بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : يکشنبه 9 فروردين 1394      17:9

جذابیت‌های اقتصادی و سیاسی قطب شمال آب می رود

در شش ماه گذشته روندی که قطب شمال را در مرکز توجه جامعه جهانی قرار داده بود، تغییر کرده است. این روند هنوز هم عمدتا به دلایل زیست محیطی مهم است، اما میزان علاقه مندی حوزه اقتصادی و سیاسی آن نیز رو به زوال است.

اقتصاد ایرانی: یک دیپلمات سوئدی در سال ۲۰۱۲ به شوخی عنوان کرد که «قطب شمال گرم شده است»؛ اما این مطلب دیگر شوخی نیست! در شش ماه گذشته روندی که قطب شمال را در مرکز توجه جامعه جهانی قرار داده بود، تغییر کرده است. این روند هنوز هم عمدتا به دلایل زیست محیطی مهم است، اما میزان علاقه مندی حوزه اقتصادی و سیاسی آن نیز رو به زوال است. 

میزان علاقه مندی توسط سه چیز هدایت می شود: نخست، قطب شمال حاوی مقادیر بالای انرژی است که می تواند برای گرمایش در زمستان و تأمین نیازهای تابستان مورد استفاده قرار بگیرد. سازمان زمین شناسی آمریکا اعلام کرد که حدود یک چهارم منابع کشف نشده نفت و گاز جهان در آب های قطب شمال قرار دارند.

دوم، ذوب شدن یخ ها، امکان حرکت کشتی های باری برای دریانوردی در اطراف سواحل شمالی روسیه را برای دو ماه در فصل تابستان فراهم می کند که منجر به کاهش فاصله عبور و مرور کشتی ها از شانگهای به روتردام شده و این میزان را تقریبا به یک چهارم زمان کنونی کاهش می دهد. «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه چندی قبل عنوان کرده بود که مسیر دریای شمال روزی می تواند رقیب کانال سوئز شده و بهترین مسیر برای حمل کالا از شرق آسیا به اروپا شود.

سوم، قطب شمال یک مدل از همکاری بین المللی است؛ هشت کشور در قلمرو دایره قطب شمال اختلافات میان خود را یا بر اساس کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد حقوق دریا و یا از طریق شورای قطب شمال حل و فصل می کنند. کشورهای گرمسیری آسیا نیز خواستار پیوستن به این همکاری هستند و چین، هند و سنگاپور در سال۲۰۱۳ بعنوان عضو ناظر پذیرفته شدند.

اما از اواسط سال ۲۰۱۴ با کاهش قیمت های نفت و بروز درگیری بین روسیه و ناتو، جذابیت قطب شمال نیز کاهش پیدا کرد. استخراج انرژی در این منطقه هزینه بر است؛ حتی (نفت) با قیمت ۱۱۰ دلار در هر بشکه نیز بدلیل محیط خشن قطب، صرفا اقتصادی ندارد. شرکت های گازپروم روسیه و استات اویل نروژ در حال توسعه یکی از بزرگترین میادین گازی کشف شده – حوزه شتوکمان در دریایی بارنتز – هستند، اما این پروژه در سال ۲۰۱۲ متوقف شد. شرکت توتال فرانسه، حفاری در قطب شمال را حتی قبل از آغاز کاهش قیمت های نفت، مخاطره آمیز توصیف کرده بود. با قیمت ۵۰ دلار در هر بشکه، حوزه های نفت و گاز معدودی در قطب شمال صرفه اقتصادی دارند. یکی از بزرگترین سرمایه گذاران خصوصی نروژ، اکتشاف انرژی در قطب شمال را اتلاف پول توصیف کرده است.

نفت تنها صنعت دچار مشکل نیست؛ رهبران گرینلند امیدوار بودند که ثروت بادآورده استخراج معدنی بتواند به استقلال این کشورها کمک کند؛ اما قیمت سنگ آهن تقریبا به اندازه قیمت نفت کاهش پیدا کرد و شرکت مسئول استخراج سنگ آهن در گرینلند سال گذشته ورشکست شد.

بر اساس گزارش دفتر اطلاعات مسیر دریای شمال، در سال ۲۰۱۳ میلادی ۷۱ کشتی مسیر قطب شمال از سمت روسیه را طی کردند که افزایش چشمگیر از سال ۲۰۱۰ با عبور تنها ۴ کشتی را نشان می دهد؛ اما ۱۶ هزار کشتی در سال ۲۰۱۳ از کانال سوئز عبور کردند که نشان می دهد، مسیر دریای شمال آماده شروع رقابت (با کانال سوئز) نیست. در سال ۲۰۱۴ میزان عبور و مرور کشتی ها به ۵۳ کشتی کاهش پیدا کرد که تنها ۴ کشتی از آسیا حرکت کرده و در اروپا لنگر انداخته بودند؛ بنابراین مسیر دریای شمال هنوز اروپا را به شرق آسیا متصل نکرده است.

کاهش تردد کشتی ها در سال ۲۰۱۴ تاحدودی ناشی از وضعیت آب و هوا بود؛ تابستان گذشته در مقایسه با تابستان ۲۰۱۳ میزان کمتری از یخ های دریا ذوب شدند که این مسیر را خطرناک تر کرد؛ اما محدودیت های این مسیر فراتر است. در حوزه دریانوردی، رسیدن به موقع حائز اهمیت است، نه سرعت حرکت. نسل جدید کشتی های کانتینردار برای استفاده در مسیر قطب شمال بیش از حد بزرگ هستند و باتوجه به فراگیر شدن استفاده از این نوع کشتی ها، مسیر شمال جذابیت خود را از دست می دهد. این مسیر به ایجاد بنادر و زیرساخت های جدید نیاز دارد که روسیه از عهده آنها برنمی آید.

مشکلات شورای قطب شمال نسبتا کم هستند. آمریکایی ها و کانادایی ها هیئت مذاکره کننده ای را برای دو نشست در روسیه فرستادند و روس ها تمایل خود را برای همکاری اعلام کردند. فرستاده سابق «پوتین» در مذاکرات قطب شمال تأکید کرد که مشکلی که در گفتگوها قابل حل نباشد، وجود ندارد؛ شورا به گسترش همکاری ادامه داده و بدنه اقتصادی جدیدی برای تقویت تجارت به آن افزوده خواهد شد.

اما باوجود همکاری بسیاری از اعضا، شورا قادر به خنثی کردن خصومت بین روسیه و غرب که بر قطب شمال تأثیر منفی گذاشته است، نیست. روسیه عملیات نظامی خود را در منطقه پیگیری کرده و با بازگشایی پایگاه نظامی قدیمی در نزدیکی مرز فنلاند، در حال آزمایش کلاس جدیدی از زیردریایی در دریای بارنتز است.

این بدان معنا نیست که جنگی در قطب شمال روی می دهد. این امیدواری که شاهد تحول اقتصادی در قطب شمال باشیم و (این منطقه) به الگوی بارز چگونگی حل و فصل اختلافات بین المللی تبدیل شود، بعید به نظر می رسد که محقق شود.

منبع: اکونومیست


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir