بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : پنجشنبه 5 بهمن 1391      1:44
از فروش نفت تا واردات کاسه چینی

طبقۀ جدید، شوینده‌ها و شویندگان

محمد قائد- روزنامه نگار

در لطیفه ای قدیمی، در گفتگوی دو لـُر بر سر غذای مورد علاقۀ شاه، یکی از آنها با اعلام  اینکه شاه طلا می خورد به بحث خاتمه می دهد.  اما با طلاخورکردن شاه انگار او را کشته باشد.  در افسانه های یونانی، وقتی خدایان آرزوی میداس را برآوردند که به هرچه دست می زند طلا شود، پادشاه حریص از گرسنگی به حال مرگ افتاد.  نان برای اینکه خوردنی باشد باید نان بماند.  و پرسوناژ سراسیمۀ فیلم وودی آلن در آستانۀ چهل سالگی وقتی پسرهای خوش تیپ قدیم و دخترهای هـُلوی مدرسۀ نوجوانی را می بیند که در فاجعۀ میانسالی خزان شده اند، پیش خودش شعر مشهور جان دان را تصحیح می کند: ” ’هرگز کس مفرست تا دریابد ناقوس برای که می زند؛ برای تو می زند‘ درستش باید باشد: ’سیفون را برای کی می کشند، برای تو می کشند.‘ “  بی ضرورتی مشخص و ضمن ویراژ لابه لای دست اندازهای منطقی ـ فلسفی، می کوشیم ارتباطی بیابیم میان طلا، حکمرانان، دستگاه گوارش، گذر زمان و سرویس بهداشتی.

آگهی ای که چند سال پیش در روزنامۀ جام جم تهران چاپ شد چهار دستشویی و توالت فرنگی چینی با برجستگی هایی کنده کاری مانند به رنگ طلای زردفام یا سرخ فام را نشان می داد.  نام مدلها، امپریال و پرنس، که فقط به خط لاتین نوشته شده است در فارسی، سلطنتی (یا شاهانه) و شاهزاده معنی می دهد.  نشانی تولیدکننده در قم است و چندین حباب در عکس دیده می شود، هم به علامت پاکیزگی و هم نشانۀ رؤیادیدن.

حسب واژگانی که در ایران هم رایج شده، هر چیزی دو نوع دارد: ماقبل مدرن ـ مدرن ؛ و پست مدرن.  باقلوا مربوط به ماقبل مدرنیته است اما شکلات سویسی لابد هم مدرن و هم پست مدرن است چون هنوز چیزی به نام فراشکلات به بازار نیامده.  همین طور تلگراف در قیاس با ای مِیل، و قلم و دوات نسبت به روان نویس.  بد نبود می دانستیم تحلیل گران پست مدرنیسم دربارۀ سرویسی بهداشتی که در عکس دیده می شود چه نظری دارند.  آیا اینها وسایلی است پیشامدرن و آنتیک، مدرن، یا پسا مدرن؟

تا متخصصان پیشا و پسا نظر نهایی را بدهند، در نطق پیش از دستور حرفمان را بزنیم:  سیر پیدایش این اشیا نه از تاریخ که از جغرافیا می گذرد.  در کشورهای نفت خیز عرب، بهترین های هر آنچه در جهان وجود دارد به فروش می رسد، منتها با آب و رنگ غلیظ بومی.  نامحتمل است که در کاخهای اروپا برای استفادۀ آدمهای معاصر توالتهایی شاهوار با نقوش برجستۀ طلایی وجود داشته باشد.  اما هر کالایی را بنا به سفارش می سازند، بدون قضاوت در سلیقۀ خریدار.  الکاسب حبیب الله.

کارخانۀ آلمانی آودی برای مشتریانی در جنوب خلیج فارس اتومبیلی ساخته است با بدنه ای از جنس نقره.  اگر وزن مخصوص طلا به این زیادی نبود حتماً می دادند گلگیر و سپر و کاپوت شیخ را زرّین بسازند.  خبرنگارانی که لشکر فاتحان عراق را همراهی می کردند در دستشویی کاخهای صدام حسین از شیرهایی با روکش طلا عکس گرفتند، و اتیکت کارخانۀ سازنده همچنان به آنها آویزان بود.  در عکسی دیگر از ضیافت همان طوایف، عده ای در چادری روی زمین اطراف سینی عظیمی، شاید به شعاع دو متر، نشسته اند و پیداست با دست غذا می خورند و در مجمعه، روی تلی پلو ِ رنگین و فلـّه، قطعات گوشت بره که بیشتر به بقایای اجساد می ماند پراکنده است.  بعد از مصرف این تلّ بدمنظره، دستهای چرب و چیلی شان را اگر اصلاً بشویند زیر شیرهای طلا می شویند؟        

در گرماگرم دفاع در برابر تهاجم فرهنگ غرب، ما همانند بانوی عفیفۀ داستان ایرج میرزا یک بار دیگر از سوی فرهنگ عرب مورد هجمه قرار گرفته ایم.  یکی از موارد بسیار: سلیقۀ ظروف چینی در مردم میانحال ایران سالیان دراز متمایل به چینی نسبتاً کم نقش و نگار گلسرخی مسعود، ساخت ژاپن، و سلیقۀ اعیان متمایل به مارکهای اروپایی و طرحهای خواص پسندتر بود که تک رنگ و بی نقش و ساده اند.  در دهۀ 1360 ناگهان ظروفی با گلهای بسیار درشت در رنگهای تند بازار ایران را تسخیر کرد.  با تغییر مسیر تجارت خارجی، سلیقۀ بازار کشورهای عربی جای واردات بورژواپسند از آلمان و انگلستان را هم گرفت.

داستان ظرف و ظروف تازگی نداشت.  اسدالله عـَلـَم در یادداشت هایش می نویسد وقتی نمونۀ بشقابهایی را که می خواست برای دربار به کارخانه ای دانمارکی سفارش بدهد به شاه نشان داد، اعلیحضرت داغش تازه شد و به علم گفت به این خانم فریدۀ دیبا بگوید چرا بشقابهایی را که برای مهمانی قرض گرفت پس نمی دهد.  بعید است وزیر دربار این دستور را اجرا کرده باشد؛ خودش را سلطان بی تاج و تخت می دانست و وارد گلایه های افراد بر سر کاسه بشقاب نمی شد.  با گفتن این حرف که می توان از همانها باز هم سفارش داد می کوشد خاطر ملوکانه را در باب ظرفهای لوطی خورشده تسلـّی بدهد، اما شاه با دلخوری می گوید آن کارخانۀ انگلیسی تعطیل شد.

وقتی مادرزن درخواست بشقاب می کند، مرد عاقل نوکرهایش را می فرستد چند کارتن ظرف آکبند اعلا بخرند و به در خانه اش ببرند.  والسلام.  اما نکته یحتمل در تاج آب طلای منقوش روی ظرفهای دربار بود.  مادرزن میل داشت با آنها پـُز بدهد اما لابد جـُربزه و تمکـّن این کار را در خویش نمی دید که با اسم و علامت مورد نظر برایش ظروف اختصاصی درست کنند.  جز تاج طلایی و نوشتۀ زیر آن، هر اسم و علامت دیگری اسباب پوزخند حاسدان می شد و صفحه می گذاشتند که سرکار عـِلـّیه هم بحمدالله داخل میوه جات شده اند.  از نوشتۀ علم پیداست شاهنشاه نه تنها مواظب بود مادرزن را در اندازۀ صحیح هـَرَس کند و اجازه ندهد پـُرباد شود، بلکه گنجه های آشپزخانه را کنترل می کرد و حساب ظروف منقــّش به تاج طلایی را نگه می داشت، مبادا سر از خانۀ هر ننه قمری در آورند.

