندازه تبعیض تعرفه ای و یارانه صادراتی قائل شود. کره البته در نهایت در سال 1997 با مشکلاتی مواجه شد و ناگزیر برای پیوند با اقتصاد جهانی اصلاحاتی در نظام تجاری خود ایجاد کرد. به طور کلی، جریان بازسازی مساله غامضی نیست. برای گرویدن به اقتصاد جهانی باید از داخل کشور آغاز کرد، باید سیستم موجود اعطای مجوز و رانت خواری از بین برود. طبیعی است که نوعی ترس و واهمه در ایران نسبت به ورود به بازار بین الملل وجود داشته باشد. اما اگر قرار است، رابطه تجاری، صنعتی و فرهنگی بیشتری با عرصه بین الملل برقرار شود، سیاستگذاران باید خود را برای سیاست اقتصادی و مدیریت باهوش آماده کنند. این را هم باید در نظر گرفت که دنیا فقط غرب نیست. کشورهای آسیایی نیز پیشرفت چشمگیری را کسب کرده اند و ایران می تواند مراوادت بیشتری با هند یا مالزی داشته باشد. به هر حال برخی صنایع ضعیف هستند و این صنایع ممکن است توانایی رقابت نداشته باشند. اما ورود به دنیای تجارت آزاد و تعامل با اقتصاد دنیا یک شبه صورت نمی گیرد. این روند چندین سال به طول خواهد انجامید و با تدبیر می توان تمام این مسائل را مدیریت کرد. همان طور که هندوستان در سایه این مدیریت به اقتصادی با رشد بیشتر و بالاتر تبدیل شد. اما به طور کلی در هیچ یک از کشورهای هندوستان، کره جنوبی، اندونزی و مالزی، ورشکستگی به گونه ای که صنعت نابود شود، رخ نداد. این کشورها البته ده ها سال در ایجاد ثبات در اقتصاد کلان دچار چالش بودند. برای مثال چنانچه روند تجارت آمریکای لاتین را در دهه 1980-1970 و ترکیه را تا قبل از سال 1991 مورد بررسی قرار دهیم درمی یابیم که مشکل اصلی آنها تورم بسیار بالا بود و این تورم بالا اجازه نمی داد که آنها از بازارهای جهانی به خوبی استفاده کنند و رقابت داشته باشند.
آنها هم این مساله را حل کردند و اکنون کمتر کشوری وجود دارد که تورم دورقمی داشته باشد. به بیان دیگر، کشورهای مختلف توانسته اند سیاستی اتخاذ کنند که صنعت شان را رشد دهند و هم زمان از بازارهای جهانی بهره ببرند. البته به طور طبیعی فعالیت برخی صنایع در ایران که با یارانه و در شرایط انحصاری یا نیمه انحصاری خود را حفظ کرده اند، تحت تاثیر قرار می گیرد. از طرفی نباید فراموش کرد که در سال های گذشته، درآمدهای ارزی حاصل از نفت، برای ورود کالاهای مصرفی به کار گرفته شد. یعنی کالاهای مصرفی با ارز ارزان وارد کشور شد و به صنعت داخلی که در فعالیت های اقتصادی دچار محدودیت بود، آسیب رسید. اکنون باید شرایطی ایجاد شود که صنایع با محصولات وارداتی رقابت کنند. در روند جهانی شدن بازار تولید باید به سرعت با دنیا وارد تعامل معقول شود. اما مساله ای که تا حدودی دشوار به نظر می رسد، تعامل با بازار مالی است. بازار تولید را می توان نسبتاً سریع به سوی جهانی شدن سوق داد اما در مورد بازار مالی، جهانی شدن سخت تر است. برای مثال، این پرسش مطرح است که آیا به خارجی ها اجازه داده می شود که در بورس و بازار سهام داخلی فعالیت کنند؟ با چه سرعتی چنین اجازه ای داده خواهد شد؟ آیا وقتی دولت برای جبران کسری بودجه اوراق قرضه صادر می کند خارجی ها هم می توانند این اوراق را خریداری کنند؟ در شرایطی که بهره این اوراق بالاست و نرخ ارز هم تقریباً تثبیت شده است، برای خارجی ها دارای توجیه است که این اوراق را با سود 20 درصد خریداری کنند چرا که این سرمایه گذاری در کشور خودشان، با بهره دو تا سه درصد صورت می گیرد. تعامل بازار مالی ایران با بازار جهانی در شرایط کنونی بسیار مخاطره آمیز است و باید با آگاهی کامل و بسیار آهسته پیش رود.
براثر تحولات فکری در اقتصاد آزاد، این توصیه مطرح می شود که کشورها باید در مورد حساب سرمایه و بازارهای مالی با احتیاط حرکت کنند. در نهایت ضرورت دارد که در ایران، مقررات تولید و تجارت، کنترل های بوروکراتیک و تعیین مجوزها سبک تر از وضع کنونی شود و قیمت های نسبی نیز معقول و منطقی شود. اکنون، از طرفی در اجرای سیاست درهای باز، تجارت بین الملل و سرمایه گذاری بین المللی نقش مهمی را ایفا می کند. این تلاش باید صورت گیرد که در بخش های مختلف، سرمایه گذار خارجی وارد شود. آن هم نه فقط برای تزریق سرمایه به اقتصاد که مدیریت صحیح سرمایه خارجی در افزایش بهره وری، ارتقای استاندارد مدیریت، فناوری و بازاریابی اثرات مثبتی دارد. ضمن آنکه، سرمایه گذاری خارجی، راه نفوذ به بازارهای جهانی را برای صادرات غیرنفتی باز می کند. اما تقویت نظام بانکی برای ورود به اقتصاد بین الملل و تجارت جهانی بسیار حائز اهمیت است. به گونه ای که ورود سرمایه را بپذیرد و بر آن نظارت صحیح داشته باشد. بنابراین باید در این زمینه آمادگی ایجاد شود تا تجربه کشورهای جنوب شرق آسیا مانند تایلند، مالزی یا اندونزی تکرار نشود. این کشورها در دهه 1980 تا اواسط دهه 1990 در امر صادرات بسیار موفق بودند. اما همین کشورها در اواسط دهه 1990 به خاطر ضعف نظام بانکی از هم پاشیدند. چرا که به شرکت های داخلی خود اجازه دادند در سطح بسیار بالایی از خارج استقراض کنند و به این ترتیب دچار انباشت بدهی شدند. ایران کشوری جذاب برای سرمایه های خارجی است؛ چرا که هم از بازار بزرگی برخوردار است و هم امکان رشد هفت تا هشت درصد برای مدت طولانی را داراست.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir