بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : دوشنبه 17 فروردين 1394      9:59

ابعاد رفع تحریم‌ها؛ فصل ششم یا هفتم؟

با نزدیک شدن به زمان توافق میان ایران و کشورهای گروه ۱+۵ این مساله مطرح شده است که آیا توافق احتمالی باید در چارچوب فصل هفتم منشور ملل متحد مطرح شود یا خارج از آن باشد. موافقان و مخالفان قطعنامه فصل هفتمی، هر یک دلایلی را برای دیدگاه خود ارائه می‌کنند.

اقتصاد ایرانی: در این نوشته تلاش شده است تا مفهوم قطعنامه فصل هفتم، شأن نزول و جایگاه حقوقی آن و منافع و مخاطرات احتمالی درج توافق احتمالی میان ایران و کشورهای ۱+۵ ذیل این فصل به اختصار تبیین شود. منشور ملل متحد، که در واقع اساسنامه سازمان ملل متحد است از ۱۹ فصل تشکیل می شود. فصل های پنجم، ششم و هفتم منشور یاد شده به شورای امنیت و کارکردها و اختیارات آن اختصاص دارند. به طور کلی شورای امنیت، وظیفه حفظ صلح و امنیت بین المللی را بر عهده دارد. حفظ صلح و امنیت بین المللی، اصلی ترین هدف سازمان ملل متحد است. البته وظایف سایر ارکان سازمان ملل متحد نظیر مجمع عمومی نیز به صلح و امنیت بین المللی مرتبط است اما رکنی که بیشتر از سایر ارکان مسوولیت برقراری صلح و امنیت بین المللی را بر عهده دارد، شورای امنیت است. ولی شورای امنیت، این وظیفه را چگونه انجام می دهد. پاسخ این پرسش در فصل های ششم و هفتم منشور ملل متحد ارائه شده است. (فصل پنجم مربوط به ترکیب اعضا و شیوه تصمیم گیری در شورا است).
به گزارش دنیای اقتصاد، فصل ششم از منشور ملل متحد به حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بین المللی اشاره دارد. در این فصل قید شده در مواردی که میان دولت ها اختلافی وجود داشته باشد، شورای امنیت می تواند از دولت ها بخواهد که اختلافات خود را به طرق مسالمت آمیز نظیر میانجیگری، سازش و ... حل و فصل کنند. طبیعی است که اقدامات شورا در این رابطه حالت توصیه دارد و دولت ها در انتخاب شیوه حل و فصل اختلافات خویش دارای اختیار هستند. در مقابل، در فصل هفتم منشور ملل متحد به مواردی اشاره شده است که شورا به این نتیجه می رسد که تهدید نسبت به صلح واقع شده است، نقض صلح صورت گرفته است و یا تجاوز به دولتی انجام شده است. در این موارد، شورا از اقدامات قاهرانه استفاده خواهد کرد. این اقدامات قاهرانه می تواند طیف گسترده ای داشته باشد، از وضع محدودیت و تحریم گرفته تا محاصره اقتصادی و حتی اقدام نظامی. برای اینکه شورای امنیت بتواند از اقدامات قاهرانه علیه یک دولت استفاده کند، کافی است تشخیص دهد اقدامات مسالمت آمیز برای حل و فصل قضیه و بازگرداندن شرایط به حالت عادی کافی نیست و لازم نیست که حتما اقدامات مسالمت آمیز قبلا آزموده شده و شکست خورده باشند.
روشن است که اقداماتی که شورای امنیت در چارچوب فصل هفتم منشور ملل متحد انجام می دهد برای کلیه دولت ها الزام آورند و دولت ها نمی توانند به اختیار خود از اجرای دستوراتی که شورا در چارچوب فصل هفتم صادر می کند خودداری کنند. این امر هم در ماده ۲۵ منشور ملل متحد و هم در ماده ۱۰۳ آن بیان شده است. ماده ۲۵ منشور ملل متحد بیان می کند که دولت های عضو سازمان ملل متحد، مصوبات شورای امنیت را می پذیرند و آن را اجرا می کنند تا بدین وسیله صلح و امنیت بین المللی محقق شود و ماده ۱۰۳ نیز مقرر می دارد در صورتی که تعارضی بین تعهدات دولت ها بر اساس منشور ملل متحد و سایر تعهدات آنها وجود داشته باشد، تعهدات ناشی از منشور، بر سایر تعهدات بین المللی دولت ها تقدم و اولویت خواهد داشت. بارزترین نمونه تعهدات ناشی از منشور، همین تعهد به پذیرش و اجرای قطعنامه های شورای امنیت است. بر این اساس، هنگامی که گفته می شود قطعنامه ای بر اساس فصل هفتم منشور ملل متحد صادر شده است یعنی شورای امنیت سازمان ملل، به دلیل آنکه خطر نقض صلح، تهدید صلح یا تجاوز را در رابطه با موضوع تشخیص داده است، توسل به اقدامات قاهرانه را ضروری دانسته است و متن قطعنامه نیز برای همه دولت ها الزام آور است و آنها باید مفاد قطعنامه را ولو اینکه با سایر تعهدات بین المللی آنها تعارض داشته باشد اجرا کنند.
