فروش نفت در دو سناریو

اقتصاد ایرانی: نگاهی به روند صادرات نفت ایران در مدت یک سال گذشته نشان می دهد مشتریان بزرگ نفتی کشورمان که تقریبا تمام نفت صادراتی ایران را خریداری می کنند در حال رصد شرایط هسته ای ایران و نتایج حاصل از آن هستند. بررسی ها حکایت از حرکت نسبتا هماهنگ این کشورها با نتایج موقت حاصل از مذاکرات ایران با گروه ۱+۵ دارد، به طوری که با امضای توافق موقت هسته ای بین ایران و غرب در آذر ماه سال ۹۲ میزان واردات برخی از این کشورها همچون هند و چین با رشد قابل توجهی روبه رو شد؛ تا حدی که این دو کشور در برخی از ماه ها میزان خرید خود را از نفت ایران به بیش از یک میلیون بشکه در روز رساندند. بر این اساس، دو سناریو می توان برای آینده فروش نفت ایران مطرح کرد؛ در سناریوی اول در صورت تحقق توافق نهایی، می توان انتظار داشت کشورهای اصلی خریدار نفت ایران میزان واردات خود از نفت کشورمان را لااقل تا سطح ماکزیمم یک سال گذشته افزایش دهند که در این صورت با رشد قابل توجه صادرات نفت روبه رو خواهیم شد؛ اما در دومین سناریو در صورت عدم توافق هسته ای انتظار می رود واردات این کشورها از نفت به سطوح پیش از توافق آذر ۹۲ بازگردد.
به گزارش دنیای اقتصاد، به نظر می رسد مذاکرات ایران با گروه ۱+۵ بر سر مساله هسته ای به شدت توسط مشتریان نفتی رصد می شود و همانند داخل کشور که بخش های مختلف اقتصادی متاثر از فضای مبهم مذاکرات هسته ای است، این مذاکرات بر روند بازاریابی مشتریان نفتی ایران نیز اثر گذاشته است. هرچند در سال گذشته میلادی روند صادرات نفت ایران افزایشی بوده اما مادامی که شرایط مذاکرات در هاله ای از ابهام باشد نمی توان به تداوم رشد صادرات نفت ایران امید داشت.

 افزایش صادرات پس از توافق موقت ژنو
رویترز در گزارشی اعلام کرد صادرات نفت ایران در سال ۲۰۱۴ نسبت به سال پیش از آن رشد قابل توجهی داشته است. بر اساس این گزارش، صادرات روزانه نفت ایران در سال ۱۰۱۴ حدود ۲۰ درصد رشد کرده و از مقدار کمتر از یک میلیون بشکه در سال ۲۰۱۳ به ۱۲/۱ میلیون بشکه در روز رسیده است. افزایش صادرات نفت ایران در پی خرید بیشتر بزرگ ترین مشتریان آن، چین و هند، رخ داده است. افزایش صادرات نفت کشورمان در سال میلادی گذشته در حالی رخ داده است که دو کشور ژاپن و کره جنوبی واردات نفت خود از ایران را کاهش داده اند اما واردات چین و هند در این سال به قدری افزایش داشته که برآیند صادرات نفت ایران در سال ۲۰۱۴ نسبت به سال ۲۰۱۳ افزایشی شده است.
از سال ۲۰۱۱ با شروع تحریم های غرب علیه کشورمان، صادرات نفت به شکل قابل توجهی کاهش یافت. در واقع برخی کشورهای جهان به دلیل مخالفت با فعالیت های هسته ای کشورمان با هدف قرار دادن درآمدهای نفتی مان سعی کردند کشور را تحت فشار قرار دهند تا از موضع هسته ای خود عقب نشینی کند.
تحریم نفت ایران از سال ۲۰۱۱ شروع شد. تحریم ها میزان صادرات نفت ایران را به شکلی نشانه گرفته بودند که صادرات بیش از ۵/۲ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۱ ظرف چند ماه در سال ۲۰۱۲ به کمتر از ۲ میلیون بشکه رسید؛ در واقع بر اساس گزارش آژانس بین المللی انرژی تا نیمه سال ۲۰۱۲ حدود ۴۰ درصد از صادرات نفت ایران کاهش یافت.  تحریم‎ها به دو شکل میزان صادرات نفت کشورمان را تحت تاثیر قرار داد. اول اینکه برخی کشورهای اروپایی که پیش از این مشتری نفت ایران بودند، خرید نفت را متوقف کرده و به این شکل صادرات نفت ایران را کاهش دادند. از طرفی آمریکا مشتریان آسیایی نفت ایران را تحت فشار قرار داد که خرید نفت خود را کاهش دهند. در عین حال شرکت های بیمه ای که عمدتا اروپایی هستند از بیمه نفتکش هایی که نفت ایران را حمل می کردند، ممانعت کرده و همین عاملی شد که مشتریان آسیایی واردات نفت خود از ایران را کاهش دهند.
از طرفی به دلیل رشد تولید نفت در آمریکا به دلیل دستیابی به تکنولوژی استخراج نفت شیل، واردات آمریکا به شکل قابل توجهی کاهش یافت و کشورهایی که پیش از این نفت خود را به آمریکا صادر می کردند بازارهای اروپایی و آسیایی را هدف فروش نفت خود قرار دادند. همین مساله موجب شد مشتریان نفت ایران ریسک کمتری برای خرید نفت از ایران کنند و فروش نفت ایران به شکل قابل توجهی در سال ۲۰۱۳ کاهش یافت، به طوری که به گفته برخی مسوولان کشورمان در نیمه این سال به حدود ۷۰۰ هزار بشکه در روز رسید.
این وضع ادامه داشت تا زمانی که کشورمان با گروه ۱+۵ به توافق موقتی بر سر مسائل هسته ای دست یافت. بر اساس این توافق تحریم ها در سطح همان زمان باقی ماند و ایران اجازه یافت در محدوده یک میلیون بشکه نفت خود را بفروشد. هرچند که بر اساس این توافق بسیاری از تحریم ها، از جمله بیمه نفتکش ها به شکل قابل توجهی کاهش یافت اما به دلیل اینکه این توافق موقت و ۶ ماهه بود نه موجب جذب سرمایه گذار خارجی در صنعت نفت و گاز کشور شد و نه شرکتی تمایل داشت نفتکش های حامل نفت ایران را بیمه کند. اما فضای خوش بینی به مذاکرات و سهلگیری غرب بر مشتریان نفت ایران موجب شد که ظرف یک سال گذشته صادرات نفت به شکل قابل توجهی افزایش یابد. به خصوص چین و هند به عنوان بزرگ ترین مشتریان نفتی ایران تاثیر بسزایی در افزایش صادرات نفت ایران داشته اند. چراکه چین در سال ۲۰۱۴ واردات خود از ایران را حدود بیش از ۲۸ درصد افزایش داد و از ۲۳۲/۴۲۸ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۱۳ به ۵۴۹ هزار و ۲۵۰ بشکه در روز رساند. این در حالی است که واردات دو مشتری بزرگ دیگر ایران در سال ۲۰۱۴ کاهش داشته است به طوری که ژاپن ۹/۴ درصد و کره جنوبی ۸/۶ درصد از واردات روزانه نفت خود کاسته اند.

 روند افزایشی صادرات در هاله ای از ابهام
اما تداوم روند افزایشی صادرات در ابهام چگونگی روند مذاکرات قرار دارد. در اینجا می توان دو سناریو در روند صادرات نفت در نظر گرفت. اول اینکه اگر در ضرب الاجل باقی مانده تا اسفند ماه خبرهایی مبنی بر توافق نسبی منتشر شود به طور قطع بر تصمیم مشتریان نفتی ایران برای خرید نفت اثر گذار بوده و موجب رشد تقاضای نفت ایران خواهد شد. اما سناریوی دوم؛ تداوم ابهام در مذاکرات حتی اگر تحریم های جدیدی علیه کشورمان وضع نشود می تواند بر نگرش مشتریان نفت ایران اثر گذار باشد. چراکه همچنان مذاکرات ادامه دارد و مادامی که تحریم ها به طور کامل لغو نشود این کشورها اجازه نخواهند یافت واردات خود را افزایش دهند. این در حالی است که در شرایط کنونی به دلیل مازاد عرضه حدود ۲ میلیون بشکه ای در بازار و همچنین افت ۶۰ درصدی قیمت نفت ظرف ۷ ماه گذشته رقابت شدیدی بین فروشندگان نفت وجود دارد که این کار فروش نفت ایران را دشوارتر می کند.

 هند در انتظار مذاکرات
روز یکشنبه پایگاه خبری هندی «بیزینس لاین» اعلام کرد که در جریان سفر باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا به هند، مذاکرات سازنده ای درخصوص واردات نفت از ایران صورت گرفته است و واشنگتن با توجه به اینکه هند از لحاظ تامین انرژی به کشورهای تحت تحریمی چون روسیه و ایران وابسته است، موضع نرم تر و منعطف تری را در قبال واردات این کشور از کشورهای نامبرده اتخاذ کرده است. هند به آمریکا اعلام کرده است که سیاست خارجی این کشور در رابطه با کشورهای تحت تحریم همچون ایران و روسیه از روابط دهلی نو با واشنگتن مستقل است. این درحالی است که حدود یک هفته پیش، قبل از سفر اوباما به این کشور، خبرگزاری رویترز طی گزارشی اعلام کرد که هند به طور غیر رسمی خواستار کاهش واردات نفت پالایشگاه های این کشور در ماه های فوریه و مارس از ایران شده است؛ چراکه نمی خواهد سفر رئیس جمهور آمریکا به هند تحت الشعاع واردات بیش از حد مجاز پالایشگاه ها قرار بگیرد. به گزارش رویترز، یکی از این پالایشگاه های هندی که مجبور به کاهش واردات از ایران در ماه های فوریه و مارس شده است، پالایشگاه مانگالور بوده است. این پالایشگاه که روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت مصرف می کند، مشتری عمده نفت ایران است. به گفته منابع آگاه این پالایشگاه برای جبران کمبود نفت ایران مجبور به خرید نفت بصره عراق شده است. رویترز خرید نفت مانگالور را مرتبط به خواسته قبلی دولت هند از پالایشگاه های این کشور می داند. بر اساس آمار منتشر شده در آخرین ماه سال میلادی ۲۰۱۴ واردات هند از ایران به شکل قابل توجهی، بیش از ۸۴ درصد نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۳، افزایش یافته است و واردات کل سال گذشته میلادی نسبت به سال پیش از آن بیش از ۴۱ درصد رشد داشته است.