اعتماد؛ لازمه اصلی موفقیت در مذاکرات است

اقتصاد ایرانی: سال ها است اقداماتی به نام تحریم علیه کشور ایران وضع شده است تا از این طریق بتوانند بر کشورمان تسلط یابند، تحریم های اقتصادی یا به عبارتی دیگر دستکاری در روابط و همکاری های اقتصادی به منظورتامین اهداف سیاسی تعریفی روشن از دشمنی غرب با ایران را می رساند، در واقع تحریم اقتصادی یک ابزار سیاست خارجی است که این امکان را فراهم می آورد که کشور یا کشورهایی مقاصد سیاسی خود را نسبت به کشور هدف به هنگام بروز اختلاف اعمال کنند.

توافق هسته ای و مذاکرات ۵+۱ به منظور رفع تحریم ها علیه ایران و فعالیت صلح آمیز هسته ای در جریان است. اقتصاد ایرانی به منظور بررسی اقتصاد پسا تحریم گفتگویی با جمشید عدالتیان استاد دانشگاه، نائب رئیس هیئت اجرایی انجمن مدیران و متخصصین صنعتی واقتصادی ایران و همچنین فعال اقتصادی ترتیب داده است که در ادامه ملاحظه می فرمایید.

• اقتصاد ایرانی: باتوجه به روند فعلی مذاکرات ، انجام توافق هسته ای و رفع تحریم ها را چطور ارزیابی می کنید؟

آنچه که الان درمذاکرات بنظر می آید، انشاءالله با حفظ حقوق واقعی کشور ما منجر به یک توافقی خواهد شد که براثر آن تحریم ها به یک باره یا بعد از راستی آزمایی های مطرح شده لغو می شود، سوال مطرح شده این است که در صورت لغو تحریم ها چه اتفاقاتی می افتد؟  شرکت ها یا سازمان ها چه استراتژی باید در پیش بگیرند؟ و اقتصاد کشور ما به کدام سمت حرکت می کند؟ که در پاسخ باید گفت؛ بیشتر تحریم هایی که از سال۸۲به بعد برای ما وضع شده ، تحریم های شورای امنیت ، اتحادیه اروپا  و امریکا است که در صورت لغو آنها شرایط ما با کشورهای دیگر جهان به دوران پیش از سال ۸۲ بازمی گردد وضعیتی که بانک های ما می توانستند در دنیا فعالیت کنند، واردات و صادرات کالا انجام می شد و تجار قرار ملاقات با شرکای خود را در فضایی مناسب ترتیب می دادند، همچنین شرکت ها تحریم نبودند و متقاضیان می توانستند برای سفر به کشورهای مختلف به راحتی ویزا بگیرند، در واقع وضعیتی عادی حاکم بود .

اما موضوعی که این روزها مطرح است تنها به لغو تحریم ها ختم نمی شود، و یا اینکه شرایط اقتصادی ما با کشورهای دیگر جهان به وضعیت قبل از سال های ۸۲ می رسد، بلکه به نظر می آید آنچه در این نوع توافق در سطح جهانی مطرح و بحث می شود؛ ماهیت دیگری است، که آن اعتمادی است که احتمالا کشور ما با اتحادیه اروپا و امریکا به یکدیگر خواهند کرد و به رسمیت شمردن قدرت منطقه ای ایران و نقش این کشور در سراسر جهان است، در واقع این پدیده فقط مربوط به یک تحریم نیست بلکه نشان از تأئید قدرت، عملکرد و حاکمیت کشور ما دارد و این تایید از این نقطه نظر مطرح می شود که سرمایه گذارهای خارجی و دیگر فعالان امر اعتمادی بلند مدت به اقتصاد کشور ما می کنند و حاضر به سرمایه گذاری های مشترکی می شوند،  به نظر می آید کشور ایران می تواند به عنوان یک منطقه ی تولید و صادرات مجدد به منطقه تبدیل شود، این تغییر و تحول کلی است که بعد از توافق ارزشمند می شود، در غیر این صورت شرایط به مانند قبل از سال ۸۲ و اوضاع عادی که آن زمان بود و اقتصاد کشور هم شکوفایی خاصی نداشت، به رسمیت شمردن قدرت و ساختار ایران در منطقه همراه با این توافق ارزش بسزایی دارد که می تواند باعث جهش اقتصادی در کشور و جهانی شدن اقتصاد ایران شود تا به تدریج نقش اقتصاد ایران را در جهان مشاهده کنیم. با ادامه این روند خاطره ای که به ذهن من می رسد،  اتفاقاتی است که در کشور چین افتاد، به عبارت دیگر دشمنی که با رژیم کمونیست چین بود، برداشته شد و دنیا پذیرفت رژیم فعلی در چین سرمایه گذاری های زیادی را انجام داده و از ایزوله شدن واقعی خارج شد و بنظر می آید درکشور ما هم می تواند یک نوع شکوفایی خاصی مانند چین اتفاق بیفتد ارزش معنوی این توافق بیشتر از ارزش فیزیکی آن است، اما در صورتی که نتوانیم به حقوق خود برسیم و زیاده طلبی را از سمت کشورهای ۱+۵داشته باشیم تا توافقی صورت نگیرد، (البته که بعید می دانم به این دلیل که احتمال تحریم های بیشتر و خطر جنگ در کل منطقه وجود دارد و این را نه تنها اقتصاد جهانی و کشورهای ۱+۵ بلکه کشور ما نیز حاضر به پذیرفتن آن نیست) تحریم ها نه تنها برداشته نخواهد شد بلکه تشدید نیز می شود، در آن زمان باید چه کنیم؟ اگر به اقتصاد هایی که محاصره یا تحریم های شدیدی شدند، نگاهی بیندازیم ملاحظه خواهیم کرد که به اقتصاد درون کشوری خود بر می گردند و سعی دارند تا از موقعیت های کوچک صادراتی در منطقه استفاده کنند و امکانات داخلی و توزیع عادلانه اقتصاد را به گونه ای پیش ببرند که رونق اقتصادی را در پی داشته باشند، اقتصادی مقاومتی و درونگرا با وضع تحریم ها جریان خواهد داشت که برون گرایی آن در منطقه و در میان چند کشور امکان پذیر است اما فراتر نمی رود و البته به سمت اقتصادی خودکفا حرکت خواهیم کرد تا مقاومت مردم در اقتصاد و مسائل سیاسی به نتیجه برسد، در کنار همه ی این بحث ها امیدواریم ایران به حقوق خود دست یابد اما اگر بخواهیم این بحث را در یک جمله خلاصه کنم؛ درصورت توافق به اقتصاد بازتری خواهیم رسید. همچنین  بیشتر به سوی جهانی شدن اقتصاد پیش خواهیم رفت و زمینه مساعد تری برای جذب سرمایه گذاری ها و همکاری های مشترک فراهم خواهد شد، ضمن اینکه کشور ما بعنوان تولید کننده و صادرکننده کالا در منطقه خواهد شد.

• اقتصاد ایرانی: درصورت عدم توافق چه آینده ای را متصور هستید؟

اگر این توافق انجام نشود؛ قاعدتا اقتصاد بازی نخواهیم داشت و بسته خواهد ماند، درآن صورت به سمت خودکفایی درونی خواهیم رفت بدین نحو که باید تجارت درونی را توسعه و سعی کنیم از امکاناتی که درکشور موجود است برای گذر زمان و مقاومت استفاده کنیم، اما احتمال این هم وجود دارد که اقتصاد در این وضعیت فعلی ادامه پیدا کند و روند مذاکرات طولانی تر شود البته این فرضیه محتمل تر است تا اینکه کل توافق انجام نشود، از این رو امیدواریم این توافق به نتیجه ی مناسب برسد تا با یک توافق نامه ای که حق مردم ایران است شاهد شکوفایی اقتصاد بازتر کشور و حرکت در اقتصاد جهانی باشیم .

• اقتصاد ایرانی: در این شرایط چطور می توانیم از تجربه کشورهای دیگر استفاده کنیم؟

در این رابطه می توانیم دو یا سه کشور را اسم ببریم و از تجربیات آنها استفاده کنیم یکی از معروف ترین کشورها ژاپن است این کشور در سال ۱۹۷۰ کالاهای ارزان تولید و به دنیا عرضه می کرد اما کالای ژاپنی مثل کالای چینی این روزها، از نظر کیفتی در دنیا خوش نام نبود، برای اینکه این مسئله را از بین ببرد یک اقدامات بزرگی را در زمینه ی کیفیت شروع کرد و آقای دمینگ را از آمریکا بعنوان مشاور برای بهبود کیفیت، دعوت کرد، با اجرای تئوری ۵اس و بسیاری از تئوری های کیفیتی دیگر ژاپن توانست بعد از مرحله ارزان فروشی و کالای بی کیفیت به مرحله کالاهای باکیفیت و قیمت مناسب وارد شود. دومین کشوری که مجدد از این مسئله استفاده کرد، کره بود، به عبارت دیگر کالای کره ای در سال۱۹۸۰  نیز به همان وضعیت بیکیفتی دچار بود بطور مثال در اقدام برای خرید تلویزیون کره ای یا ژاپنی معمولا ژاپنی انتخاب می شد اما امروزه کره هم توانسته با اقدامات وسیع و اعتماد سازی سطح جهانی دو برند معروف خود را در دنیا جا بیندازد و با کیفیت همراه کند که آنجا هم اقدامات خیلی جالبی در زمینه کیفیت، آموزش نیروی انسانی و همکاری در سطح جهانی صورت گرفت. کشور سومی که می توانیم نام ببریم همسایه ما ترکیه است، شاهد این هستیم که شرکت های ترکیه ای برای افزایش کیفیت، همکاری وسیعی را با شرکت ها و همتاهای اروپایی خود آغاز کردند به تولید کالاهای تحت لیسانس و سیستم های کیفی پرداختند همان کاری که در حال حاضر چین انجام می دهد؛ مثلا تلفن اپل را تولید می کند براساس نظارت کارخانه اپل با استاندارد اپل و در واقع در مرحله نخست صادرات و کیفیت مورد نظر است نباید منتظر افزایش کیفیت و صادرات باشیم در حالی که نمی توانیم از تکنولوژی و حضور کشورهای خارجی استفاده کنیم زمانی این کیفیت بهبود پیدا می کند که در فضایی اقتصادی و رقابتی به تولید بپردازیم و تولید کننده های متعددی برای عرضه کالا با کشور ما به رقابت بپردازند این رقابت حتما به بهبود کیفت منجر خواهد شد به عبارت دیگر؛ شاه کلید بهبود کیفیت رقابت است و هر شرکتی برای بهبود کالای خود تلاش دارد تا سهم بازار را حفظ کند در غیر این صورت در یک اقتصاد بسته خواهد ماند. تجربه نشان داده، کشورهای کمونیستی در ۷۰-۸۰ سال محصولاتشان هیچ وقت بهبودی پیدا نکرد چون مردم ناچار به خرید آن کالاها بودند و رقابتی هم وجود نداشت پس رقابت و بازار آزاد شاه کلید بهبود کیفیت و ارتباطات جهانی است. برای بهبود کیفیت باید از ابزارها و وسایل بهتر تکنولوژی و فناوری استفاده کرد وظیفه ی دولت هم در این رابطه تربیت نیروی انسانی ماهر از دبستان و کودکستان است تا بدین شیوه کیفیت را نهادینه کند. که در این صورت نیروی انسانی ما همزمان با بهبود فناوری، بر بالابردن کیفیت مهارتی خود نیز کار می کند، درحال حاضر تنها کیفیت کالاها مورد سوال نیست، بدتر از آن کیفیت خدمات است چرا که حتی اگر تعرفه ای هم وجود نداشته باشد، واردات خیلی سخت از کشورهای خارجی انجام می شود، بعنوان نمونه اگر به سازمانی دولتی مثل قوه قضائیه یا سازمان اسناد و املاک سر بزنید مشاهده خواهید کرد که با مردم چگونه صحبت می کنند یا شهرداری ها و مکان های دولتی مختلفی که خدماتی عرضه می دهند گاهأ بسیار توهین آمیز با مراجعه کنندگان رفتار می کند همچنین بیمارستان ها باتوجه به اینکه با جان مردم سر و کار دارند بارها مشاهده شده که برخورد مناسبی با ارباب رجوع ندارند و همه ی این رفتار ها بخاطر انحصاری بودن خدماتی است که ارائه می کنند به عبارت بهتر عدم وجود رقابت انگیزه لازم میان فعالان در هر زمینه ای را کاهش می دهد همچنین آموزش ها در دانشگاه های سراسر کشور نیز شامل همین مورد می شود اما اگر رقابتی نزدیک میان دانشگاه ها، دانشجویان و حتی کارکنان با همتا های خارجی خود ایجاد شود شاهد خروجی کاری و آموزشی آنها خواهیم بود.

از این رو نگرانی ها فقط روی کیفیت کالاهای تولیدی ایران یا دیگر صنایع ما نیست این مشکل می تواند با یک ارتباط با سطح جهانی فناوری ها و غیره بهبود پیدا کند اما نوع خدمات و رفتار کسانی که با مخاطبان در ارتباطند از اهمیت بیشتری برخوردار است.

• اقتصاد ایرانی: وظیفه مردم در این شرایط چیست؟

تحریم در واقع یک نوع جنگ نرم است ، تحریم هایی که سازمان ملل تعریف می کند، باید منجر به تغییر رفتار کشورهای مورد نظر شود، در واقع جامعه ی جهانی در شورای  امنیت برای ایران سه یا چهار قطعنامه تصویب کردند و در آن راستا انتظار تغییر رفتار از ما دارند اگر این تغییر رویه انجام شود که هدف این سخت گیری است، تحریم های وضع شده حذف خواهد شد اما اگر این تغییر رفتار صورت نگیرد می تواند باعث دخالت شورای امنیت و در نهایت منجر به مشکلات نظامی شود، به همین دلیل باید با ذکاوت و هوشیاری همانطور تا الان پیش رفتیم، در جهت حل و فصل مسائل پیش رویم. اما فرض بر اینکه تحریم ها با هدف تغییر رفتار ادامه پیدا کند مطمئنا به ضرر منافع ملی ایران است، در این جنگ نرم مثل جنگ واقعی راهی جز اینکه مردم از خود گذشتگی بخرج دهند، وجود ندارد، درست است که بظاهر در جنگ های نرم و مجازی فردی شهید یا اسیر نمی شود اما ملتی که با سختی و دشواری دوران جنگ تحمیلی را با موفقیت پشت سر گذاشتند در این شرایط نیز  برای رسیدن به هدف و حفظ منافع ملی ایستادگی خواهند کرد. صرفه جویی در تمامی امور و عمل به اقتصاد مقاومتی برای دفاع از حقوق واقعی ملت از اقدامات اساسی است که هر ایرانی باید انجام دهد.