حضور فعال در عرصه سیاست خارجی همزمان با رشد اقتصادی

اقتصاد ایرانی: صندوق بین المللی پول در گزارش فوریه ۲۰۱۴ خود اظهار امیدواری کرده که با اعمال تنش زدایی در سیاست خارجی و کاهش بوروکراسی حاکم برفضای کسب وکار از سوی دولت یازدهم، مسیر رسیدن به عرضه انبوه کالا و خدمات و گسترش و تحکیم تعادل و ثبات درشاخص های مهم اقتصاد ایران هموار شود.

از این رو دکتر محمود سریع القلم می گوید: «سیاست خارجی مطلوب این است که ضرورت حرکت سیاست خارجی در ریل الزامات رشد اقتصادی باشد و از سوی دیگر سایر کشور ها نباید از پیشرفت ایران هراس داشته باشند.»

با نگاهی به منطقه خاورمیانه که همسایگان دیوار به دیوار ما محسوب می شوند به خوبی قابل مشاهده است که آنها از نگارش توافق نهایی میان جمهوری اسلامی ایران و قدرت های جهانی که تنها تحریم های ظالمانه علیه ایران را لغو می کند و مسیر را برای رشد و توسعه ایران هموارتر خواهد کرد احساس نگرانی کرده و حتی برخی دولتها نهایت تلاش خود را برای عدم دستیابی به چنین توافقی انجام می دهند. این مسئله سیگنال بسیار مهمی را برای تصمیم گیرندگان سیاست های کلان کشور ارسال می کند که نه ممالک آمریکای لاتین و اقیانوسیه بلکه همسایگان عربی ما از شتاب رشد اقتصاد و قدرت ایران بنا به هر دلیلی احساس نگرانی می کنند.

سیاست خارجی به گواه صاحبنظران علوم سیاسی ادامه سیاست داخلی یک کشور است. مصداق روشن آن کوبا و فیدل کاسترو است. قطعا اگر در داخل دولت کوبا تصمیم گیرندگان سیاست های کلان به این اجماع نرسیده بودند که باید تحولی در عرصه سیاست داخلی صورت پذیرد ، این مسئله به سیاست خارجی منتقل نمی شد.

«آزادی سفر شهروندان» بعنوان یک شاخص جذاب که در چند سال اخیر مورد توجه قرار گرفته است، خواهد توانست روابط خارجی یک دولت با جامعه بین المللی را نشان دهد. آزادی سفر شهروندان می تواند نشان دهنده این باشد که یک دولت تا چه میزان توانسته است تصویری روشن و مطلوب از شهروندان خود در ذهن سیاستمدارن دنیا و مردم شان ایجادکرده باشد.

سیاست خارجی کارآمد می تواند در شاخص آزادی سفر شهروندان نمود داشته باشد. سیاست خارجی تنش زدا که غالبا به دنبال توسعه است روابط مناسب و بر اساس منافع ملی را اصل در تصمیم گیری های نهایی خود می داند. ما در دو بخش اول و دوم سعی کردیم تا از طریق چنین شاخصی سیاست خارجی را کمی کرده و تاثیر مطلوب آن بر رشد و توسعه اقتصادی را بیان کنیم.

برزیل بعنوان بزرگترین کشور آمریکای لاتین در طی دهه اخیر رشد اقتصادی بالایی را تجربه کرده است. برزیل با رشد اقتصادی حدود ۸ درصد به چنان ثروتی دست یافت که نه تنها جایگاه بین المللی خود را ارتقاء بخشید بلکه میزبانی پرشکوه ترین اجتماعات ورزشی دنیا اعم از جام جهانی ۲۰۱۴ و المپیک ۲۰۱۶ را بر عهده گرفت. این مهم عیناً برای اقتصاد چین نیز اتفاق افتاده است. رشد پایدار اقتصاد چین و تبدیل شدن آن به اقتصادی نوظهور، میزبانی المپیک ۲۰۰۸ و انواع و اقسام مسابقات بین المللی ورزشی را برای مردم این کشور بهمراه داشته است. برزیل در طی سالهای اخیر همزمان با رشد اقتصاد ملی خود سیاست خارجی فعال تری را اتخاذ کرده و حتی در مناقشات فرامنطقه ای نیز حضور پر رنگی داشته است. رشد اقتصاد برزیل از دوران لولا داسیلوا شروع شد و به اوج خود رسید. از این رو آمار آزادی شهروندان برای برزیل در دهه اخیر بسیار جالب توجه است. در سال ۲۰۰۷ شهروندان برزیل قادر بوده اند تنها به ۹۹ کشور جهان بدون محدودیت ویزا سفر کنند این در حالی است که این رقم در سال ۲۰۱۴ میلادی به ۱۴۶ کشور رسیده است!

ترکیه نیز بعنوان یک شریک تجاری – سیاسی برای ما البته نه به اندازه برزیل اما قطعا در خاورمیانه به جهات مختلف سرآمد بوده است. اقتصاد ملی ترکیه در دوران رجب طیب اردوغان متحول شده و ترکیه علی رغم فقدان منابع فسیلی، تولید ناخالص داخلی ((GDP بیشتری نسبت به ایران که دارای منابع سرشار نفتی و گازی است، داشته است. ترکیه در شاخص آزادی سفر نیز پیشرو است. شهروندان ترک در سال ۲۰۰۷ تنها قادر بوده اند به ۵۲ کشور بدون محدویت ویزا سفر کنند این در حالی است که شهروندان ترکیه در سال گذشته میلادی توانستند بدون ویزا  به ۱۰۰ کشور جهان سفر کنند!

آنچه که امروز مورد توجه در توسعه است علاوه بر سرمایه فیزیکی، انسانی، اجتماعی، تحول نهادی و ساختاری و تجارت خارجی، سیاست خارجی مناسب است. در انزوا و جدای از جهان اساسا امکان توسعه وجود ندارد. نظام بین الملل برخلاف تصور ما وجه اقتصادی پر رنگ تری دارد و در عین حال ظرفیت های بسیار.

در پایان به ارائه سه جدول با بازه زمانی سه ساله و ارائه آمار آزادی سفر شهروندان در سالهای ۲۰۰۸ ، ۲۰۱۱ و ۲۰۱۴ میلادی می پردازیم که توسط موسسه معتبر هنلی و شرکاء مستقر در سوئیس تهیه شده که هر ساله آمار محدودیت ویزا برای بیشتر از ۱۰۰ کشور جهان را منتشر می کند. این آمار برای نخستین بار از «اقتصاد ایرانی» ارائه می شود.

آمار سال 2008 میلادی

آمار سال 2011 میلادی

آمار سال 2014 میلادی

برای دریافت جدول کامل مربوط به سال 2014 بر عکس زیر کلیک کنید

توضیح جدول : Score نشان دهنده تعداد کشورهایی است که می توان بدون محدودیت ویزا به آنها سفر کرد.

* نویسنده: سهیل مختاری