خروج از بحران، کار بزرگ دولت روحانی

اقتصاد ایرانی: در مناظره میان لیلاز و پژویان، جمشید پژویان با اشاره به اینکه دولت سیاست خود را بر این گذاشته که نگذارد شوک جدیدی به اقتصاد وارد شود، از تمرکز برخروج از بحران سخن گفت. اما سعید لیلاز معتقد بود که خروج از بحران خود یک استراتژی است.

به گزارش ایسنا، عصر روز گذشته (شنبه) مناظره ای میان جمشید پژویان اقتصاددان و استاد دانشگاه علامه و سعید لیلاز اقتصاددان و عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران برگزار شد. این مناظره از سوی سازمان دانشجویی حزب اسلامی کار و درباره عملکرد اقتصادی دولت یازدهم برگزار شد.

دولت یازدهم در بستری ناآرام آغاز به کار کرد

در آغاز نشست جمشید پژویان در ارزیابی خود از عملکرد اقتصادی دولت، گفت: یک سال زمان کمی است که بتوان فعالیت های دولت را ارزیابی کرد، ضمن این که دولت در شرایطی روی کار آمد که کشور در شرایط تعادل و یا در یک بستر آرام و مناسب حرکت نمی کرد. در نتیجه نکته مهم این است که باید دید دولت با چه نقشه و برنامه ای آمده، شوکی به نام تحریم به کشور وارد شده، این شوک اثر خودش را در درجه اول در کاهش تولید و صادرات نفت و رسیدن صادرات نفت ما به یک سوم رسانده و بعد در حمل و نقل دریایی خودش را نشان داده است.

وی ادامه داد: در ارزیابی فعالیت های دولت باید به این نکته توجه کنیم که دولت چه سیاست گذاری را به عنوان برنامه ارائه کرده است. آنچه به نظر می رسد این است که دولت سیاست خود را بر این گذاشته که نگذارد شوک جدیدی به اقتصاد وارد شود و این خود سبب شد که تورم جدیدی اضافه نشده و رکود جدیدی هم با شدت بیشتر پیش نیاید، زیرا سیاست دولت این بوده که ببیند مذاکرات به کجا می کشد.

او همچنین درباره کاهش قیمت نفت هم گفت: بدون شک آنچه در بازار نفت اتفاق افتاده چیز عجیبی نیست و قابل پیش بینی بود. در یک دوره ای بازار نفت به دلیل تقاضا افزایش قیمت را تجربه کرد. اما نکاتی هم پشت پرده وجود دارد که می توان به اولین مساله آن که به حدود ۴۰ سال پیش برمی گردد و تکنولوژی شیل اویل شناخته شد، اشاره کرد. اما از نظر اقتصادی عرضه آن به صرفه نبود. در این ۴۰ سال خصوصا در دو دهه گذشته سعی بسیاری برای جایگزینی انرژی فسیلی انجام شده در واقع همواره این تلاش بوده که انرژی هایی جایگزین نفت شود. بنابراین کشورهایی مثل عربستان که ذخایر نفت زیادی دارند با نگرانی از این که ذخایر آن ها هم مثل زغال سنگ اروپا زیر زمین نماند، ارائه نفت بیشتر را در پی گرفته اند و در کنار این شاید کشورهایی چون ایران و روسیه هم متضرر شوند. در واقع ما در مقابل کاهش قیمت نفت راهکاری نداریم چون در بازار نفت نقشی نداریم که بتوانیم بر آن اثر بگذاریم.

این استاد دانشگاه درباره این که چرا دولت ها در جهت کاهش وابستگی به نفت تلاش نکرده اند، گفت: ما هیچ وقت راهکاری در زمینه کاهش اقتصاد نفتی به کار نگرفته ایم مگر کشورهایی چون کره، مالزی و ترکیه نفت دارند که در حال عبور از مرحله توسعه نیافتگی اند. ما از کاهش نفت آسیب می بینیم.

او ادامه داد: یکی از مهمترین علائم اقتصادی قیمت پول است و نرخ بازده سرمایه گذاری در اقتصاد ما نرخ بازده سرمایه گذاری شش یا هفت درصد است، اصلاحات باید ساختاری باشد. دانش اصلی اقتصاد، اقتصاد خرد است که ما آن را بلد نیستیم، بنابراین نتوانسته ایم از ابزار مناسب استفاده کنیم.

