بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : شنبه 2 اسفند 1393      11:17

بنگاهداری؛ نتیجه محدودیت بانک‌ها برای کسب درآمد

بازیگران بانکداری ایران تنها به بانک مرکزی، سهامدار و مشتریان محدود نمی‌شود.

اقتصاد ایرانی: تا زمانی که بانک ها از روش های دیگر ازجمله کارمزد بانکی برای افزایش درآمد خود استفاده نکنند همچنان فشار بر نرخ سود بانکی و بی نظمی در نرخ ها، عدم رعایت نرخ سود مصوب بانک مرکزی و همچنین تمایل به بنگاهداری ادامه خواهد یافت و باعث می شود که سیستم بانکی نتواند در راستای اهداف مورد انتظار حرکت کند و بنگاهداری و مشکلات دیگر نتیجه محدودیت بانک ها در کسب درآمد است.

به گزارش تعادل، همچنین بخش عمده ای از وقت مدیران بانک ها باید صرف جلب رضایت سهامداران، و پاسخ به انتظارات مسوولان اقتصادی و مدیریت کلان اقتصاد کشور شود.

گروه بانک و بیمه
بانکداری ایران علاوه بر ارتباط با سه ضلع اصلی محیط بانکداری یعنی بانک مرکزی، سهامداران و مردم، متاثر از استانداردها و بانکداری بین المللی، پیشرفت سریع فناوری اطلاعات، انتظارات سهامداران عمده و خرد برای سودآوری زیاد بانک و همچنین نرخ سود بانکی و سیاست های کلان اقتصادی و تصمیمات مسوولان اقتصادی کشور است.
براین اساس، مدیران بانک ها مجبورند بخشی از وقت خود را صرف انتظارات سیاست گذاران و مسوولان اقتصادی کشور کنند، بخشی از انرژی و پول بانک را صرف رشد فناوری و روش های بانکداری و استانداردهای بانکداری و جلب مشتریان کنند، همچنین باید متناسب با نوسانات نرخ تورم و نرخ سود بانکی، به گونه یی عمل کنند که سود بانک افزایش یابد.
درنتیجه حجم این انتظارات از بانک ها و مدیران بانک ها، بالا بودن نرخ تورم و نرخ سود بانکی، فشار بر بانک ها برای دریافت تسهیلات بانکی و انتظار سهامداران برای سودآوری و همچنین حجم انبوه وثایق وام گیرندگان در مقابل مطالبات معوق بانکی، باعث شده که بانک ها به سمت بنگاهداری هدایت شوند.
براین اساس کارشناسان معتقدند که بانک ها علاوه بر مشکلاتی که با بانک مرکزی، سهامداران و مردم، تسهیلات گیرندگان، بنگاه های اقتصادی و... دارند، باید فکری برای رقابت و ادامه حیات خود داشته باشند.
مجموعه این مسایل در اقتصاد ایران که بیشتر اقتصادی بانک محور و پول محور است باعث شده که راهکارهایی مانند اجرای طرح های جدید بانکی، دریافت کارمزد بانکی و روش های کسب درآمد دیگر، به جای فشار بر نرخ سود سپرده ها و تسهیلات بانکی مورد توجه قرار گیرد تا بانک ها به جای آنکه بنگاهداری کنند تا سود کسب کنند، از طریق کارمزد خدمات خود، درآمد را افزایش دهند و رضایت مردم و سهامداران عمده و جزء را جلب کنند.
تا زمانی که بانک ها از روش های دیگر ازجمله کارمزد بانکی برای افزایش درآمد خود استفاده نکنند همچنان فشار بر نرخ سود بانکی و بی نظمی در نرخ ها، عدم رعایت نرخ سود مصوب بانک مرکزی و همچنین تمایل به بنگاهداری ادامه خواهد یافت و باعث می شود که سیستم بانکی نتواند در راستای اهداف مورد انتظار حرکت کند و بنگاهداری و مشکلات دیگر نتیجه محدودیت بانک ها در کسب درآمد است. همچنین بخش عمده یی از وقت مدیران بانک ها باید صرف جلب رضایت سهامداران و پاسخ به انتظارات مسوولان اقتصادی و مدیریت کلان اقتصاد کشور شود.
ثابت بودن نرخ سود بانک ها نیز مشکل دیگری است و باعث شده که از یک سو رقابت را میان بانک ها از بین ببرد و از سوی دیگر به دلیل آنکه نمی توانند دست به فعالیت های سودآور بزنند، برای جبران کسری سودی که سهامدار از آنها طلب می کند، دنبال بنگاهداری بروند.

راه حل کارمزد به جای سود سپرده
بدین ترتیب بانک برای آنکه سودآور بماند، بازار پول را رها می کند و به بازارهای دیگر مانند مسکن می رود؛ موضوعی که خود تبعات اقتصادی زیانباری به دنبال دارد. راه حل این مشکل جایگزینی کارمزد با نرخ سود سپرده است که البته برای انجام آن مقدماتی لازم است. جنجال ایجادشده بر سر موضوع دریافت کارمزد از تراکنش های فروشگاهی، می تواند نمونه خوبی برای درک مشکلات این راه باشد. نشریه «پیوست» در گزارشی به رابطه بانک ها با محیط کسب وکار و بازیگران مختلف پرداخته و نوشته است: بانک ها در میان مثلثی فعالیت می کنند که اضلاع آن را بانک مرکزی، سهامداران و مردم تشکیل داده اند و طبیعی است گرایش به سمت هرکدام از این اضلاع و نادیده گرفتن دیگران، منجر به از بین رفتن کارایی بانک در ارتباط با سه ضلع مثلث خواهد شد.
از سوی دیگر، ناتوانی و ضعف یکی از اضلاع در تامین تعادل مورد نیاز نیز همان نتیجه را به دنبال خواهد داشت. اضلاع این مثلث، درمجموع یک اکوسیستم را پدید آورده اند.
اکوسیستم بومسازگان اشاره به گردآوری اجزا و روش هایی دارد که تشکیل دهنده و حاکم بر رفتار برخی زیرمجموعه های فضای زیستی هستند. مفهوم ادراک شده این واژه معمولا برای اشاره به عناصر حیاتی و غیرحیاتی و تعامل آنها با یکدیگر در محیط های تعریف شده و بدون در نظر گرفتن محدودیت های ذهنی درخصوص بزرگ یا کوچک بودن آن منطقه، به کار می رود. شاید مهم ترین نکته در اکوسیستم ها حفظ تعادل باشد. از میان رفتن تعادل در اکوسیستم ها، منجر به نابودی آن خواهد شد تا زمانی که اکوسیستمی جدید با تعادل های تازه پدید آید.
از میان رفتن تعادل در اکوسیستم ها محصول ضعف یا قوت هرکدام از بازیگران است. بدین ترتیب لازم است نقش هرکدام از اضـلاع اکوسیستم بانکداری در ایران به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گیرد.

نهاد ناظر یا بانک مرکزی
نهاد ناظر یا تنظیم کننده روابط میان بازیگران این عرصه، بانک مرکزی است. گرچه نهادهای دیگری نیز در این زمینه فعال هستند اما بانک مرکزی به صورت مستقیم مسوولیت تنظیم مقررات را برعهده دارد.
نقش بانک مرکزی زمانی پررنگ تر می شود که بانک های غیردولتی وارد حوزه بانکداری می شوند. بانک مرکزی سه سرفصل اساسی در دستور کار دارد:

الف- مقررات گذاری و نظارت بر اجرا
ب- مقررات گذاری برای مدیریت ریسک
ج- برقراری شرایط رقابتی

اینکه تاکنون بانک مرکزی ایران در این سه بخش چگونه عمل کرده است، طبیعتا باید مورد نظر کارشناسان باشد اما از سخنان رییس کل بانک مرکزی چنین می توان برداشت کرد که این نهاد به دنبال بازتعریف و بازسازی جایگاه و عملکرد خود است.
به گفته سیف، بانک مرکزی بیش از ۵۰ پروژه در دست اجرا دارد تا در افق ۱۴۰۰ به جایگاه مطلوب خود برسد. پروژه چکاوک که به تازگی اجرایی شده یکی از این برنامه ها به شمار می رود.

سهامداران بانک ها
ضلع دوم این مثلث را سهامداران بانک ها تشکیل می دهند. حال می خواهد بانکی دولتی باشد یا خصوصی.
به صورت طبیعی سهامدار انتظار دارد منافعش تامین شود و سود دریافت کند. سهامدار، سرمایه گذاری در بانک را به عنوان یک کسب وکار می بیند و اگر انتظاراتش تامین نشود، به سراغ کار دیگری خواهد رفت.
اما مشکل اینجاست که معمولا بانک های ایرانی چنان به فکر تامین نظر سرمایه گذار هستند که رابطه شان با مشتری و مقررات گذار و ناظر به شدت تحت الشعاع قرار می گیرد. گاهی سهامداران عمده بانک ها تلاش می کنند با حضور و نفوذ در مدیریت بانک ها، از محل امکانات و ظرفیت های موجود در بانک بهره مند شوند و تسهیلات بگیرند.  این موضوع تا آنجا پیش می رود که گاهی حس می شود سهامدار عمده ماهانه پولی به برخی از مدیران می دهد که برایش بانکی را اداره کنند! این موضوع که معمولا در بسیاری از کشورهای دنیا وجود دارد، یکی از نقاط حساس نهاد ناظر است و معمولا درصورت بروز چنین تخلفی، بانک ها با جریمه های سنگینی روبه رو می شوند.

