صادرات در دام نفت

اقتصاد ایرانی: براساس آمارهای هفت ماه منتهی به مهر ماه گمرک در سال جاری، سهم کالاهای صنعتی، کشاورزی، معدنی، فرش و صنایع دستی در صادرات، ۳۴ میلیون و ۵۶۹ هزار تن به ارزش ۱۱ میلیارد و ۸۰۲  میلیون دلار بوده که سهم ۷۲/۶۲ درصدی از نظر وزنی و ۸/۴۳ درصدی از نظر ارزشی را در مجموع صادرات به خود اختصاص داده است.
به گزارش دنیای اقتصاد، این موضوع حاکی از آن است که میعانات گازی و محصولات پتروشیمی، سهم بیش از ۵۶ درصدی از لحاظ ارزشی را در صادرات به خود اختصاص داده اند. درواقع بیش از نیمی از صادرات کالاهای غیرنفتی ایران رنگ و بوی نفت می دهد و تنها نزدیک به ۴۴ درصد کالاهای غیرنفتی اعم از کالاهای صنعتی، معدنی، کشاورزی، فرش و صنایع دستی به خارج از کشور صادر می شود.
بررسی روند ماهانه صادرات در یکسال گذشته حاکی از آن است که اسفند سال گذشته با صادرات ۷ میلیون و ۷۸۳ هزارتن بیشترین وزن صادرات کشور را شاهد بودیم و در مقابل مردادماه سال ۹۳ با ۴ میلیون و ۲۸۸ هزار تن، کمترین حجم صادرات را داشته ایم. در مقابل از نظر ارزش دلاری، اسفند ماه سال گذشته با صادرات به ارزش ۲ میلیارد و ۵۸۱ میلیون دلار در صدر و فروردین سال جاری با صادرات به ارزش یک میلیارد و ۱۱۹ میلیون دلار کمترین رقم را به خود اختصاص داده است. به نظر می رسد عمده دلیل بهبود وضعیت صادرات هم از نظر ارزش دلاری و هم از نظر وزنی به دلیل صادرات محصولات کشاورزی است که در این ماه به اوج خود می رسد.
براساس آمار و ارقام ارائه شده از سوی گمرک، هرچند که سهم وزنی کالاهای غیرنفتی به جز میعانات گازی و محصولات پتروشیمی از کل صادرات به طور میانگین بین ۶۰ تا ۷۰ درصد متغیر بوده، اما سهم این کالاها از مجموع صادرات کالاهای غیرنفتی کشور ازنظر ارزش دلاری گاهی تا ۳۸ درصد نیز کاهش پیدا کرده است.

 افزایش حجم صادرات نفتی
براساس آمار هفت ماه منتهی به مهر ماه گمرک در سال جاری، سهم صادرات از تجارت خارجی ۵۷ میلیارد دلاری، رقمی معادل ۲۶ میلیارد و ۹۴۳ میلیون دلار بوده است. این در حالی است که تنها در مهر ماه، صادرات ۷ میلیون و ۲۱۵ هزار تن کالا، ۳ میلیارد و ۲۷۴ میلیون دلار ارزآوری به همراه داشته که در این میان سهم کالاهای غیرنفتی به جز میعانات گازی و محصولات پتروشیمی تنها یک میلیارد و ۳۶۷ میلیون دلار، معادل حدود ۴۱ درصد بوده است. در حالی سهم صادرات محصولات غیرنفتی شامل کالاهای صنعتی، کشاورزی، معدنی، فرش و صنایع دستی از مجموع صادرات کشور کاهش می یابد که در مقابل سهم واردات رو به افزایش است و در نیمه دوم سال، این شکاف بیشتر نمایان شده است.
براساس آمارهای ماهانه گمرک، صادرات کالاهای غیرنفتی به جز میعانات گازی و محصولات پتروشیمی به طور میانگین ۵ میلیون تن و از نظر ارزش دلاری، حدود ۵/۱ میلیارد دلار است. این در حالی است که براساس گزارش ۱۲ ماهه گمرک در پایان سال ۹۲، صادرات زعفران به عنوان یکی از مهم ترین محصولات کشاورزی صادراتی ایران، تنها ۱/۱۱۹ میلیون دلار ارزآوری به همراه داشته و ارزش صادرات محصول دیگری مانند فرش و سایر کفپوش ها ۸/۳۱۴ میلیون دلار بوده است. این در حالی است که در روزگار نه چندان دور، زعفران و فرش به عنوان دو کالای شناخته شده ایران در بازارهای خارجی مشتریان خاص خودش را داشت.
برخی از کارشناسان معتقدند دلیل این امر، شرایط راحت تر صادرات کالاهای باارزش افزوده کمتر و حتی خام است. این موضوع تا جایی پیش رفت که در اوایل سال جاری وزیر صنعت، معدن و تجارت پیشنهاد عوارض صادراتی را برای ۲۴ قلم کالا به معاون اول رئیس جمهور ارائه کرد که پس از کش و قوس های فراوان و مخالفت های صادرکنندگان، اخذ عوارض صادراتی لغو شد.
 این در حالی است که رئیس کل سازمان توسعه تجارت پیش از این اعلام کرده بود: «براساس قانون برنامه، دولت مجاز است برای صادرات کالای خام عوارض وضع کند و کمک کند که پلنت های تولیدی در داخل کشور ایجاد شود؛ بنابراین در آن بخش از کالاهایی که معادن ما با محدودیت روبه رو است و ذخایرش کم است و پاسخگوی نیاز داخل نخواهد بود، دولت می تواند عوارض صادراتی دریافت کند.»
به نظر می رسد تحریم ها، دیپلماسی خارجی، بازارگشایی های بیشتر، تلاش برای الحاق به سازمان تجارت جهانی و موضوعاتی از این دست می تواند به افزایش صادرات کالای غیرنفتی کشور کمک کند.