درهرحال، وقتی به عـَلـَم می گوید بشقابها را به ملکه نشان بدهد، تأییدی است ضمنی و شاید و بااکراه که سلیقۀ همسرش خیلی بد نیست.  پیشتر قدری هوای کار دستش آمده بود که پخته شدن سلیقه و رشد حس زیباشناسی زمان می بـَرد.  ثریا اسفندیاری می نویسد وقتی وارد کاخ سلطنتی شد دید ساختمان خنده داری است مثلا با پنجره های گـِرد مثل کشتی، و از ایتالیا کسی را آورد به آن خانه سر و سامان بدهد و پنجره های مسخره را بردارد.  اواخر دهۀ 1320، خانوادۀ پهلوی هنوز سی سال نبود به عرصه رسیده بود و خیلی چیزها باید یاد می گرفتند ــــ شبیه موقعیت هیئت حاکمۀ کنونی.               

هر هیئت حاکمۀ جدیدی، گرچه مدعی اصلاح معایب سـَلـَف خویش است، ممکن است عیبها را ارث ببرد و به مرضی که قرار بود درمانش کند مبتلا شود.  بعضی ساختارهای جامعه به ضرورت حکومت کردن، و نهادهایی برای پاسخگویی به نیازهای فرد است.  تشکیلات پلیس مخفی در آلمان شکست خورده به همان اندازه برای دولت لازم است که ارکستر سمفونیک برای اعضای دولت.  در جایی مانند ایران، تشکیلات پلیس مخفی خیلی زود احیا می شود اما چون موسیقی در خرده فرهنگ بازارـ حوزه جایی ندارد، دهه ها می گذرد و بحث ادامه دارد که آیا رؤیت ضارب تنبک در تلویزیون دارای اشکال شرعی می باشد یا نمی باشد.

در خاک پوک و کم قوّت ِ جامعه ای ناپایدار مانند ایران که هرکسی چند روزه نوبت اوست، حس زیباشناسی ِ حاکمان هم مجال قوام آمدن نمی یابد. ”هر که آمد عمارتی نو ساخت/ رفت و منزل به دیگری پرداخت.“  درست زمانی که نسل جدید هیئت حاکمه به مرحله ا ی می رسد که بتواند از مال و منال گردآوری شده در جهت بالابردن سطح شعور خودش و مردم استفاده کند، ”جرس فریاد می دارد که بربندید محملها.“  تعجبی نخواهد داشت که نسل بعدی این اشخاص هم در حال گذر از فاز توالت مطلای ِ نقش برجسته به مرحلۀ توالت سفید ِ ساده، به تاریخ بپیوندد.  و دوباره ملت بنشیند انتظار بکشد تا سلیقۀ حاکمانی جدیدالتأسیس، به تبع پرشدن کیسه ها و آشنایی با دنیای بیرون، کم کم رشد کند.  مقایسه کنیم فرهنگ فتحعلیشاه را با احمدشاه از لحاظ ترقیخواهی و درک جهان جدید.  و سلیقۀ خواهر بزرگ محمدرضا شاه را با هوشمندی ِ فرهنگی ِ همسر سومش.

لرد کرزن، نایب السلطنۀ بعدی ِ هند که در عهد ناصرالدین شاه به ایران آمد می نویسد شاه هرچه از مغازه های اروپا خریده، از جمله چند عدد مسواک، درهم و برهم وسط ساعتهای گرانبهای هدیۀ شاهان اروپا پشت جعبه آینه گذاشته است.  نسل پنجم و ششم خاندان قاجار به مرحلۀ پختگی قدم می گذاشت و بناهایی که در زمان احمدشاه در سعدآباد و صاحبقرانیه ساخته شد نه تنها زیباست بلکه برای آدمهای امروزی هم قابل استفاده است.  دفتر کار محمدرضا شاه و اقامتگاه ولیعهد او در باغ نیاوران مربوط به همان دوره بود.

