اختلاف نظر بر سر زمان اضافه شدن عرضه نفت ایران

اقتصاد ایرانی: همه بر اهمیت نفت واقف هستند. شاید نفت تنها کالایی محسوب شود که با وجود اینکه معاملات آن در زندگی روزمره مردم عادی صورت نمی گیرد و دور از چشم ها و در اسکله ها تحویل داده می شود تا این اندازه برای مردم حساسیت برانگیز است. قیمت نفت برای همه با اهمیت است. برای من هر روز سوار شدن در تاکسی فرصتی است تا ارزیابی کنم که مردم در کوچه و خیابان به چه چیزهایی فکر می کنند و می توانم بگویم درکنار قیمت کالاهای سبد خانوار مثل سیب زمینی و پیاز و برنج، قیمت نفت نیز در مکالمات روزانه مردم جایی برای خود دارد. نفت برای مردم کشوری در خاورمیانه که اقتصادی وابسته به درآمد صادرات نفت دارد مانند آب حیاتی است و حالا این مردم با توجه به خبر تفاهم هسته یی منتظر هستند تا اثر آن را بر افزایش صادرات نفت و در نتیجه بر بهبود کیفیت زندگی شان حس کنند. یکی از مهم ترین سوال هایی که اکنون ذهن مردم را درگیر خود کرده، این است که ایران چه زمانی خواهد توانست صادرات نفت خود را افزایش دهد؟ مسوولان وزارت نفت جوابی صریح دارند: «بلافاصله بعد از برداشته شدن تحریم ها» بیژن زنگنه، وزیر نفت در تازه ترین حضور مطبوعاتی خود در جمع خبرنگاران شب قبل از افتتاح فاز ۱۲ پارس جنوبی و در سال تشریفات این فرودگاه با قطعیت اظهار کرد که ایران خواهد توانست با برداشته شدن تحریم ها تولید خود را یک میلیون بشکه افزایش دهد.

به گزارش تعادل، محسن قمصری، مدیر امور بین الملل وزارت نفت و مسوول فروش نفت ایران نیز موضعی مشابه با وزیر دارد. اما در میان کارشناسان دنیای نفت در این زمینه اختلاف نظر وجود دارد. درحالی که اداره اطلاعات انرژی امریکا در تازه ترین گزارش خود که تعادل متن کامل آن را بررسی و منتشر کرده است، پیش بینی می کند که ایران در صورت برداشته شدن تحریم ها خواهد توانست حداقل تا انتهای سال ۲۰۱۶ معادل حداقل ۷۰۰هزار بشکه بر تولید نفت خود اضافه کند.

 پیش بینی آقای رییس از تولید ایران
رییس آینده آژانس بین المللی انرژی روز گذشته نظر متفاوتی را بیان کرده است. فتیح بیرول، رییس آتی ترکیه یی این آژانس به رویترز گفته است: «بازار جهانی نفت تا ۵ سال پس از لغو تحریم ها شاهد افزایش قابل توجهی در صادرات نفت ایران نخواهد بود.» نرسی قربان، کارشناس اقتصاد انرژی اما معتقد است که برآورد اداره اطلاعات انرژی امریکا به واقعیت نزدیک تر است. او می گوید: «تولید نفت ایران به واسطه تحریم ها متوقف شده بود و مساله در ایران نداشتن پتانسل تولید نیست.» مهدی یوسفی، کارشناس مسایل بازار موسسه مطالعات بین المللی انرژی نیز در این باره به «تعادل» می گوید: «تفاوت میان برآورد گزارش اداره اطلاعات انرژی امریکا و اظهارنظر رییس آتی آژانس بین المللی انرژی این است که گزارش اولی با عدد و رقم بوده اما اظهارنظر آقای بیرل عدد ندارد در نتیجه نمی توان به طور قطع گفت که منظور او از «افزایش قابل توجه» چه بوده است؟»
رییس بعدی آژانس بین الملل انرژی گفته است حتی اگر ایران و قدرت های جهانی تا پایان ژوئن به توافق نهایی دست یابند، بازار جهانی نفت تا ۵ سال شاهد افزایش قابل توجهی در صادرات نفت ایران نخواهد بود. اما کارشناس اقتصاد انرژی اعتقاد دارد که بازگشت نفت ایران به بازار بیش از آنکه در گرو افزایش تولید باشد در گرو توانایی ایران برای بازاریابی و بازپس گیری سهم خود است. نرسی قربان می گوید: «احتمالا نظر رییس بعدی آژانس بین المللی انرژی درباره افزایش تولید ایران نسبت به متوسط ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه یی قبل از تحریم است در غیر این حالت افزایش تولید نفت ایران نسبت به تولید بیش از ۲ میلیون بشکه یی درحال حاضر چیز بعید و سختی به نظر نمی آید».
اداره اطلاعات انرژی امریکا نیز در تازه ترین گزارش خود درباره پتانسیل افزایش تولید و صادرات نفت خام ایران نوشته بود: «ایران ذخیره ۳۰ میلیون بشکه یی نفت خام در اختیار دارد و از نظر تکنیکالی این ظرفیت را دارد که تا در جهشی با سرعت زیاد حداقل ۷۰۰ هزار بشکه در روز بر تولید خود اضافه کند».

