تحریمهای ناکارآمد
اقتصاد ایرانی: تحریم های اقتصادی مدت ها است که به عنوان یک ابزار سیاست خارجی به کار می رود. گاهی آن را به عنوان انتخاب دولت ها در زمانی می دانند که راهکارهای معمول دیپلماسی به بن بست خورده اند. به رغم آنکه تحریم ها به صورت گسترده استفاده می شوند و برخی از آنها سال ها پابرجا می مانند، معمولا نمی توانند به اهداف مورد نظر خود دست پیدا کنند. یکی از متمایزترین مطالعاتی که در مورد کارآیی تحریم ها انجام شده است (با بررسی تحریم ها از سال ۱۹۱۵ تا ۲۰۰۶)، نشان می دهد که تحریم های گسترده در بهترین حالت ۳۰ درصد از اوقات به نتیجه می رسد و با افزایش گستردگی تحریم، اثربخشی آن کاهش می یابد. با این حال، تحریم ها هنوز هم به عنوان یکی از معدود ابزارهای مقبول بین المللی برای تغییر رفتار دولتمردان کشورها باقی مانده است (غیر از درگیری نظامی). شواهد، موفقیت قطعی تحریم ها را نشان نمی دهند. به عنوان مثال هر چند تحریم ها در مقابله با آفریقای جنوبی موفق عمل کردند، اما نتوانستند مانع از پیگیری برنامه های هسته ای این کشور شوند. در روسیه، قطعا تحریم ها به اقتصاد کشور لطمه زد، اما به اندازه ضربه از ریزش قیمت های جهانی نفت نبوده است و در تغییر رفتار این کشور در قبال اوکراین هم تاثیری نداشته است. روبل روسیه هم به رغم تحریم ها، با افزایش قیمت های جهانی نفت، تقویت شد.
در حالی که تحریم ها غالبا به منظور اثرگذاری بر دولتمردان یا نخبگان یک کشور وضع می شود، اما گاهی اثر معکوس می گذارد. به عنوان مثال، در روسیه، محبوبیت پوتین هیچ گاه به اندازه امروز نبوده است.
به گزارش دنیای اقتصاد، تحریم ها به ندرت مانع از ورود محصولات خاصی به یک کشور می شوند. بلکه فقط باعث ایجاد بازار سیاه و بالا رفتن شدید قیمت آن کالا می شوند. سفته بازهای ارز معمولا بیشترین کسانی هستند که از تحریم ها نفع می برند. در مقابل، معمولا هر چقدر که یک کشور فقیرتر و آسیب پذیر تر باشد، با تحریم ها متحمل رنج بیشتری می شود. در دهه ۱۹۹۰ میلادی در هائیتی، به دنبال تحریم ها، بیش از ۱۰ هزار شهروند این کشور تلاش کردند وطن خود را ترک کنند و به آمریکا برسند. در همان دوره برآورد می شود که حدود ۲۵۰ هزار کودک در عراق به دلیل تحریم ها جان باختند. این موارد از عواقب پیش بینی نشده تحریم ها هستند که احتمالا باعث بیشترین مشاجرات می شوند؛ هر چند ممکن است در مطبوعات کمترین توجهی به آنها شده باشد. از میان سایر عواقب پیش بینی نشده می توان به تاثیرات غیرمستقیم بر تجارت و سرمایه گذاری بین کشورهای تحریم شده و همسایگانشان یا شرکای تجاری شان اشاره کرد. ارزش مبادلات تجاری اتحادیه اروپا با روسیه ۱۳ برابر آمریکا است. به همین دلیل گر چه آمریکا تاثیرات زیادی از تحریم روسیه ندیده، اما این تحریم ها به شدت بر برخی ملت های اروپایی اثر گذاشته است. در زمانی که کنگره آمریکا باید تحریم ها علیه روسیه را رفع کند تا بیش از این اعمال نشوند، کشورهای اروپایی باید دوباره آنها را تمدید کنند. در این بین بر آلمان و کشورهایی که به شدت از تحریم ها ضربه خورده اند و قصد تمدید کردن مجدد تحریم ها را ندارند، فشار زیادی وارد شده است. آمریکا خود را در موقعیت دشواری قرار داده است؛ با توجه به اینکه کنگره با اکثریت محافظه کار تمایلی به رفع تحریم ها در آینده نزدیک ندارد. اگر اروپا تحریم ها را تمدید نکند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟
آیا تاکنون تحریم ها علیه روسیه نتایج دلخواه را در پی داشته است؟ احتمالا نه. اینکه تحریم ها علیه کشوری وضع شوند که ذخایر ارزی زیادی دارد، غیرمعمول است. این شرایط منجر به آن شد که روسیه نسبت به سایر کشورهایی که تحت این شرایط بوده اند، آزادی عمل بیشتری داشته باشد. در این زمینه، یک مطالعه نشان داده است که تحریم های مالی تاثیرات بسیار بیشتری بر کشور هدف داشته است. زمانی که تولید ناخالص ملی در نتیجه تحریم ها بیش از۲.۵ درصد کاهش می یابد، تاثیراتی بر جای خواهد گذاشت اما اگر کاهش تولید ناخالص ملی به بیش از ۵ درصد برسد، در ۹۰ درصد از مواقع، تاثیرات منفی قابل توجهی بر کشورهای هدف خواهد گذاشت.
در مورد روسیه، قیمت نفت به احتمال قوی، مهم ترین عاملی است که تعیین می کند آیا تحریم ها تاثیر گسترده ای بر اقتصاد کشور خواهند داشت یا خیر. اگر آمریکا واقعا به دنبال اهرم اعمال قدرت در روسیه است، می تواند آن را از سیستم پاکسازی بانکداری سوئیفت خارج کند. اما انجام چنین کاری این ریسک را در پی دارد که روسیه یک سیستم جایگزین سوئیفت را با چین و دیگر کشورها آغاز کند و در نهایت زیان های آن برای آمریکا بیش از منافعش باشد. احتمالا به همین دلیل است که چرا آمریکا هیچ گاه در گذشته چنین کاری نکرده است. البته این تحریم را در مقابل ایران انجام داد و ایران تبدیل به یکی از خودکفاترین کشورهای جهان شد. در جهان امروز به دلیل تغییر متحدان و آرایش واحدهای پولی جایگزین، این احتمال قوی تر شده است که تحریم ها نتوانند اثربخش باشند. به عنوان مثال، پوتین توانست مفاد قرارداد گازی با اروپا را تغییر دهد که فروش های آتی بر مبنای روبل باشد. در حالی که دلار انتخابی برای ذخیره ارزی باقی می ماند، بیشتر مبادلات جهان از مبادلات ارزی دوسویه استفاده می کنند. دلار ممکن است در نهایت تبدیل به یکی از ارزهایی شود که در «سبد» ارزهای تجاری استفاده می شود؛ به خصوص اگر یوآن چین بتواند کاملا به ارزی تبدیل شود که به راحتی قابل تبدیل باشد.