خانۀ احمدشاه در سعدآباد که به سبب ظرافت آن و کف چوبی اش بازدید کننده نمی پذیرد و فقط گهگاه صحنه هایی از فیلمهای تاریخی را در آن می گیرند، از نخستین بناهای ایران است که شوفاژ ذغال سنگی دارد.  از نظر زیباشناسی هم یک دنیا از کاخ گلستان فاصله گرفته و بیشتر متمایل به زیبایی ِ کارکردی و راحتی ساکنان است تا ایجاد شکوه برای مرعوب کردن رعایا.

پاسخ رضاخان سردار سپه به این سادگی، بازگشت به آن نوع زیبایی شناسی بود که خلایق را به تحسین وادارد.  درست روبه روی خانۀ مدرن احمدشاه کاخی ساخت با نمای مرمر سبز، به نام کاخ اخضر.  داخل آن، با سقف آینه کاری ، بیشتر به امامزاده می مانـَد.  در به اصطلاح اتاق کار، در و دیوار و میز و صندلی سراسر خاتم کاری است، منظره ای که خیلی زود چشم را خسته می کند و ممکن است برای گوشه ای از موزۀ صنایع دستی جالب باشد.  در مقابل، تقریباً تمام اثاثیه و کمد و تختخوابهای کاخ جدیدتر او را از اروپا آورده اند، گرچه می گویند خودش سربازوار زندگی می کرد و روی زمین می خوابید.  درهرحال، منظور روشن است: تحمیل ابهـّت بر بیننده و روکم کنی از مالدارهای قدیمی که ممکن است با دهن کجی بپرسند ’ایشان کی باشند؟‘  آدم بهتر است تازه به دوران رسیده باشد تا اصلاً نرسیده باشد.    

مصادره های انقلابی و شکل و شمایل و طرح و رنگ و جنس اثاث منزل هیئت حاکمۀ سابقْ دید ِ فاتحان را دگرگون کرد.  صفت غالب این اشیا را می توان در دو مشخـّصه خلاصه کرد: سبک مشهور به استیل لوئی چهاردهم، و اکلیل زردطلایی که انگار مثل باران بر همه چیز باریده است ـــ نمونه های غالباً باسمه ای ِ اثاثیۀ کاخهای اعیان اروپا تا قرن هجدهم.  علاوه بر جنس و پرداخت غالباً نازل این اثاثیه، آنچه تقلید ناشیانه از کاخهای فرانسه و آلمان و اتریش را بیش از پیش مضحک جلوه می دهد تضاد شدید این اثاثیۀ بسیار زرد با معماری ِ پیرامون است.  درباریان که از گمرکی معاف بودند از اروپا اثاثیه وارد می کردند.  برای متنعمانی که تا آن حد ثروتمند نبودند کپی اثاثیۀ استیل لوئی چهارده را در ایران می ساختند.  اما خانه را نمی شد از خارجه آورد.

اگر ساختمان را می شد با کانتینر وارد کرد، شاید فرهنگ آریایی ـ اسلامی حال و روز بهتری می داشت و امروز گرفتار توالت نقش برجستۀ مطلا نبودیم.  در مواردی تضاد اشیای تماماً زرد با مختصات ساختمانی که در آن قرار گرفته اند باورنکردنی است.  ویلای شمس پهلوی در مهرشهر کرج و خانۀ مادرش در باغ سعدآباد از جمله بدترین های آن فجایع اند.

در ویلای مهرشهر جای یک نفر خالی است:  پیتر سلرز فقید در نقش کمدینی که قرار است نقش یک عرب ثروتمند را بازی کند.  پـُرز موکت زرد تا قوزک پا می رسد و در کنار آن همه پلکسی گلاس که در ساختن پله های فوق مدرن از آن استفاده شده، در و دیوار به رنگ زرد طلایی است.  طلا، طلا، همه جا رنگ طلا.

به منظور تکمیل این فاجعه، انگار یادشان رفته است سقف را به اندازۀ کافی بلند بسازند، هرچند کارفرما اهل عرفون بود و تختخواب گرد او با ملافۀ صورتی زیر سازه ای حلزونی قرار دارد که رو به آسمان می رود.  کلاً اتاقهای خانه ای که قرار بوده شدیداً مدرن باشد بیشتر شبیه اتاقهای قصری سنگی در قرون وسطی از آب درآمده است: کم نور و اسرارآمیز.  پشتی ِ صندلیهای ناهارخوری بیش از دو برابر بالاتنۀ یک انسان معمولی است اما زیر سقفی چنان کوتاه انسان ممکن است به جای شگفتی، احساس نفس تنگی کند.

وصف خانۀ ملکۀ مادر بماند برای فرصتی دیگر.  همین طور تحلیل اظهارنظر کسانی که تعجب می کنند چرا کاخ محمدرضا شاه در نیاوران بیشتر به مخلوطی از هتل و سازمان دولتی می ماند تا اقامتگاه مجلل ِ شخصی.  در فیلمی که اواخر سلطنت شاه از او در دفتر کارش گرفته شده تلفنی دیده می شود با روکش آب طلا، شاید هم از طلای ناب.  همسران شاه  دنیاشناس تر و، از نظر زیباشناسی، پخته تر از خود او بودند.  اما وجوه اشتراک سلیقۀ او با مادر و خواهرانش پایدار ماند.

آن اشیای زرد اکلیل زده بیش از آنکه غربی باشد عربی است.  نمونۀ اصلی شان در کاخهای اروپاست اما شهروند عادی آن جوامع اصراری در تقلید از آنها ندارند زیرا جلوۀ واقعی چنین اشیایی زیر نور چلچراغ آویزان از سقف بلند تالار است.  برخی ایرانیها که سالها از وطن دور بوده اند وقتی سالنهای پذیرایی ِ پر از اشیای بدلی و بدساخت خویشانشان در ایران را می بینند احساس می کنند به استودیوی سازندۀ فیلمهای کمدی ِ تاریخی پا گذاشته اند و این اشیا عمداً بنجل ساخته شده اند تا تماشاگر را بخندانند.  اما برای آنها بیان احساسشان دشوار است و شاید فقط به جریحه دارشدن احساسات عزیزان بینجامد.

بخصوص ایرانیان مقیم آمریکا وقتی به کشور پدر و مادرشان سر می زنند بیش از همتاهای اروپایی شان از کپی تولیدانبوه و ارزان قیمت اشیای مربوط به قرنهای پیش، آن هم در آپارتمان صدمتری با سقف دو و هفتاد، حیرت می کنند.  در آن جاها علاقه به عصر لوئی چهاردهم با تهیۀ میز و صندلی ِ واقعاً عتیقه همراه است.  

عجبا که حتی در عصر دائرةالمعارف های اینترنتی مشکل بتوان اطلاعاتی دقیق در این باره به دست آورد که چندین فضانورد در یک کابین فسقلی، یا کاشفان قطب جنوب و هیمالیا در سرمای هفتاد درجه زیر صفر چگونه مانع توقف مرگ آور کلیه ها و دستگاه گوارشی شان می شوند.  حتی از عادات مطلقاً خصوصی ِ مردمان مختلف جهان حرف چندانی نیست اما در بسیاری سفرنامه های خاورمیانه به استفادۀ مسلمانها از دست چپ و قایم کردن آن در داخل لباسشان اشاره می شود.

تقریباً در هر سفرنامه ای راوی فرنگی سر سفرۀ مسلمان خاورمیانه ای بنشیند، اشاره به فقط با دست راست غذاخوردن ِ میزبان و سایر مهمانها مضمون همیشگی است.  شاید پاسخی باشد به ادعاهای مسلمانها که می گویند پیروان سایر ادیان نه تنها در گمراهی اند بلکه نجس هم هستند: شما که ما را نجس می دانید، با دست خودتان مسئله دارید و آن را قایم می کنید چون می دانید که همه می دانند.  مسافران و جهانگردان در توصیف یک شیخ، کربلایی، مشهدی یا حاجی ِ شدیداً متدین، پیش از هر چیز دست چپ مخفی شده اش را زیر ذرّه بین می گذارند تا تماس مستمّر و (به نظر آنها) پـَلـَشت فوقانی و تحتانی در این قبیل اشخاص را یاد آوری کنند.