حال این پرسش مطرح می شود که اگر توافقی میان ایران و کشورهای ۱+۵ حاصل شود، آیا این توافق باید به تایید شورای امنیت نیز برسد و درچارچوب یک قطعنامه فصل هفتمی مطرح شود یا خیر؟ در پاسخ به این پرسش باید به این نکته توجه داشت که قطعنامه هایی که از سال ۲۰۰۶ تا کنون توسط شورای امنیت علیه ایران وضع شده اند و مبنای تحریم ایران به شمار می روند، در چارچوب فصل هفتم منشور ملل متحد صادر شده اند. به عبارت دیگر، شورا انتهای مقدمه این قطعنامه ها تصریح کرده است که قطعنامه را بر اساس فصل هفتم منشور ملل متحد صادر کرده است. بنابراین، اگر رفع تحریم های مزبور در قالب قطعنامه شورای امنیت مورد توافق قرار نگیرند و صرفا یک توافق میان ایران و کشورهای گروه ۱+۵ باشند برای سایر دولت ها الزام آور نخواهد بود و تنها شامل دولت هایی می شود که طرف توافق هستند. همچنین اگر میان قطعنامه های شورای امنیت و توافق انجام شده تعارضی وجود داشته باشد، که قاعدتا چنین خواهد بود چون قطعنامه ها دستور به تحریم می دهند اما توافق احتمالی مبتنی بر رفع تحریم است، بر اساس ماده ۱۰۳ منشور ملل متحد که در بالا به آن اشاره شد، قطعنامه های شورای امنیت تفوق و اولویت خواهند داشت و لذا تحریم های مزبور لغو نخواهند شد بنابراین حداقل در رابطه با رفع تحریم های وضع شده توسط شورای امنیت اینگونه به نظر می رسد که گریزی از قطعنامه شورای امنیت نباشد. به عبارت دیگر، مزیت قطعنامه فصل هفتمی شورای امنیت، جامعیت آن (متعهد نمودن تمامی دولت ها)، قطعیت آن و الزام آور بودن آن است اما قطعنامه فصل هفتمی می تواند چالش هایی نیز به همراه داشته باشد که توجه به آنها نیز ضروری است. اگر در قطعنامه ای که بر اساس فصل هفتم صادر خواهد شد، همچنان به این موضوع پرداخته شود که برنامه هسته ای ایران، تهدید علیه صلح است، آنگاه موافقت ایران با متن چنین قطعنامه ای، می تواند تایید چنین ادعای نادرستی باشد. برخی معتقدند نفس وجود قطعنامه فصل هفتم در رابطه با یک کشور به این معناست که شورای امنیت آن کشور یا سیاست ها و عملیات آن را ناقض صلح یا تهدید امنیت بین المللی محسوب کرده است. این ادعا را نمی توان به طور کلی رد کرد و وجود قطعنامه فصل هفتم، به خودی خود نشانگر وجود یک وضعیت غیرعادی است. منتقدان قطعنامه فصل هفتمی بر این باورند که حتی اگر شورای امنیت قبلا برنامه هسته ای ایران را به مثابه تهدید علیه صلح دانسته باشد، ایران نباید چنین رویکردی را تایید کند و همانطور که پیش از این قطعنامه هایی از این دست را رد کرده است، از این به بعد نیز باید با چنین قطعنامه هایی به طور کامل مخالفت کند نه اینکه بر سر چنین قطعنامه هایی با طرف مقابل توافق کند.
همچنین اگر ایران در پی آن باشد که محدودیت هایی موقتی، اختیاری و برگشت پذیر در رابطه با برنامه هسته ای خود را بپذیرد، نمی توان آنها در قالب قطعنامه فصل هفتمی شورای امنیت درج کرد؛ چراکه همان طور که گفته شد، قطعنامه های فصل هفتمی شورای امنیت، برای همه دولت ها الزام آور هستند و اختیاری نیستند. مزایا و چالش هایی که در بالا به آنها اشاره شد، این پرسش دشوار را پیش روی مذاکره کنندگان قرار می دهد که چگونه می توانند از تمامی مزایای مزبور استفاده کنند بی آنکه کشور از مخاطرات قطعنامه فصل هفتمی متحمل مخاطره و زیانی شود. به نظر می رسد که می توان راه میانه ای یافت که این هدف را محقق کند. قطعنامه فصل هفتمی باید بخشی از توافق میان ایران و کشورهای گروه ۱+۵ باشد و نه تمام آن. به عبارت دیگر، قطعنامه فصل هفتمی برای رفع تحریم هایی که توسط شورای امنیت وضع شده اند ضروری است و رفع تحریم هایی که فراتر از قطعنامه های شورای امنیت وضع شده اند، نیازی به قطعنامه شورای امنیت ندارد. همچنین ایران می تواند بر این نکته تاکید کند که تایید قطعنامه فصل هفتم شورای امنیت توسط آن صرفا به این معناست که لغو تحریم ها مورد تایید ایران قرار دارد و چنین تاییدی به هیچ وجه به معنای قبول انحراف برنامه هسته ای این کشور از تعهدات بین المللی آن یا تهدید صلح و امنیت بین المللی توسط این برنامه نیست. با این حال، شیوه نگارش متن توافق و متن قطعنامه و نیز اعلامیه ها و بیانیه های تفسیری احتمالی و نحوه انتخاب مواضع درخصوص قطعنامه شورای امنیت، از اموری هستند که باید به دقت و با ظرافت کامل انجام گیرند و با توجه به آنچه گفته شد، نمی توان به طور کلی و قاطع در رابطه با مزیت یا عدم مزیت مطلق قطعنامه فصل هفتمی اظهارنظر کرد.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir