تبعات میزبانی رقابت‌های ورزشی را بشناسید

اقتصاد ایرانی: مقامات کمیته بین المللی المپیک (IOC) و فیفا بعنوان بدنه حاکم بر فوتبال جهان، برای ترغیب شهرها برای ارائه پیشنهاد میزبانی رقابت های المپیک و جام جهانی، سرمایه گذاری زیربنایی برای مدرن سازی مناطق فرسوده، افزایش پایدار در گردشگری، بهبود بهداشت عمومی، قرار گرفتن در مرکز توجهات جهان به مدت یک ماه را وعده می دهند؛ اما به چه قیمتی؟ تأثیرات اقتصادی این رویداد ورزشی بقدری سنگین است که در برخی موارد، هزینه ها جبران نشده و بدهی هایی که با رفتن مسئولان وقت، دامنگیر مسئولان بعدی خواهد شد.

پس از پوشش رسانه ای گسترده از تبعات اقتصادهای بازی های المپیک (تابستانی و زمستانی) لندن و سوچی و جام جهانی در برزیل، جای تعجب نیست که این تضمین های بلندمدت به ندرت به ثمر می نشینند. "اندرو زیمبالیست"، اقتصاددان ورزشی آمریکایی در کتاب Circus Maximus، تحقق این وعده ها را مورد بررسی قرار می دهد. در این کتاب، میزبانی رقابت های ورزشی یک "قمار اقتصادی" توصیف می شود؛ یک شرط بندی مخاطره آمیز که در آن، بازگشت سرمایه با تردیدهای فراوانی همراه است. تحت شرایط فعلی و با این توصیفات، دولت ها باید محتاطانه از هزینه های اضافی اجتناب کنند.

دراصل هیچ دلیلی وجود ندارد که چرا میزبانی از چنین رویدادهایی باید یک هدف اقتصادی باشد. با حق پخش تلویزیونی، فروش بلیط، صدور مجوز و حامیان مالی، المپیک تابستانی اخیر در لندن در مجموع 5.2 میلیارد دلار درآمد داشت. در شهری با امکانات ورزشی کافی، هتل و زیرساخت های مناسب حمل و نقل، درآمد بدست آمده قابل مقایسه با المپیک تابستانی موفق 1984 در لس آنجلس نبود. اما در طول چند دهه گذشته، کمیته بین المللی المپیک بخصوص سهم بیشتری از درآمد حاصله را به خود اختصاص داده است: جدیدترین داده های عمومی نشان می دهد که بیش از 70 درصد حق پخش تلویزیونی رقابت های المپیک به جیب این کمیته سرازیر می شود. این درحالیست که این میزان بین سال های 1960 و 1980 کمتر از 4 درصد بود. همچنین شواهد کمی وجود دارند که نشان می دهند، میزبانی از رقابت ها منجر به افزایش گردشگری می شود: پکن و لندن در زمان برگزاری رقابت های المپیک تابستانی در سال های 2008 و 2012 تعداد گردشگر کمتری در مقایسه با مدت مشابه سال قبل جذب کردند.

سازمان های بین المللی استدلال می کنند که آنها نیز به تأمین هزینه های برگزاری مسابقات کمک می کنند: بطورخاص، فیفا کل بودجه اجرایی جام جهانی را تأمین می کند. به هرحال هزینه های اجرایی تنها بخش کوچکی از هزینه های میزبانی مسابقات را تشکیل می دهند. سهم اصلی به ساخت و ساز در هر دو حوزه استادیوم و ظرفیت سیستم حمل و نقل اختصاص دارد که این هزینه ها بطور کامل برعهده میزبان است. اگرچه هیچ الزام رسمی برای جدید بودن این استادیوم ها وجود ندارد، اما کمیته بین المللی المپیک و فیفا، شهرهایی را انتخاب می کنند که طرح های بلندپروازانه ای برای ساخت امکانات تازه داشته باشند. نیاز به ساخت سریع چنین امکاناتی، منجر به سرازیر شدن پول مالیات دهندگان به این طرح ها می شود که در برخی موارد از 4 تا 10 برابر برآورد اولیه، هزینه صرف آنها می شود.

برای توجیه این مخارج، طرفداران میزبانی اغلب استدلال می کنند که این پروژه های زیربنایی پس از پایان رقابت ها، منافع مستمری (برای شهر و ساکنین) خواهد داشت. چنین ادعاهایی تقریبا گمراه کننده هستند؛ در کتاب زیمبالیست گزارشی از وضعیت شهرهای میزبان پس از اتمام رقابت المپیک یا جام جهانی ارائه شده است: در آتن، استادیوم والیبال به تصرف مالکان درآمد و پارک سافت بال به محل رشد درختان تبدیل شد؛ در پکن، پیست دوچرخه سواری به علفزار تبدیل شد؛ در برزیل، یک استادیوم فوتبال با گنجایش 40 هزار نفری در اختیار یک تیم لیگ دسته دومی قرار گرفته است که در هر بازی تنها 1500 هوادار به تماشای بازی می آیند. این درحالیست که این اماکن سالانه به میلیون ها دلار هزینه نگهداری و تعمیر نیاز دارند.

شاید تنها یافته قابل توجه در کتاب زیمبالیست این باشد که میزبانان بالقوه، متوجه معامله بد با کمیته بین المللی المپیک و فیفا شده و بدنبال پس گرفتن پیشنهاد میزبانی هستند. برای میزبانی المپیک 2004، دوازده شهر مختلف نامزد بودند، درحالیکه این آمار برای المپیک (تابستانی) 2020 به تنها پنج درخواست میزبانی کاهش یافته است. اکتبر سال گذشته اسلو (پایتخت نروژ) از پیشنهاد میزبانی انصراف داد و تنها دو شهر پکن و آلماتی قزاقستان بعنوان نامزد میزبانی رقابت المپیک زمستانی 2022 باقی ماندند. نتایج یک گزارش در سال 2012 توسط دولت هلند نشان می دهد که در آینده نزدیک، تنها کشورهای غیر دموکراتیک نامزد میزبانی از رقابت های ورزشی خواهند بود. اگر کمیته بین المللی المپیک که این بازی ها را محلی برای صلح و دوستی می داند، قصد دارد از تبدیل شدن این بازی ها به یک ابزار تبلیغاتی برای رژیم های استبدادی پیشگیری کند، باید بازنگری اساسی در روش خود اعمال کند. توماس باخ رئیس کمیته بین المللی المپیک به تازگی کارگروهی به منظور پیشنهاد اعمال تغییرات در روند انتخاب میزبان راه اندازی کرده است.

در این کتاب پیشنهاداتی برای ایجاد اصلاحات ارائه می شود. مهمترین پیشنهاد برای کمیته بین المللی المپیک و فیفا، کاهش تأکید برای ساخت زیرساخت های جدید و بررسی عادلانه شرایط میزبانی شهرهای نامزد بر اساس امکانات موجود است. محدود کردن تعداد شهرها، تنظیم تقسیم درآمد پخش تلویزیونی در بین شهرهای میزبان، ایجاد سیستم های رأی گیری سازمانی شفاف تر و اعمال محدودیت برای مدت زمان عضویت، از دیگر پیشنهادات در این زمینه محسوب می شوند. هر دو سازمان نیازمند اقدامات بیشتری برای کاهش هزینه ها و ارتقای شفافیت و پاسخگویی هستند؛ چیزی شبیه یک کمپین حمایت از المپیک مورد نیاز است تا بتواند این سیستم را تغییر دهد.

منبع: اکونومیست