رویاهای برباد رفته شیل گاز لهستان

اقتصاد ایرانی: در ۲۵ نوامبر، کارشناسان شکست هیدرولیکی از سراسر قاره برای کنفرانس «شیل گس ورلد یوروپ» در ورشو گرد هم آمدند. این گردهمایی یادآور روزهای خوش است، تنها چند سال قبل، زمانی که دولت لهستان قول داده بود که وابستگی کشور به سوخت های فسیلی روسیه را با تقلید از روش موفقیت آمیز آمریکا در استخراج شیل از بین ببرد. همانطور که رادک سیکورسکی، وزیر امور خارجه سابق، در سال ۲۰۱۰ بیان کرد: لهستان نروژ دوم خواهد شد. تنها چیزی که لازم بود راه گشایی برای شرکت های حفاری خارجی در کشور، ایجاد ساختار سود مشارکتی و کنترل شده، و باز کردن شیرها و مشاهده جریان متان (و دلار) بود.

اکنون با گذشت ۴ سال رویاها در حال برباد رفتن است. شرکت های بین المللی به سرعت لهستان را ترک می کنند، تلاش های دولتی برای وضع مقررات در این بخش رو به زوال بوده و در حالی که تعداد اندکی چاه آزمایشی حفاری شده اما نتایج امیدوار کننده ای نداشته اند.

پاول پاپراوا، کارشناس نفت و گاز در موسسه مطالعات انرژی لهستان - یک شرکت مشاوره - اذعان داشت: «واضح است که این مساله کمتر از حد انتظار در حال پیشرفت است.» آقای پاپراوا اغلب انتقادات را متوجه بروکراسی آهسته و نامناسب می داند که کار را برای شرکت های اکتشاف گاز دشوار می سازد. با وجود گذشت سال ها از وعده های دولت، لهستان هنوز یکی از تنبل ترین دولت ها در اروپا است. به گفته کملش پارمار، رئیس انجمن صنعت تولید و اکتشافات لهستان، حدود ۷ ماه برای اخذ مجوز لازم برای شروع حفاری،۶ ماه برای اصلاح امتیاز حفاری و ۹ ماه برای تصمیم گیری زیست محیطی وقت لازم است.

آقای پارمار، همچنین رئیس اجرایی «تری لگز ریسورسز» یک شرکت اکتشاف انرژی است که در اوایل سال جاری از سه امتیاز گاز شل در لهستان، پس از آنکه نتایج رضایتبخش نبود، صرف نظر کرد. تری لگز ریسورسز هنوز سه امتیاز دیگر در لهستان دارد اما شرکت های دیگر همه با هم با استناد به دشواری های بروکراتیک و زمین شناختی کنار رفتند. شرکت های ماراتون اویل، تالیسمان انرژی، انی و اکسون موبیل جملگی این کشور را ترک کرده اند. شورون و کونوکو فیلیپس، مانند شرکت های لهستانی پیجینیگ، پی کی ان اورلن، و چند شرکت مستقل دیگر همچنان مشغول فعالیت هستند؛ اما جو صنعت گاز از شور و شوق چند سال پیش بسیار دور است.