 برگشت به بازار نفت زمان بر است
یوسفی، کارشناس موسسه مطالعات بین المللی انرژی معتقد است: «تجربه گذشته نشان می دهد که بازگشت کشورهایی که مدت زمان زیادی از بازار دور می مانند و به واسطه دلایل مختلف تولید خود را کاهش می دهند زمان بر است. این تجربه در مورد عراق، روسیه و حتی خود ایران در زمان جنگ نیز مصداق پیدا می کند. بازگشت «زمان بر است اما بر سر مدت این زمان اختلاف نظر وجود دارد.» او می گوید: «به هر حال مهم ترین نهاد در داخل کشور برای قضاوت وزارت نفت است که اعلام کرده، ایران خواهد توانست تولید خود را یک میلیون بشکه افزایش دهد.» یوسفی در ادامه می گوید: «اکنون مشخص نیست اظهارنظر رییس آتی آژانس بین المللی انرژی درباره سرمایه گذاری های جدید در نفت ایران و مازاد بر ۶۰۰ هزار بشکه سابق است یا صحبت بر سر همین تولید فعلی است در نتیجه نمی توان قضاوت چندانی روی این اظهارنظر مطرح کرد».
اما گذشته از زمان و میزان اضافه شدن نفت خام ایران به بازار، کاهش چشمگیر قیمت نفت در ماه های اخیر عواقب دیگری نیز داشته است. رییس آتی آژانس بین المللی انرژی در این باره می گوید: «رشد اقتصاد جهانی به خصوص در آسیا و اروپا و سرمایه گذاری برای افزایش تولید نفت عوامل مهم تعیین کننده روند قیمت نفت در آینده خواهد بود.»
وی در ادامه بیان می کند: «ما شاهد یک چشم انداز رشد اقتصادی بسیار کند در اروپا هستیم. رشد اقتصادی اروپا برای تعیین تقاضا برای نفت بسیار اهمیت دارد.» بیرول همچنین اظهار می کند درحالی که کاهش قیمت ها موجب خروج ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه از بخش نفت در سال ۲۰۱۵ شده، تنش های ژئوپلیتیک در خاورمیانه، تردیدهایی را در مورد امنیت سرمایه گذاری شرکت های جهانی در این منطقه ایجاد کرده است.
وی با اشاره به کاهش ۲۰ درصدی سرمایه گذاری شرکت های جهانی در سال ۲۰۱۵ می گوید: «ما حتی در زمان بحران مالی، هرگز شاهد کاهش چنین حجمی از سرمایه گذاری نبوده ایم.» او اضافه می کند: «اگر کند شدن تولید و رشد قوی تقاضا با هم اتفاق بیفتد، این ممکن است موجب وارد آمدن فشار افزایشی بر قیمت ها در آینده شود.» آژانس بین المللی انرژی بخش بزرگی از این کاهش سرمایه گذاری را در کشورهای امریکا، کانادا و برزیل می داند.
بیرل در ادامه می افزاید: «این بدان معناست که رشد تولید در امریکا ممکن است به میزان قابل توجهی کاهش یابد و این یک عامل مهم برای بازار نفت در دوره های سه ماهه بعدی خواهد بود... دشوار می توان عدد و رقمی را بیان کرد اما احتمالا ممکن است این کاهش بر تولید نفت امریکا در سال ۲۰۱۶ تاثیر بگذارد.»

 ادغام شرکت های متوسط نفتی در ابرشرکت ها
نشانه های تاثیر کاهش قیمت نفت بر تولید که بیرل بر آن اشاره می کند را می توان در ادغام شرکت های نفتی متوسط در ابرشرکت ها دید. به گزارش گاردین این هفته همزمان با قرارداد ۷۰ میلیارد دلاری شرکت داچ با شرکت بی جی برای عهده داری این شرکت دور جدیدی در ادغام های بزرگ نفتی و خلق ابرشرکت ها ایجاد شد. حالا همه چشم ها به شرکت اکسون موبیل دوخته شده است. این شرکت که غول بزرگ ترین سهامداران انرژی محسوب می شود اکنون که قیمت نفت کاهش یافته و جبهه یی از فروشندگان را ایجاد کرده با پول و فرصت زیادی مواجه شده است. مدیرعامل اکسون اخیرا در یکی از دیدارهای نادر خود با تحلیلگران وال استریت با افتخار اعلام کرده که تماس های جدی از بانک های سرمایه گذار دریافت کرده است که به دنبال ناجی برای شرکت های پریشان حال نفتی هستند. هرچند که بهای نفت برنت حوزه دریای شمالی اخیرا نسبت به قیمت ۱۱۵ دلاری ماه ژوئن سال گذشته کاهش شدیدی یافت و به کمتر از ۶۰ دلار در ازای هر بشکه رسید اما بسیاری از شرکت های انرژی بعد از یک دوره سه ساله بهره بردن از قیمت های بالای نفت قرارداد خود را تمدید کردند.
یکی از مهم ترین هدف ها، پرچمدار سابق گروه نفتی بریتانیا بی پی بوده است. اما واقعیت این است که مسایل قانونی حادثه دیپ واتر هورایزن در خلیج مکزیک و ارتباط عمیق آن با بخش نفتی دولت روسیه، این شرکت را به یک قرص سمی تبدیل کرده که هیچ کس تمایلی به فروبردن آن ندارد.
صحبت های ناتمامی نیز در مورد آینده دیگر شرکت های اروپایی انرژی نظیر توتال فرانسه و انی ایتالیا وجود دارد و دیگر شرکت های امریکایی نظیر شورون، کونوکوفیلیپس و آنادارکو یا مینوس پلترای دریای شمال را نادیده گرفته اند. آخرین دور ادغام های بزرگ شرکت های نفتی یعنی زمانی که شورون به تگزاکو، کونوکو به فیلیپس و اکسون به موبیل ملحق شد نیز افت شدید قیمت نفت جرقه این امر را زد.
مدیرعامل بعدی شرکت بعدی بی پی، جان براون نیز در همان زمان ابتدا آماکو و به دنبال آن آرکو و کاسترول را تصاحب کرد.