بحران اقتصادی در روسیه و زمینه های سیاسی آن

اقتصاد ایرانی: اندیشکده اسرائیلی مطالعات امنیت ملی (INSS) گزارشی را منتشر و در آن بررسی کرده است که حوادث سال ۲۰۱۴ ، بحران اوکراین و تحریم های اقتصادی متعاقب آن علیه روسیه چگونه  کرملین را به تعامل با خاورمیانه به عنوانی راهی برای اعمال نفوذ و رفع تحریم ها کشانده است.

در این گزارش آمده: نشانه های بحران اقتصادی روسیه متعدد است، بحرانی که ثبات و آینده رژیم پوتین را تهدید می کند. تحریم های اقتصادی اعمال شده بر روسیه یکی از زوایای بحران است که در کنار آن کاهش شدید قیمت نفت نیز قرار دارد. کاهش قیمتی که بنا بر نظر مقامات روسیه نتیجه فعالیت های ضد روسی نشات گرفته از آمریکاست.

بحران مستقیما به پیشرفت در جبهه اوکران مربوط است. بحران اوکراین به مانیفست دفاعی روسیه تبدیل شده است. اوکراین خود را از نفوذ روسیه خارج ساخته و روابط نزدیکی با غرب برقرار نموده که این مساله شانس روسیه برای ایجاد اتحاد اوراسیایی تحت رهبری خود را کم می کند. علاوه بر مخمصه روسیه، غرب با رهبری ایالات متحده به دلیل سیاست های اوکراین، تحریم های اقتصادی سختی علیه روسیه اعمال کرده اند. در نتیجه، روسیه در حال حاضر با واقعیت های چالشی اقتصادی سختی روبروست که آن را مجبور میکند برخی گام های متضاد با آن را لغو کند.

از دید ایالات متحده، شرایط دشوار روسیه برای آمریکا مناسب است (دست کم بهتر از سال های پیش است) تا اهداف استراتژیک جهانی خود را توسعه بخشد. واشنگتن هنوز فهرستی از تقاضایی را دارد که روسیه پذیرش آن را دشوار می داند. عدم تمایل آمریکا برای رفع فشار زیاد اعمال شده بر روسیه موجب شده تا مسکو سیاست های سخت و قاططعانه ای را در شرق اوکراین اعمال کند.

در کنار بحران اوکراین، در ماه های اخیر فعالیت روسیه در خاورمیانه نیز افزایش یافته است. روابط روسیه با کشورهای متعدد سنی- همچون مصر، عربستان سعودی و سایر کشورهای خلیج فارس، اردن و لبنان- بهبود یافته است. روسیه با اغلب این دولت ها توافق نامه های نظامی امضا که برخی از آن ها همچون مصر گسترده است و از سوی دیگر روابط خود را با متحدین سنتی اش همچون سوریه، عراق و ایران نیز حفظ نموده است. پس از سال ها تنش های سخت، روابط میان روسیه و ترکیه بهبود یافته است. پوتین در اواخر نوامبر به آنکارا سفر کرد و دو کشور توافق نامه ای درباره خطوط لوله گازی روسیه و از مسیر ترکیه به اروپا امضا کردند. روسیه انتخاب کرده که دخالت آن در خاورمیانه زیاد باشد تا دستاوردهای خود را در منطقه به دست آورده و اهرمی برای نفوذ در غرب داشته باشد، خصوصا در زمینه مسائل مربوط به اروپای شرقی. علاوه بر آن تنها در یک دوره دو ماهه، فعالیت روسیه در خاورمیانه موفقیت هایی را داشته است که می تواند پایه های جدیدی را برای گفت و گوی روسی-غربی در زمینه اوکراین و سایر مسائل ایجاد کند. روسیه به دنبال یافتن ایده های جدیدی است که می تواند به عنوان مبنای مصالحه و در نهایت رفع تحریم های غربی باشد. اما فعالیت های فعلی مسکو در خاورمیانه کافی نیست و بنابراین روسیه باید به فکر راه های جایگزین باشد.

ملاقات ماه دسامبر جان کری وزیر امور خارجه آمریکا و سرگی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه درباره مسائل خاورمیانه بود . مسائلی همچون جنگ داخلی در سوریه، فرآیند سیاسی اسرائیل و فلسطین و مذاکره با ایران درباره مساله هسته ای و روسیه در مقابل برداشته شدن تحریم ها ناچار به همکاری با ایالات متحده آمریکا در این سه مساله و همچنین بحران اوکراین است. مقامات آمریکایی نشانه هایی از تمایل خود مبنی بر درک جدید را به مسکو ارسال کرده اند، اوباما هنوز تحریم هایی بیشتری که توسط کنگره تصویب شده را اعمال نکرده است . اما از آنجایی که تصور اینکه روسیه از چهره و نقش خود در صحنه بین الملل بکاهد و سیاست های خود در زمینه مسائل مهم خاورمیانه را در مسیر امریکا تطبیق دهد دشوار است ، پایان نظام تحریم ها علیه اقتصاد روسیه چندان نزدیک نیست و البته فشار و بحران اقتصادی هنوز به  اوج خود در روسیه نرسیده است.

ولادیمر پوتین هنوز از حمایت عمومی برخوردار است و کنترل شرایط را در دست دارد. پیش بینی جنبه و مدت زمان کاهش اقتصاد روسیه و تاثیرمنفی آن بر دولت و ثبات اجتماعی ممکن نیست. اما ممکن است فشار اقتصادی، روسیه را به انعطاف پذیری بیشتر با غرب وادار کند تا با چالش های اقتصادی خود و پیامدهای داخلی و بین المللی آن مبارزه نماید. از سوی دیگر اگر روسیه بر سیاست های فعلی خود در عرصه بین الملل پافشاری کند، نه تنها بحران های اقتصادی و تاثیرات بین المللی آن بدتر می شود بلکه اقداماتش در میان قدرتهای بزرگ در بحران های مناطق مختلف همچون خاورمیانه نیز تشدید خواهد گشت.

** انتشار گزارش های راهبردی و مطالب اندیشکده ها لزوما به معنای تایید محتوای آن توسط اقتصاد ایرانی نیست و صرفا جهت اطلاع رسانی منتشر می شود.