کاهش قیمت نفت؛ فرصت یا تهدید
اقتصاد ایرانی: در اوایل دهه ۷۰ میلادی هنگامی که قیمت نفت به علت بحران های به وجود آمده در خاورمیانه از حدود ۳، ۴ دلار به بالای ۱۰ دلار رسید، کشورهای توسعه یافته متوجه شدند که وابستگی به سوخت های فسیلی چندان قابل اتکا نبوده و می تواند ناپایداری اقتصادشان را به همراه داشته باشد. از این رو، به سیاست کاهش مصرف و استفاده از انرژی های پاک و تجدیدپذیر را در دستور کارشان قرار دادند.
به گزارش خبرآنلاین، چند سال بعد و به دنبال وقوع انقلاب در ایران، بهای نفت دوباره روند صعودی به خود گرفته و حتی به بالای ۴۰ دلار در هر بشکه نیز رسید. اما دو سه سال بعد کاهش قیمت ها از اوایل دهه ۸۰ آغاز شده و به سرعت به کمتر از ۱۰ دلار رسید.
این بار اما این کشورهای نفت خیز بودند که متوجه بی ثباتی درآمدهای نفتی شده و چنان برنامه ریزی کردند که از وابستگی به نفت رهایی یابند. در این رابطه می توان به کشورهایی نظیر نروژ و مالزی اشاره کرد که قبل از مبتلا شدن به بیماری هلندی، حساب اقتصادشان را از نفت جدا کردند؛ چنان که اکنون سهم نفت در بودجه دولت نروژ به کمتر از ۵ درصد رسیده و کاهش و یا حتی افزایش نرخ آن هیچ گونه تاثیری در اقتصاد این کشور غربی ندارد. چنین وضعیتی برای مالزی هم کم و بیش صدق کرده و اقتصاد این کشور مدت هاست که از وابستگی به نفت رهایی یافته است.
موج سینوسی افزایش و کاهش قیمت نفت طی سه دهه گذشته چند بار دیگر تکرار شد و هر بار که این اتفاق می افتاد، تعدادی دیگر از کشورهای نفت خیز به این نکته پی می بردند که در این روزگار وضعیت به گونه ای نیست که بخواهند به درآمد حاصل از فروش نفت به عنوان بودجه ای پایدار حساب باز کنند. نتیجه آن که در موج های بعدی کشورهای نظیر مکزیک، امارات، اندونزی، کویت و حتی عربستان با انجام اقداماتی نظیر سرمایه گذاری در صنایع بالادستی نفت، خرید سهام شرکت های چند ملیتی و معتبر در بورس و توجه به صنعت گردشگری از میزان وابستگی شان اقتصادشان به نفت کاسته اند؛ به طوری که اکنون نگرانی چندانی از تغییرات قیمت نداشته و به آن نه به چشم یک توطئه، بلکه شرایط بازار نگاه می کنند.
در این رابطه و برای نمونه می توان به وضعیت اقتصاد مکزیک اشاره کرد که طی یکی دو دهه اخیر سهم نفت را در تامین بودجه اش از حدود ۷۰ به کمتر از۳۰ درصد رسانده است. همچنین کشورهای نفت خیز حاشیه خلیج فارس طی سال های اخیر بیش از هزار میلیارد دلار سهام شرکت های مختلف را خریداری کرده اند که درآمد سالانه شان از این بابت بالغ بر ۱۷۰ میلیارد دلار در سال است.
در حال حاضر و در شرایطی در آستانه فصل سرما قرار داریم که بهای نفت در بازارهای جهانی به جای آنکه رو به بالا بوده و یا کمینه تثبیت شود، همچنان سیر نزولی را طی می کند؛ به گونه ای که به زیر ۶۰ دلار در هر بشکه رسیده و احتمال آن می رود که برای آن ارقامی کمتر از ۵۰ دلار در هر بشکه هم ثبت شود.
اما نکته جالب این که این بار به جز تعداد معدودی کشورها، نظیر روسیه، ونزوئلا و متاسفانه ایران، کمتر کشور نفت خیزی پیدا می شود که از بابت کاهش قیمت ابراز نگرانی کند. این همه در شرایطی است که دولتمردان ما طی چند دهه اخیر همواره شعار رهایی از وابستگی اقتصاد به نفت را سر داده اند، با وجود این هنوز اندر خم یک کوچه بوده چنان که بیش از نیمی از بودجه از محل فروش نفت تامین می شود. با این حال، با اطمینان می توان گفت؛ جای هیچ گونه نگرانی نیست؛ چراکه در یک دهه گذشته شاهد بودیم افزایش قیمت نفت و سرازیر شدن صدها میلیارد دلار ارز به کشور، نه تاثیری در بالا رفتن سطح رفاه مردم داشت و نه کمکی به اقتصاد کشور کرد.
از این رو اگر چه در کوتاه مدت درآمد ارزی کشور کم شده و خواه ناخواه تاثیراتی بر بازار ارز و کالاهای وارداتی خواهد داشت، اما می توان مطمئن بود که مصداق ضرب المثل «عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد» این امر در صورت برنامه ریزی صحیح و استفاده مناسب از فرصت ها توسط مسوولان می تواند کاهش وابستگی اقتصاد کشور به نفت را در درازمدت به همراه داشته باشد.
