برآورد تاثیر توافق هسته ای بر صادرات نفت ایران

اقتصاد ایرانی: ایران و گروه 1+5 در 14 جولای توافقی را اعلام کردند که براساس آن تحریم های ایالات متحده و اتحادیه اروپا از ایران رفع می شود. اگر توافق اجرا و تحریم ها رفع شود، نفت بیشتری از ایران به بازار های جهانی سرازیر می شود. این نفت همراه با تولید بیشتر جهانی و در مقایسه با روند رو به کاهش مصرف می تواند موجودی زیادی را در سال آینده ایجاد کند که منجر به کاهش هزینه نفت نسبت به حد انتظار خواهد شد. انتظار می رود قیمت نفت خام برنت دریای شمال که در ماه جولای به طور متوسط 57 دلار در هر بشکه بود، به 59 دلار در سال 2016 برسد. پیش بینی های قبلی نشان از مبلغ 67 دلاری داشت.

نخستین تاثیر برجام بر بازارهای نفتی از آزاد سازی ذخایر ایران منتج خواهد شد. از حدود ۳۰ میلیون بشکه که ذخیره شده بیش از نیمی از آن سنگین و سایر آن متوسط و نفت خام ترش است.

حجم ذخایر می تواند مجموع ذخایر را تا حدود 100 هزار بشکه در روز تا پایان سال 2015 افزایش دهد. این ذخایر مشکلاتی را برای یافتن خریدار ایجاد می کند و ایران باید تخفیف هایی را برایش تشویق خرید در نظر گیرد.

سرعت فروش ذخایر نفتی نیز مشخص نیست و به سرعت رفع تحریم ها و دسترسی مشتریان بستگی دارد. ممکن است ایران برای یافتن مشتری نفت سنگین خود با دشواری هایی مواجه شود و نفت خام ذخیره شده آن سریع تر به فروش رود.

انتظار می رود با رفع تحریم ها، ایران تولید خود را افزایش دهد. وزارت انرژی آمریکا برآورد کرده  است که ایران ظرفیت فنی را برای افزایش تولید نفت خام تا 600 هزار بشکه در روز تا پایان سال 2016 دارد. سرعت و میزان افزایش حجم تولید به سرعت رفع تحریم ها و میزان موفقیت ایران در بازاریابی بستگی دارد. بنابر پیش بینی این وزارت خانه اکثر تولید در نیمه دوم سال 2016 رخ می دهد.

تحریم های اعمالی ایالات متحده و اتحادیه اروپا در پایان سال 2011 و تابستان 2012 منجر به خروج بیش از 1.0 میلیون بشکه نفت خام ایران از بازار جهانی شد. خریداران اصلی نفت ایران در آسیا، اروپا و سایر مناطق نفت این کشور را با سایر اعضای سازمان اوپک جایگزین کردند. اگر تحریم های نفتی برداشته شود، ایران مجددا سهم بازار صادرات را به دست می آود و با سایر اعضای اوپک رقابت می کند.

صادرات نفت خام و سنگین ایران از 2.6 میلیون بشکه در روز در سال 2011 به حدود 1.3 میلیون بشکه در سال 2013 رسید که در نتیجه تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا علیه صادرات نفت ایران بود. بزرگ ترین خریداران نفت خام و سنگین ایران چین، ژاپن، هند، کره جنوبی و ترکیه هستند. براساس برآوردهای وزارت انرژی آمریکا، صادرات نفت خام و سنگین ایران در سال 2014 به طور متوسط 1.4 میلیون بشکه در روز بود که 1.2 میلیون بشکه کم تر از حجم صادراتی سال 2011 است، اما 150 هزار بشکه بیشتر از میزان سال 2013 محسوب می شود. توانایی ایران برای فروش نفت به دلیل تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا محدود شد.

وزارت انرژی آمریکا همچنین تخمین میزند که تولید نفت خام اوپک در سال 2014 حدود 30.1 میلیون بشکه در روز بود که نسبت به سال قبل آن تغییری نداشته است. تولید نفت خام در لیبی، آنگولا، الجزیره و کویت کاهش داشته که در عراق و ایران جبران شده است. این نهاد پیش بینی می کند تولید نفت خام اپک در سال 2015 با افزایش 0.6 میلیون بشکه ای در سال 2015 و 0.2 میلیون بشکه ای در سال 2016 مواجه شود. عراق بیشترین افزایش تولید اوپک را در سال 2015 خواهد داشت. اوپک در نشست 5 ژوئن خود تصمیم گرفت تا میزان 30 میلیون بشکه در روز را تغییری ندهد.

از سوی دیگر توافق هسته ای ایران و گروه 5+1 منجر به افزایش تولید و صادرات نفت خام ایران می شود اگرچه زمان و جزییات لفو تحریم ها هنوز مشخص نیست اما بنا بر پیش بینی های وزارت انرژی میزان تولید نفت خام ایران در کوتاه مدت تغییر خاصی نداشته و نزدیک به سطح کنونی باقی خواهد ماند. توانایی ایران برای بازگشت به حجم پیشین تولید و افزایش صادرات به عوامل متعددی همچون تاسیسات گاز و زیرساخت هایی که بسته شده اند، سرعت رفع تحریم ها و توانایی ایران برای یافتن خریدار در بازار فعلی بستگی دارد.

اگر تحریم های نفتی ایران رفع شود، تغییراتی در پیش بینی های مربوط به ذخایر، تقاضا و قیمت نفت صورت می گیرد، اما زمان بندی و نحوه رفع تحریم ها هنوز مشخص نیست  علاوه بر آن سرعت و حجم نفت ایران که مجددا به بازار وارد می شود نیز معلوم نیست. با این حال وزارت انرژی آمریکا پیش بینی های کوتاه مدت خود از تولید ایران را تغییر نداده است. ممکن است که ایران در نیمه دوم سال 2015 نفت بیشتری را از ذخایر خود بیرون کشد در نتیجه بازار جهانی نیز شاهد صادرات بیشتر نفت خام ایران باشد.

وزارت  انرژی آمریکا بر این باور است که ایران ظرفیت فنی برای افزایش تولید نفت خام تا حدود 700 هزار بشکه در روز تا پایان سال 2016 را دارد که 600 هزار بشکه از آن نشان دهنده ظرفیتی است که تاکنون بسته شده بود و 100 هزار عدد نیز ظرفیت جدید است. اگر ایران این افزایش تولید را تا پایان سال 2016 داشته باشد، این امر منجر به افزایش رشد سالیانه تا 500 هزار بشکه در روز در حجم و میزان جهانی خواهد شد.