خروج از بحران یک استراتژی است

در ادامه این مناظره سعید لیلاز درباره استراتژی دولت روحانی در زمینه اقتصاد، گفت: ما در سال ۱۳۹۲ با پدیده رکود تورمی مواجه بودیم که مبین این است که در اقتصاد، رشد اقتصادی صفر و منفی شده و تورم بالا می رود، این شرایط نادر است و جز در سال ۱۳۲۱ که جنگ جهانی رخ داد و همه جهان را درگیر کرد چنین سابقه ای در ایران وجود نداشته و در عرض جغرافیایی هم به غیر از زیمباوه کشور دیگری نیست که دچار رکود تورمی باشد، البته ممکن است این شرایط برای ونزوئلا هم ایجاد شود. اما تا سال ۲۰۱۴ میلادی کشور دیگری شاهد این پدیده نبود. بنابراین ما با پدیده استثنائی مواجه ایم که راه های آن ناشناخته است و تئوری برای آن در جهان نیست.

به گفته وی این موقعیت در شرایطی در ایران هم رخ داده که درآمد مالی ایران در سال ۱۳۹۱، ۱۷ درصد سقوط کرده و در سال ۱۳۹۲ این رقم به ۲۱ درصد رسیده است که اگر به رشد جمعیت هم اشاره کنیم در واقع یک چهارم قدرت خرید مردم در چهار سال از بین رفته و بین ۴۰ تا ۵۰ درصد مردم بین سال های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۲، ۵۰ درصد قدرت خریدشان را از دست داده اند. چنین سقوط آزاد در جنگ هم سابقه نداشته است. دولت روحانی در چنین شرایطی کار را آغاز کرد و خروج از بحران یک استراتژی است. با همین استراتژی ما شاهد بیشترین سقوط آزاد نرخ تورم بودیم که در این ۱۴ و ۱۵ ماه اخیر تورم به یک سوم خود رسیده است. نرخ رشد اقتصادی هم مثبت شده برخی می گویند چرا مردم رشد اقتصادی را درک نمی کنند مگر مردم کاهش یک چهارم درآمدی خود را یکباره حس کرده اند.

این اقتصاددان همچنین ادامه داد: اتفاقاتی که در کشور رخ داد فقط در حوزه کمی نبود. ما با فروپاشی نظام بهداشتی کشور هم مواجه بودیم. نیمی از بیماران سرطانی کشور در سال های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ به دلیل گرانی دارو، جان خود را از دست دادند. استراتژی خروج از بحران استراتژی کاملی است. اگر چه این تنها کار در دولت روحانی نیست. مهمترین کار او آزادسازی اقتصاد است که می دانم آقای پژویان هم به آن ها اعتقاد دارد در واقع در دوره گذشته اقتصاد ما از سالم ترین اقتصادهای خاورمیانه به یکی از فاسدترین اقتصادها بدل شد. در واقع بحران ها تنها ناشی از تحریم ها نبود.

لیلاز در ادامه عنوان کرد: بحران از سال ۱۳۸۴ شروع شد که روند سرمایه گذاری ها مختل شد. اولین طلایه های مسائل اقتصادی ایران از سال ۱۳۸۶ شروع شد که ربطی به تحریم ندارد. البته تحریم این شرایط را تشدید کرد. کسانی بودند که به دلیل وجود برخی منافع، برای افزایش تحریم ها تلاش می کردند و همین امر سبب شد که اقتصاد ایران به سقف وابستگی خود برسد و بعد ما آن را عمدا به مرز تحریم رساندیم و اقتصاد کشور ما در برابر اجماع جهانی در برابر یک دولت تنها ماند. من خودم ضد امپریالیسم هستم و هژمونی آمریکا در جهان را هم قبول ندارم، اما اگر کشوری بخواهد بماند باید به بهبود روابط بین الملل فکر کنم. بهبود روابط آمریکا و کوبا همین را نشان می دهد کوبا به دلیل نزدیکی با آمریکا ترس بیشتری از تاثیرها دارد. اما در کوبا کسی نمی خواست تحریم را دکان قرار بدهد، اما ما آن را دکان قرار دادیم.

وی ادامه داد: حالا دولتی به وجود آمده که از تحریم ها سود نمی برد و می خواهد مسائل را حل کند. اگر ما فقط رکود داشتیم، سیاست انبساطی پول را به کار می بردیم. اما ما تورم هم داریم باید کاری کنیم که از این شرایط خارج شویم.

لیلاز درباره کاهش قیمت نفت جهانی هم گفت: رشد اقتصادی چین در بحث تقاضا به کمترین حد خود در ۲۴ سال گذشته رسیده است. ژاپن و اروپا هم در حال تجربه رکود هستند، بنابراین همه باید دست به دعا برداریم که رشد پنج درصدی آمریکا که دشمن خونی ماست، افزایش پیدا کند تا تقاضا برای نفت بالا برود و ما از آن منتفع شویم.

در ادامه لیلاز درباره اظهارنظرهای سیاسی درباره قیمت نفت هم گفت: پیش بینی این است که درآمد ایران یک پنجم سال ۱۳۹۰ خواهد بود، اما اگر دولت بتواند بدون کسری بودجه سال ۱۳۹۴ را تمام کند، در حالی که با افزایش ۱۴ درصدی دستمزدها قدرت خرید مردم ثابت بماند و همچنین اگر بتواند در عین انقباض، مبلغی پول برای پروژه های عمرانی کنار بگذارد و تلاطم اجتماعی را کمتر کند، کار بزرگی کرده و بقیه بر عهده فضای کسب و کار است.

به گفته وی اگر ما بتوانیم وفاقی که بعد از ۲۵ سال دست کم در حوزه اقتصاد و دیپلماسی در کشور شکل گرفته را حفظ کنیم، بدون حتی سرمایه گذاری اتفاق بزرگی رخ داده است. کلید حل مسائل کشور، حفظ این وفاق است. ما با سرعتی کم از بحران خارج می شویم، اما این وضعیت تا میانه سال ۱۳۹۵ ادامه پیدا می کند.

نوکر هیچ دولتی نبودم

در ادامه این مناظره پژویان در پاسخ به سوال یکی از دانشجویان که از او درباره همکاری اش در دولت احمدی نژاد و این که او را تئوریسین دولتی می داند که یکی از فاسدترین دولت ها بود، گفت: من ۴۰ سال یا بیشتر است که منتقد اقتصادی بوده‎ام و به دولت ها مشاوره داده ام، اما نوکر هیچ دولتی نبوده ام و احتیاج هم نداشتم. چون در تمام این مدت هیچ صندلی را نگرفته بودم و هر وقت بخواهم می توانم چمدانم را در دست بگیرم و بروم.آنچه در دولت احمدی نژاد عده ای از دوستان و دشمنان می گفتند به این دلیل بود که من ریاست شورای رقابت را گرفتم. در حالی که در چهار سال اول دولت خبری از این حرف ها نبود. اما ببینید در آن زمان چه کسی بیشترین انتقاد را از طرح های زودبازده کرد. شورای رقابت از دولت آقای خاتمی کلید خورد. من از آن زمان این مساله را پیگیری می کردم و ما در گروهی که آقای طیب نیا و بسیاری دیگر عضو آن بودند این قانون را طراحی کردیم که من معتقدم که یکی از گره های بزرگ مملکت ما وجود انحصارهایی است که چنین شورایی می تواند آن را حل کند. وقتی این قانون به مجلس رفت و تصویب شد گفتند خودت این طرح را شروع کردی و آن را پایان بده.

وی تاکید کرد: من تا آن زمان آقای احمدی نژاد را ندیده بودم و از آن زمان به بعد سه ۱۰ دقیقه ایشان را دیدم که حرف ها درباره شورای رقابت بود من نه در جلسه هیات دولت شرکت داشتم نه در جلسه مشاوره. نمی دانم این افتخار است یا ننگ که تئوریسین دولتی باشم. اما من با دولت هایی دیگر بیشتر همکاری کرده ام تا دولت آقای احمدی نژاد. این ها مهم نیست مهم این است که از آنچه خودم فکر می کردم، فاصله نگرفتم و یک قدم برخلاف مصالح مردم گام برنداشتم و وظیفه معلمی خود را انجام دادم.

همچنین در ادامه لیلاز درباره این که چرا موسسات اقتصادی بین المللی تازه کاهش ارزش پول کشور را لحاظ می کنند گفت: صندوق بین المللی پول و بانک جهانی به دلیل نوسانات بازار آزاد ارز در کشور به نرخ دولتی ارز توجه و در واقع آن ها به بازار آزاد کاری ندارند و بیشتر متوجه این هستند که دلار ۱۲۲۶ تبدیل به دلار ۲۸۰۰ تومانی شد، بنابراین در حال حاضر این کاهش ارزش پول کشور را قید می کنند.

دولت گذشته اشتباهات زیادی داشت

در ادامه پژویان در ارزیابی از برنامه های اقتصادی دولت گذشته هم گفت: دولت گذشته در عرصه اقتصاد اشتباهات زیادی داشت، هر چند من شخصا معتقدم اقتصاددان خوبی چون دکتر حسینی در کنار آنها بود. اما یکی از اشتباهات ایشان دنبال کردن سیاست های اشتغال بود که دولت های دیگر هم هزینه هایی را بابت آن در طرح های زودبازده داده بودند. در جلسه با صد اقتصاددان هم من انتقاد خود را با این طرح ها مطرح کردم. در شورای رقابت هم که البته من با نفس کار آن موافقم و معتقدم که تنها راه اصلاح قیمت های نسبی است. اما دولت در اجرای این قانون هم با تمایل به این که چگونه مردم را راضی کند، اشتباهات فاحشی کرد و هزینه بسیاری برای فایده کمی شد.