کاهش نابرابری در ایران۱۳۸۰ تا ۱۳۹۲

اقتصاد ایرانی: موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی در جدیدترین پژوهشی که از وضعیت نابرابری در ایران ارائه کرده، از کاهش جمعیت فقرا در طول سال ها پس از اجرای هدفمندی یارانه ها گزارش می دهد.
به گزارش تعادل، بر اساس دستاوردهای این طرح پژوهشی درصد جمعیت افرادی که با کمتر از یک دلار در ایران زندگی می کردند، از ۰.۳۸ درصد در سال ۸۰ به۰.۰۱ درصد در سال ۹۲ کاهش یافته است؛ البته این درصد در مورد جمعیت روستایی در تمام این سال ها به مراتب بیشتر از جمعیت شهرنشین بوده است، اما با توزیع یارانه ها، درصد جمعیت فقیر روستایی به شدت افت یافته و از ۱.۰۴ درصد در سال به ۰.۰۳ درصد در سال ۹۲ رسیده است. به این ترتیب تعداد افرادی که با درآمد کمتر از یک دلار در ایران زندگی می کنند در سال ۹۲ به ۲۳ هزار و ۱۰۰ نفر بالغ می شود.
بر اساس یافته های این طرح که توسط علی مزیکی و شکوفه قصوری، برای موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی انجام شده است، ضریب جینی در کشور طی دوره مورد بررسی از ۰.۴۱۹۹ در سال ۸۰  به ۰.۳۵۱۲ در سال ۹۲ کاهش یافته است و پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه ها روند کاهش ضریب جینی بهبود یافته و نشان از بهبود توزیع درآمد طی چهار سال گذشته دارد، همچنین در دوران اجرای این قانون سهم ۱۰ درصد ثروتمندترین افراد کشور به ۱۰ درصد فقیرترین افراد از ۱۳.۱۳ در سال ۸۹ به ۹.۵۱ در سال ۹۲ کاهش یافته است.
بر اساس یافته ها گزارش «نابرابری در ایران» بهبود وضعیت ضریب جینی پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه ها در روستاها بهتر از شهرها بوده است به طوری که ضریب جینی شهرها در کل کشور از ۰.۳۸۴ در سال ۸۹ به ۰.۳۵۱ در سال ۹۲ رسیده، در حالی که طی همین مدت ضریب جینی روستاها از ۰.۳۸۱ به ۰.۳۲۴  کاهش یافته است. البته بهبود ضریب جینی در استان هایی مانند آذربایجان شرقی، کرمان، چهارمحال و بختیاری، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی وضعیت بهتری نسبت به سایر استان ها داشته است به گونه یی که در سال ۹۲ ضریب جینی استان های آذربایجان شرقی ۰.۲۹۸، کرمان ۰.۲۹۵ چهارمحال و بختیاری ۰.۲۵۱ و خراسان جنوبی ۰.۲۱۷ بوده است در حالی که در همین سال ضریب جینی استان های تهران ۰.۳۵۸، گلستان ۰.۳۶۹ و خراسان رضوی ۰.۳۳۸  بوده است.
بر اساس گزارش «نابرابری در ایران» درصد افرادی که با درآمدی کمتر از یک دلار در روز زندگی خود را می گذرانند در استان های مختلف متفاوت است به طوری که درصد این جمعیت که در سال ۸۹ در کل کشور ۰.۱۷ درصد بوده در سال ۹۲ به ۰.۰۱ درصد رسیده است اما طی همین مدت در استان کرمان درصد افراد با درآمدی کمتر از یک دلار در روز در سطح ۰.۰۷ درصد ثابت مانده است اما در همین مدت در استان مازندران درصد افرادی با درآمد کمتر از یک دلار در روز از ۰.۰۲ درصد در سال ۸۹ به ۰.۰۹ درصد در سال ۹۰ افزایش یافته است ولی دو سال بعد یعنی در سال پایانی این درصد مجددا به ۰.۰۲ درصد رسیده است.
در گزارش تهیه شده توسط علی مزیکی و شکوفه قصوری، در مورد سهم دهک اول کل کشور مشاهده می شود که سهم این دهک از هزینه ناخالص سرانه در سال ۸۰ از ۰.۰۲۰۷ به ۰.۰۲۷۱ درصد در سال ۹۲ رسیده است که نشان دهنده تغییر اندک هزینه ناخالص سرانه این گروه درآمدی طی ۱۲ سال مورد بررسی است اما در همین مدت سهم دهک دهم از هزینه ناخالص سرانه از ۰.۳۳۹۴ در سال ۸۰ به ۰.۲۸۹۸ درصد در سال ۹۲ کاهش یافته است هر چند طی دوره مورد بررسی روند تغییرات به طور مداوم شیب نزولی نداشته و در برخی از سال ها شاهد افزایش و کاهش هزینه ناخالص سرانه در این دهک بوده ایم.
در گزارش «نابرابری در ایران»، داده های مربوط به ضریب جینی در سطح استان های مختلف حاکی از آن است که طی سال های اجرای قانون هدفمندی یارانه ها وضعیت توزیع درآمد در سطح روستاها نسبت به جامعه شهری بهبود نسبتی داشته است به طوری که در اکثر استان های کشور، بهبود در توزیع درآمد طی دوره مورد بررسی مشاهده می شود اما این وضعیت در مورد توزیع درآمد در شهرها به طور یکسان وجود ندارد به عنوان نمونه در استان هرمزگان در سال ۸۹ ضریب جینی شهری از ۰.۳۶ به ۰.۲۷۸۶ در سال بعد و دوباره به ۰.۳۱۱ در سال ۹۱ و ۰.۳۰۹ در سال ۹۲ افزایش یافته است یا در گلستان ضریب جینی شهری در سال ۸۹ از ۰.۰۹ به ۰.۳۶۲ در سال ۹۱ و در سال ۹۲ به ۰.۳۶۹ تغییر یافته است.
با توجه به اینکه ضریب جینی نشان دهنده توزیع درآمد در سطح ساکنان یک شهر، روستا یا کشور است و هر چه این عدد به سمت صفر میل کند نشانه توزیع عادلانه تر درآمد در آن جامعه است، یافته های پژوهش موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی حاکی از آن است که با اجرای قانون هدفمندی یارانه ها توزیع درآمد در کشور بهبود یافته است اما میزان این بهبود در بین روستانشینان نسبت به ساکنان جامعه شهری بهتر بوده است.