همین تلقی منفی نسبت به نوعی مبال دیده می شود که مختص مسلمین نیست و در بسیاری جاهای دنیا، بخصوص در اماکن عمومی، وجود دارد.  بازیگری آمریکایی که در سال 1384 به عنوان گزارشگر به تهران آمد به شرح توالت ایرانی در فرودگاه مهرآباد و در یک رستوران تهران پرداخت و آن را سیاهچاله ای انزجارانگیز توصیف کرد.  ظاهراً مدلهای مطلای امپریال و پرنس را ندید.  وقتی ملتی در قد ّ و قوارۀ ایرانی، با این ضریب هوشی و در جامعه ای هردَمبیل و خرتوخر، ادعا کند پرچمدار تمدن است، حریفان یک ضربۀ محکم به قوزک می زنند ـــ و کفایت مذاکرات. 

 

آدمهایی که این خانه ها را فتح کردند زیبایی شناسی ِ صاحبان مغلوب آنها را بالاترین حد عروج انسان گرفتند.  حاج آقاهای متعهد که پیشتر با مبل و صندلی الفتی نداشتند وقتی شیرینی ِ تحقق وعدۀ الهی را چشیدند که چگونه جهان به مؤمنان ارث می رسد، دلیلی ندیدند که در خرده فرهنگ ِ استیل زرد فراعنه و طواغیت لم ندهند.

بسیاری فیلمهای ایرانی و عربی هم انگار در خانه های درباریان سابق و بازاریان کنونی ایران فیلمبرداری شده باشد.  اشیا و اثاثیه ، با رنگهای تند و کنتراست شدید، به یاد بیننده می آورند که برای مالکیت آنها مبالغی هنگفت پرداخت شده است.  مالکیت چنین اسباب و اثاثیه ای برای قاطبۀ خلایق و ببیندگان این فیلمها در خاورمیانه البته آرزویی رؤیایی است.

به بیان فاضلانه، این ملتقای شرق و غرب بود.  وقتی همه چیز رنگ زرد طلا به خود گرفت، نوبت به سرویس دستشویی رسید، هرچند که این نوع وسایل باید کاملاً صاف و درخشان و عاری از برجستگی باشد و استفاده از رنگ زرد برای آنها خلاف مقصود است.  تعجبی ندارد که برای پاسخ به نیاز بورژوازی ِ نو رسیدۀ خرده فرهنگ بازارـ حوزه، کارخانۀ تولید سرویس بهداشتی ِ طلایی ِ عرب پسند را در قم برپا کنند.  عنوان فیلمی قدیمی این بود: بعضی دوان دوان آمدند.

دقیقاً نمی دانیم اسباب داخل دستشویی کاخهای سلطنتی از چه نوعی است.  شاید آنها هم زردرنگ باشند، با نقوشی برجسته همانند تخت سلطنت اردشیر پاپکان.  درهرحال می توان با قدری اطمینان گفت غالب ساکنان جوان تر آن کاخها واقعاً روی همین مبلها می نشستند و پشت همین میزها غذا صرف می کردند.  اما طبقۀ جدید همچنان برخی عادات قدیمی را حفظ کرده است.  مثلاً چهارزانو نشستن و غذاخوردن روی سفره ای که بر زمین پهن شده باشد.

بورژوازی جدید پهن شدن روی زمین را به عنوان مرام آدمهای بی تکلـّف دوست دارد و طرز دلچسب و صحیح غذاخوردن را (جز آش و تیلیت، یا ترید) با دست و همراه با لیسیدن انگشتها می داند ـــــ دنگ و فنگ بماند برای مجالس خیلی رسمی.  مشتریان این نوع وسایل بهداشتی مطلا برای غذاخوردن، زحمت ِ آداب امپریال و پرنس وار به خودشان نمی دهند.  لقمه های کله گربه ای در منتهای سرعت.  با عجله و نجویده انباشتن ِ دستگاه گوارشی، اما با متانت و طمأنینه خالی کردن آن در خلوتگاه.

