سه پیام کاهش قیمت نفت
اقتصاد ایرانی: طلای سیاه بر خاک سیاه نشست؛ این اولین تعبیری است که پس از سقوط قیمت نفت در همه رسانه ها مطرح شد، اما کسی از کاهش هزینه تمام شده کالا سخن نگفت. در شرایطی که قیمت نفت رو به کاهش می گذارد، توان صادرات برای صنایع پایین دستی بالا می رود.
کاهش قیمت نفت به کمتر از ۴۵ دلار در هر بشکه آن هم در یک بازه زمانی کوتاه، شوک بزرگی برای صادرکنندگان نفت بود. این تهدید اگرچه برای صادرکنندگان نفت خوشایند نبود، اما برای مصرف کنندگان حاوی پیام های خوشایندی است.
به گزارش خبرآنلاین، کاهش قیمت نفت سه پیام مهم به دنبال داشت: اول این که هر کشوری برمبنای توان صادراتی خود می تواند از ثروتمند بودن سخن به میان آورد. این صادرات می تواند مواد خامی همچون نفت، گاز و یا معاون باشد؛ یا این که محصولات فرآوری شده و کالاهای حاصل صنایع زیردستی. این که کشوری تمام تکیه صادراتی خود را به نفت قرار داده باشد، با منطق کشورهای توسعه یافته همخوانی ندارد. این کشورها بدون شک در زمان کاهش قیمت نفت با بحران روبه رو می شوند. سرمایه گذاری بر اقتصاد بدون نفت و همچنین تلاش برای فعال کردن بخش واقعی اقتصاد، یکی از برکات کاهش قیمت نفت برای کشورهای در حال توسعه به شمار می رود.
پیام دوم، پایان دوره نفت است. با ورود منابع انرژی جدید به بازار و همچنین کاهش ذخایر نفتی جهان، ارزش نفت به عنوان تکیه گاه اصلی اقتصاد جهانی رو به افول است. اگرچه هنوز عامل مهم تعیین کننده نوسانات اقتصادی جهان نفت به شمار می رود، اما در سال های آینده این تکیه به منابع نفتی با کاهش ذخایر رو به افول خواهد گذاشت. حجت قندی، اقتصاددان در گفت وگو با یکی از روزنامه های رسمی کشور از این رویداد به عنوان «پایان عصر نفت» یاد کرده است. این اقتصاددان در بخشی از یادداشت خود به سمت تقاضا در بازار نفت اشاره می کند و معتقد است که «تمام کاهش قیمت نفت به تولید و عرضه فراوان نفت مربوط نیست، بلکه سرمایه گذاری روی بهره وری بالاتر محصولاتی که مصرف کننده انرژی هستند، موجب کاهش تقاضا برای نفت شده است.« این استاد اقتصاد دانشگاه واشنگتن اندلی در آمریکا می نویسد: «مثلی در محافل نفتی است که می گوید پایان عصر پاره سنگی به دلیل اتمام سنگ نبود. درواقع، بشریت هنوز هم از سنگ استفاده می کند، اما سنگ در محاسبات اقتصادی، سیاسی، و ژئوپلیتیک جایی ندارد.»
سومین پیام نیز این است که سهم بالایی از نفت تولیدی در دنیا برای تولید بنزین مصرف می شود. در واقع با تغییر قیمت نفت، قیمت بنزین تغییر کرده و به همین دلیل به طور مستقیم بر زندگی مردم اثر می گذارد (در اقتصادهای آزاد) و با خروج بنزین از لیست مصرف نه تنها محیط زیست پاک تر، بلکه هزینه اقتصادی کمتری به شهروندان وارد می شود. حال تصور کنید که خودروهای برقی بتوانند در چند سال آینده جایگزین مناسبی برای خودروهای بنزین یا دیزلی شوند. در این صورت میزان وابستگی به نفت باز هم کاهش می یابد. در حال حاضر مهم ترین مانع برای توسعه استفاده از خودروهای برقی، مشکل شارژ شدن آنها است که بسیار طولانی است و برای مسیر کوتاه قابل استفاده است. چندی پیش پژوهشگران دانشگاه پورد و ماده جدیدی را از نانو ذرات اکسید قلع توسعه داده اند که می تواند مدت زمان چند ساعته شارژ باتری یونلیتیوم را به چند دقیقه کاهش دهد. از سوی دیگر، یک دختر جوان دانمارکی نیز ادعا کرده است که «موفق به تولید باطری با قابلیت شارژ چند دقیقه ای و ذخیره ۴ برابری انرژی شده است.» این توسعه سریع باطری ها، حکایت از رونق بازار خودروهای برقی در آینده نزدیک دارد.
به هر حال پایان عصر نفت، پایان زندگی نیست، بلکه آغازی بر سبک جدید زندگی مردم است. به نظر می رسد نفت سهم خود را در معادلات اقتصادی و سیاسی به زودی از دست خواهد داد. کمتر از یک سال پیش آمریکا برای آن که وابستگی کمتری به واردات نفت داشته باشد و از سوی کشورهای تولیدکننده نفت مورد تهدید قرار نگیرد، تولید نفت شل را از سر گرفت. این اقدام آمریکا را نیز می توان از همین منظر تفسیر کرد که آمریکا به پایان دوره تسلط نفت بر تصمیمات جهان واقف شده است.
