چین، امریکا را در خلیج‌فارس به چالش می‌کشد؟
اقتصاد ایرانی: توازن قدرت میان چین و امریکا در خلیج فارس در حال تغییر است. از آنجایی که چین در آینده وابستگی شدیدی به نفت خلیج فارس خواهد داشت لذا تلاش می کند تا حضور اقتصادی و سیاسی خود را در این منطقه افزایش دهد و رویکرد متعادلی در قبال ایران و اعضای شورای همکاری خلیج فارس داشته باشد.
به گزارش تعادل، موسسه مطالعات بین المللی دانمارک در گزارشی راهبردی به قلم «لارس ارسلو اندرسون» و «یانگ جیان» به بررسی نقش های استراتژیک درحال تغییر امریکا و چین در منطقه خلیج فارس پرداخته است. این گزارش به بررسی نقش های استراتژیک درحال تغییر امریکا و چین در منطقه خلیج فارس و به خصوص با نظر به برخورد نادرست امریکا نسبت به درگیری های منطقه یی و منافع اقتصادی درحال گسترش چین در این منطقه می پردازد تا پیامدهای آن برای سیاست های دانمارک در منطقه خاورمیانه شناسایی شود. این مطالعه براساس منابع مکتوبی چون اسناد و گزارش های دولتی دو کشور امریکا و چین، گزارش های خبری، آمار، پژوهش های آکادمیک و همچنین مصاحبه های انجام شده در پکن در ماه می سال ۲۰۱۴میلادی قرار گرفته است و به دنبال یافتن پاسخ برای دو پرسش زیر است:
- آیا توازن قدرت میان چین و امریکا در خلیج فارس درحال تغییر است؟
-.آیا منافع اقتصادی درحال افزایش چین در خلیج فارس به سیاست خارجی و امنیتی عمل گرایانه تری ازسوی چین منجر خواهد شد؟
خلیج فارس یکی از مهم ترین مناطق استراتژیک جهان و عرصه رقابت بر سر قدرت خلیج فارس از قرن ۱۹ میلادی تاکنون یکی از مهم ترین مناطق از نظر استراتژیکی و عرصه رقابت جهانی بر سر قدرت بوده است. دو علت این امر عبارتند از:
۱- به لحاظ استراتژیک، اینکه قدرت های بزرگ دریایی اجازه ندهند سرزمین های اروپایی و آسیایی به بندرهای خلیج فارس دسترسی پیدا کنند (و همچنین کنترل منابع و ذخایر نفتی این منطقه را به دست آورند.)
۲- باتوجه به منابع و ذخایر گسترده انرژی در این منطقه.
درحالی که تاکنون تحلیل ها و پژوهش های علمی متعددی در مورد سیاست های امریکا در قبال منطقه خاورمیانه انجام شده است، اما به موضوعاتی چون سیاست هویتی و محورهای جدید سیاسی- اقتصادی میان منطقه خلیج فارس و چین توجه چندانی نشده است. با اینکه امریکا در این منطقه چتر امنیتی ایجاد کرده است اما نحوه برخورد این کشور با درگیری های قومی و جنگ های داخلی موجب نارضایتی بسیاری از اعضای شورای همکاری خلیج فارس شده است. تحولات سیاسی ازجمله حادثه ۱۱ سپتامبر و بهار عربی، کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را وادار کرده است برای جلوگیری از گسترش جنبش ها و اصلاحات دموکراتیک در منطقه وارد عمل شوند و در عین حال تلاش کنند تا امور داخلی خود را بدون دخالت امریکا، اتحادیه اروپا و سازمان ملل مدیریت کنند.
وابستگی دایمی چین به منابع نفتی حوزه خلیج فارس در سال های آتی
مشکلات موجود در روابط میان شورای همکاری خلیج فارس و امریکا باعث شده است کشورهای عضو این شورا برای یافتن شرکای جدید تجاری به شرق روی آورند و در نتیجه خلأ قدرتی در این میان ایجاد شود و فرصتی برای چین مهیا شود تا بتواند به این منطقه نفوذ کند. چین مشارکت اقتصادی درحال گسترشی در منطقه خلیج فارس دارد که نفت نیز یکی از جنبه های عمده آن است؛ بیشترین میزان نفت مورد نیاز چین از خلیج فارس تامین می شود و چین از امریکا به عنوان بزرگ ترین خریدار و واردکننده نفت شورای همکاری خلیج فارس پیشی گرفته است. اگرچه چین تلاش می کند به تنوع منابع نفتی خود از منطقه خاورمیانه بیفزاید اما وابستگی این کشور به نفت حوزه خلیج فارس برای سال های متمادی در آینده همچنان باقی خواهد ماند.
تغییرات به وجود آمده در رویکرد و سیاست های چین در سال های اخیر
چین تلاش می کند از طریق گسترش تجارت و سرمایه گذاری و قراردادهای کاری در خلیج فارس، از دارایی ها و شهروندان خود در آن منطقه محافظت کند. چین دیگر نمی تواند استراتژی دیپلماتیک قدیمی خود را دنبال کند و همچنان سرش در لاک خودش باشد و سیاست را از اقتصاد و تجارت جدا نگه دارد. چین از بحران در لیبی و سودان درس گرفته است و رویکرد خود را از سیاست عدم مداخله به سیاست وساطت و میانجی گری فعال تغییر داده است، از تحریم های سازمان ملل متحد حمایت و پشتیبانی می کند، در ماموریت های حفظ صلح سازمان ملل متحد شرکت می کند و برای حفظ منافع نفتی خود از روند تامین صلح حمایت و محافظت می کند.
نقش فعالانه و اقدامات استراتژیک چین در قبال منطقه خاورمیانه
مخالفت پکن با برنامه هسته یی ایران و در عین حال تقویت روابط سیاسی- اقتصادی با تهران و همچنین برخورد حمایتی فعالانه تر در قبال شورای همکاری خلیج فارس نشان از رویکرد متعادل تر چین نسبت به خلیج فارس دارد. اما شک وتردیدها در شورای همکاری خلیج فارس و محافل سیاست گذار چینی بر سر میزان مشارکت استراتژیک چین در خلیج فارس همچنان باقی است و چین به دنبال آن نیست که امریکا را به چالش بکشد یا جای این کشور را به عنوان تامین کننده امنیت منطقه خاورمیانه بگیرد.
با این حال آنچه مسلم است، عمل گرایی فعالانه به بارزترین استراتژی دیپلماتیک چین تبدیل شده است و در آینده شاهد اقدامات استراتژیک و سیاسی بیشتری از این کشور در خاورمیانه خواهیم بود.