آیا همچنان از توالت سنتی استفاده می کنند و این سرویسهای مجلل طلایی فقط برای مهمانان است؟  نمی دانیم.  بعید است به توصیۀ پزشکان، که چمباتمه زدن روی یک حفره را برای استخوانها و ماهیچه ها و مفاصل و اندامها و دستگاه گوارش مضرّ می دانند، بی اعتنا بمانند.

به ای ترتیب، می توان نتیجه گرفت که طبقۀ جدید در سطح فوقانی ِ سیستم گوارشی، یعنی غذاخوردن، میان سنت و تجدد گرفتار دودلی است و رفتارهای علنی و خصوصی ِ دوگانه دارد.  اما در سطح تحتانی به وحدت وجود و انسجام فلسفی رسیده است، تجدد را صمیمانه می پذیرد و حتی از نوع طلایی و نقش برجستۀ عرب پسند استفاده می کند که در خارجه هم نظیر ندارد.  بالاتر از این، در راستای رسیدن به خودکفایی، کارخانه هایی برای تولید وسایلی فرنگی می زند که زمانی آنها را می کـَند و دور می انداخت.           

شاید سفرنامه نویس ها منظوری ندارند، از روی کارهای قبلی رونویسی می کنند و ترجیع بند دست چپ حاج آقا به نظرشان بامزه می رسد .  شاید هم خود ما، اهالی این صحاری خشک و پرکلوخ، حامل وسواسی هستیم که صادق هدایت به آن ”آداب کونشوری“ می گفت.  خود او هم از چنین وسواسی عاری نبود و دوست داشت جامعه و سرزمینی را که در آن به دنیا آمده بود به چاهک خلا تشبیه کند.  درهرحال، اگر به زور زنده نگه داشته شده بود می دید مضامین داستان  البعثت الاسلامیه الی البلاد الافرنجیه تا چه حد به حقیقت پیوسته است.  طبیعی است حاج آقا دیپلماتها، حتی اگر شخصاً جلوس بر نوع مطلای فرنگی را ترجیح بدهند، در راستای استعلای فرهنگی و خودباوری، در سفارتخانه های ایران سرویسهای ایرانی و آفتابه هم تدارک دیده باشند.  جا دارد مرکز گفتگوی تمدنها، ضمن ارائۀ کپی آگهی توالت مطلا، به اهالی خارجه حالی کند که به پایان آمد آن حکایت دست چپ و غیره، و حالیا ”این منم طاووس ِ عـِلـّیین شده.“

منتقدانی نوشته های فروید و سایر روانکاوان را مشتی خیالبافی در حیطۀ ادبیات می دانند.  نزد کسانی که غیر از این فکر می کنند، آن نظریه ها شاید بتواند وسواسی را که صادق هدایت عنوانی گزنده روی آن می گذاشت توضیح بدهد.  به نظر برخی اصحاب مکتب روانکاوی، انسان ِ مقعدمحورْ گرفتار وسواس ِ مقررات و کنترل خود و دیگران، متمایل به امساک، و یکدنده و لجباز است.  اعراب شنزار و اهالی کلوخستان آریایی ـ اسلامی تا چه حد چنین خصایلی دارند و تعامل پر وسواس ِ فوقانی و تحتانی در آنها تا چه حد با نظریۀ تیـپهای شخصیت می خواند؟

قضاوت برای ما که در همین فرهنگ بزرگ شده ایم آسان نیست.  درهرحال، زمانی که انگیزه هایی مربوط به تندرستی و رفاه فردی در کار است، شاید ایجاد تغییر در این تیپ شخصیت هم به آن دشواری که اصحاب مکتب روانکاوی می گویند نباشد.

منبع: سایت محمد قائد


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

کلمات کلیدی : - است.  - ایران - شاه - طلا - سلیقۀ - رنگ - فرهنگ - مدرن - زرد
نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir