نفت ارزان، فرصتی برای اصلاحات در قیمت سوخت

اقتصاد ایرانی: نصف شدن قیمت نفت از ژوئن ۲۰۱۴ و به تبع آن پیش بینی های گوناگون مبنی بر افزایش رشد تولید ناخالص ملی کشورهای واردکننده نفت، به تدریج به عنوان یک دوره درخشان برای این کشورها گزارش شده است اما برای محیط زیست و به دنبال آن رفاه بلندمدت جامعه، پیش بینی ای تیره تر به حساب می آید.

بر اساس اطلاعات منتشره در گزارش تهیه شده توسط مجمع بین المللی تغییرات اقلیمی (IPCC) و آژانس بین المللی انرژی (IEA)، در حال حاضر، حدود یک پنجم گازهای گلخانه ای که سبب تغییر شرایط آب و هوایی می شوند، از سوختن نفت حاصل می شود؛ این درحالی است که استخراج نفت تاثیرات محیطی محلی نظیر آلودگی آب و آلودگی هوا نیز به دنبال دارد.

پیش بینی شرکت خدمات مالی و بانکداری سیتی گروپ، مبنی بر سقوط احتمالی قیمت نفت تا ۲۰ دلار در هر بشکه و شانس اندک بازگشت قیمت ها به ۱۰۰ دلار، را می توان خبری فاجعه آمیز برای زمین دانست.

تاثیرات قیمت پایین تر نفت

اگر مردم آنچه ارزان تر است انتخاب کنند، می توان انتظار داشت که مصرف سوخت دیوانه وار افزایش یابد که این امر تحول به سویِ حمل و نقل پاک و مصرف بهینه سوخت را به عقب خواهد راند همچنان که انتشار گاز کربن دی اکسید را افزایش می دهد.

تحلیل های سرمایه گذاری به این سوی متمایل است که افزایش قیمت نفت در یک دهه گذشته، یک انقلاب انرژی ایجاد کرده که موجب رونق سرمایه گذاری در خودروهای الکترونیک (برقی)، انرژی ها پاک تر و فناوری های "هوشمند" شده است و این امر می تواند به کاهش اساسی انتشار (گاز کربن دی اکسید) کمک کند؛ اما البته، این افزایش، سرمایه گذاری ها را به سوی ذخایر جدید نفت (و گاز) به خصوص نفت شیل آمریکا نیز که به کاهش قیمت ها در بازار کمک کرد، سوق داده است.

تاثیرات فوری قیمت پایین نفت به این بستگی دارد که آیا مردم و صنایع حقیقتا در زمانی که نفت "ارزان" است، به میزان چشمگیری از نفت بیشتری استفاده خواهند کرد و برای سوزاندن آن، خرید وسایل نقلیه ای که بهره وری کمتری دارند را انتخاب خواهند کرد. درحالی که ممکن است تجار با پیش بینی احتمال افزایش آتی قیمت، در حال پر کردن نفتکش ها باشند، رانندگان با واقعیت دیگری از قیمت ها مواجه اند. به استثنای آمریکا، قیمت تولید بنزین و دیزل به همان اندازه در دیگر کشورهای ثروتمند به علت اعمال تعرفه ها و مالیات کاهش نیافته است. (۱۶ درصد در ژاپن و ۱۸ درصد در انگلیس)

دولت های چند کشور بزرگ در حال توسعه که در حال حاضر، به سوخت برای مردم خود یارانه پرداخت می کنند، در حال استفاده از فرصتی هستند که نفت ارزان ایجاد کرده است تا یارانه ها را کاهش دهند یا مالیات و تعرفه ها با را تاثیر اولیه اندک بر مصرف کنندگان، افزایش دهند.

واردکنندگان نفت، نظیر اندونزی، هند و چین در حال انجام این کار هستند. اینجا همانطور که قبلا در اروپا رخ داده است، مالیات باعث شکاف عمیق میان نفت خام و قیمت های سوخت مصرف کنندگان خواهد شد.

تاثیرات بر زغال سنگ و گاز

نفت معمولا با سوخت های اصلی مورد استفاده برای تولید برق، نظیر زغال سنگ و گاز رقابت نمی کند اما به شیوه های گوناگون بر قیمت شان تاثیر می گذارد. این امر مهم است، چراکه چشم انداز آینده قیمت گاز و زغال سنگ یک عامل مهم در تجارت انرژی های تجدید پذیر و بهره وری ساختمان هاست. تصمیم هایی که دولت ها و سرمایه گذاران اکنون در مورد تامین برق می گیرند، حداقل برای ۴۰ سال در انتخاب سوخت ها درگیر خواهد بود.

برای مثال، انتظار می رود که گاز انتقالی به اروپا و بازارهای آسیا طی سال آینده، بیش از یک سوم کاهش یابد و سوال اینجا که آیا سیاست مداران به حمایت از یک آینده بلند مدت برای انرژی خورشیدی، انرژی بادی، عایق کاری و به عنوان مثال شبکه های هوشمند انرژی، با چشم انداز کاهش صورت حساب های انرژی (هزینه های انرژی) مردم در کوتاه مدت ادامه خواهند داد.

در مورد زغال سنگ، (یکی از عاملان انتشار کربن دی اکسید) قیمت نفت، به شرکت های ضعیف معدن کاوی در کشورهایی نظیر استرالیا و اندونزی کمک کرده است. قیمت پایین نفت، پاداشی برای آنها است چراکه سبب کاهش هزینه ها هم در معدن کاوی و هم در حمل و نقل (با کشتی) می شود.

این وضعیت ممکن است موقتی باشد اما اگر (این وضعیت) اجازه دهد که زغال سنگ برای مدت طولانی تری ارزان بماند و ایستگاه های تولیدکننده برق با سوختن زغال سنگ بیشتری به فعالیت ادامه دهند، خبر بدی برای آب و هوا و سلامت عمومی خواهد بود. بر اساس گزارش منتشره در «سوت چاینا مورنینگ پست»، سوختن زغال سنگ که هنوز منبع اصلی تولید برق در آسیاست، دلیل مرگ زودهنگام بیش از نیم میلیون نفر در چین به همراه سکته، سرطان سینه و بیماری های تنفسی است.

زمانی برای اصلاحات قیمتی

قرار دادن اقتصادمان بر پایه سوختن انواع سوخت نظیر نفت، گاز و زغال سنگ، همچنان یک سیاست به شدت پرهزینه است؛ چه این سوخت ارزان خریده شده باشد یا نه. اخراج دست جمعی در صنعت انرژی و کاهش ویرانگر ارزش پول در کشورهای صادرکننده نفت نظیر روسیه و ونزوئلا، بر آسیب پذیری اقتصادها و وابستگی شغلی به درآمدهای ناپایدار ناشی از سوخت های فسیلی تاکید دارد.

اگر دولت ها می خواهند جوامع سالم و معیشت را ارتقا دهند، آنها نیازمند اجرای قوانینی در مورد کیفیت هوا، بهره وری ساختمان ها و حفاظت از محیط زیست هستند.

ترکیب هزینه های واقعی سلامت، کربن و تخریب منابع در قیمت گذاری سوخت ضروری است. این اقدام تنها یک مانع در برابر ناپایداری قیمت نفت ایجاد نمی کند بلکه موجب رونق و پیشرفت انرژی های پاک و بهره وری می شود.

منبع: اندیشکده چتم هاوس