در سال ۲۰۱۱ سازمان اطلاعات انرژی ایالات متحده با تخمین ذخایر ۵.۳ تریلیون مترمکعبی برای لهستان – بزرگترین در اروپا – جرقه رویای منبع عظیم انرژی را در اذهان پروراند. بعدها با تخمین های دقیق تری که توسط موسسه زمین شناسی لهستان ارائه شد ذخایر گاز شیل را حدود ۳۴۶ تا ۷۶۸ میلیارد متر مکعب اعلام کرد. آژانس آمریکایی هم تخمین هایش را کاهش داد. حتی با برآورد کمتر هم گاز شیل می تواند تاثیر قابل توجهی بر لهستان داشته باشد که حدود ۱۶ میلیارد متر مکعب گاز در سال مصرف می کند. این میزان حدود دو سوم واردات این کشور از روسیه است. دونالد تاسک، نخست وزیر سابق، در سال  ۲۰۱۱ اعلام داشت که لهستان از امسال می تواند مقادیر تجاری گاز را تولید کند.با این وجود ، چشم اندازیک صنعت تجاری هنوز هم بسیار دور از ذهن است. تنها ۶۴ چاه آزمایشی عمودی حفاری شده و تنها ۱۱ حلقه از این چاه ها به صورت افقی حفاری شکست هیدرولیکی را تجربه کرده اند- روندی که در آن آب و مواد شیمیایی در فشار بالا و در اعماق زمین موجب شکسته شدن سنگ ها و آزاد شدن گاز محصور می شود. کارشناسان صنعت معتقدند که حدود ۲۰۰ چاه آزمایشی از این نوع باید حفر شود تا مشخص شود که آیا وضعیت زمین شناسی لهستان می تواند یک صنعت ماندگار را تحمل نماید. در مقابل در پنسیلوانیا - قلب رونق شیل آمریکا - هر ساله حدود ۱۶۰۰ حلقه چاه جدید حفاری می شود. چاه های آزمایشی لهستان تاکنون تنها حدود ۱۰ تا ۳۰ درصد از جریان گاز مورد نیاز برای تجاری سازی این بخش را تولید کرده اند.

پول مورد نیاز برای تکمیل این پروژه بسیار زیاد است. آزمایش صحیح یک چاه حدود ۲۵ میلیون دلار هزینه دارد که حداقل دو برابر بازار بهتر توسعه یافته آمریکایی است. با وجود خارج شدن شرکت های بزرگ و جو نامناسب شیل لهستان، شرکت های مستقل در شرایط سختی برای افزایش بودجه مورد نیاز برای ادامه اکتشافات قرار دارند. در این حین، در گذشته زمانیکه به نظر می رسید ثروت بادآورده گاز در راه باشد دولت لهستان تصمیم به راه اندازی یک ساختار نظارتی و مالیاتی شبیه به نروژ گرفت. این چشم انداز دولت که بخش زیادی از سود نهایی را برای مصرف عمومی کنار بگذارد، تنها شک و تردید بیشتری را به این صنعت افزود.

به گفته آقای پاپراوا این دیدگاه وجود داشت که نقش تنظیم کننده، مدیریت مواهب بود. اما با مشاهده تجارب نروژی ها، لهستانی ها متوجه نشده اند که لهستان در مراحل اولیه اکتشاف است در حالیکه نروژ دارای یک صنعت بالغ است. مخصوصا اوا کوپاکز، نخست وزیر جدید، در نخستین نطق خود برای پارلمان در ماه گذشته هیچ اشاره ای به شیل نکرده است. در حالیکه اضطراب لهستانی ها به خاطر وابستگی به نفت و گاز روسیه رو به افزایش بود این حذف و نادیده گرفتنت موضوع، تکان دهنده بود.

در حال حاضر ممکن است مسکو کلید وارد کردن شک به صنعت شل لهستان را در اختیار داشته باشد. در صورت ادامه روند ورود گاز ارزان، اکتشاف گاز شل لهستان پر خطر و گران است. اما با افزایش خطر درگیری نظامی جدید در اوکراین شرایط ممکن است تغییر کند. کرزگورز پیتل، کارشناس انرژی در موسسه سوبیسکی می گوید: «مطمئنا در لهستان گاز وجود دارد اما آیا سیستم کنونی می تواند آن را استخراج کند؟ من فکر نمی کنم. اما اگر روسیه صادرات گاز را متوقف کند، گاز شیل ممکن است احیا شود. امید در مسکو است.» علاقه مندان شیل که روزی امیدوار بودند وابستگی لهستان به گاز روسیه از بین رود، اکنون به این امیدند که روسیه صادرات گازش را متوقف کند و یا به شدت قیمت ها را افزایش دهد تا گاز شیل در لهستان رواج پیدا کند.

منبع: اکونومیست