مردم و مشتریان
ضلع سوم اکوسیستم بانکداری، مردم هستند؛ مردم هم به عنوان سپرده گذاران بانکی و هم به عنوان تسهیلات گیرندگان مطرح هستند.
در ایران گروه سپرده گذار معمولا خانواده ها و طبقه متوسط اقتصادی را شامل می شود و گروه تسهیلات گیرنده، اغلب بنگاه ها را شامل می شود.
این درحالی است که در نظام بانکداری دنیا معمولا این مردم هستند که می توانند از وام های بانکی استفاده کنند. همچنین در ایران متاسفانه تاکنون خدمات اعتباری به شکل جدی و فراگیر وجود نداشته است. در این ضلع مثلث مهم ترین مشکل، ساختار درآمدی بانک های ایرانی است؛ ساختاری که بر سود تسهیلات استوار است نه کارمزد.

غیبت کارمزدها
در ایران برخلاف روند بین المللی نرخ سود تسهیلات بسیار بالاست و سهم درآمدی بانک ها نیز از این منبع زیاد است. در مقابل، موضوع کارمزدها تاکنون به طور جدی مورد توجه قرار نگرفته است.

اثرنرخ سود ثابت بانک ها
ثابت بودن نرخ سود بانک ها از یک سو رقابت را میان آنها از بین می برد و ازسوی دیگر به دلیل آنکه نمی توانند دست به فعالیت های سودآور بزنند، برای جبران کسری سودی که سهامدار از آنها طلب می کند، دنبال بنگاهداری می روند.
بدین ترتیب بانک برای آنکه سودآور بماند، بازار پول را رها می کند و به بازارهای دیگر مانند مسکن می رود؛ موضوعی که خود تبعات اقتصادی زیان باری به دنبال دارد. راه حل این مشکل جایگزینی کارمزد با نرخ سود سپرده است که البته برای انجام آن مقدماتی لازم است. جنجال ایجادشده بر سر موضوع دریافت کارمزد از تراکنش های فروشگاهی، می تواند نمونه خوبی برای درک مشکلات این راه باشد.
بازیگران دیگر در اکوسیستم بانکداری هر کشور، به جزاین سه ضلع که بسیار موثر هستند، مولفه های دیگری نیز وجود دارد که گاه چنان نقش شان پررنگ می شود که دیگران را تحت الشعاع قرار می دهند. به عنوان مثال، دولت می تواند با منابع بانکی چنان کند که معضل مطالبات وصول نشده بانک ها را با خطر ورشکستگی مواجه کند.
در میان این بازیگران گاه ناپیدا، نقش دو نهاد از دیگران مهم تر است؛ بورس: بانک های خصوصی که بخشی از سهام شان در بورس اوراق بهادار است، از این بازار تاثیر زیادی می پذیرند. بورس، نقش دوگانه یی در رابطه با شرکت ها ایفا می کند. از یک سو تا حدودی نقش نظارتی دارد و شرکت ها و بانک ها را ملزم به شفافیت می کند و ازسوی دیگر، سهامداران خرد بانک ها در انتظار سودهای کوتاه مدت هستند. از این نظر بانک ها با محدودیت هایی روبه رو خواهند بود. سهامداران عمده معمولا به سوددهی کسب وکار در میان مدت یا حتی طولانی مدت فکر می کنند؛ اما سهامداران خرد اگر در جایی که سرمایه گذاری کرده اند سود کوتاه مدت نگیرند، واکنش سریع نشان می دهند. این درحالی است که هزینه های بانکداری در ایران کم نیست و بدین ترتیب بانک ها مجبورند برای سوددهی بیشتر و سریع تر، برنامه های کوتاه مدت داشته باشند.
فناوری اطلاعات: نقش فناوری اطلاعات در بانکداری امروز، دیگر یک نقش جانبی نیست. از همین رو بسیاری از بانک های دنیا در این زمینه هزینه نسبتا زیادی می کنند. بررسی ها نشان می دهد درحالی که در صنایع دیگر سهم فناوری اطلاعات در هزینه ها دو یا حداکثر سه درصد است، این رقم در صنعت بانکداری گاهی به هشت درصد نیز می رسد.
از این نظر، صنعت بانکداری هم مصرف کننده تولیدات فناوری اطلاعات است و هم با هزینه گزافی که در این حوزه صرف می کند، پیشران این بخش خواهد بود. شرکت هایی که در زمینه نرم افزارهای بانکی در ایران فعالیت می کنند، اکنون چندان زیاد نیستند اما می توان انتظار داشت در سال های آینده شاهد رشد آنها باشیم.
ارتباطات جهانی: متاسفانه درسال های اخیر به دلیل تحریم های گسترده رابطه تجاری ایران با دنیا تقریبا قطع شده است. این مساله باعث شده بانکداری ایران با روندهای بین المللی زاویه پیدا کند. درصورت لغو شدن تحریم ها روندهای جهانی بانکداری قطعا بر اکوسیستم بانکداری ایران تاثیرگذار خواهد بود. درعین حال لازم است، سیاست گذاران پولی کشور برای شرایط عدم لغو تحریم ها نیز برنامه داشته باشند.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir