فرصت بکر ایران در پساتحریم

اقتصاد ایرانی: عرضه خوراک ارزان و در دسترس و همچنین دستیابی به بازار داخلی بزرگ و بازارهای جهانی با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران و نزدیکی به آب های آزاد ویژگی های مهمی برای جذابیت سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی ایران ایجاد کرده اما به زیرساخت های بیشتر و سرمایه گذاری بر تکنولوژی های نوین نیاز دارد تا به رشد مورد انتظار دست یابد. این ویژگی ها باعث شده تا بسیاری از شرکت ها و موسسات بین المللی به ایران به چشم یک فرصت کمیاب نگاه کرده و واقعیت های اقتصادی و سرمایه گذاری ایران را در بولتن ها و بررسی های متنوعی گزارش کنند.
به گزارش دنیای اقتصاد، در ادامه بخش هایی از گزارش شرکت تحلیلگری IHS که در شاخص نزدک نیویورک حضور دارد درج شده که در آن ویژگی های بازار ایران و شرایط گذشته و حال صنعت پتروشیمی و امکان سرمایه گذاری های جدید ذکر شده است.
این در حالی است که بزرگنمایی برخی از ریسک ها همچون ریسک های مدیریتی و محیطی در این گزارش به چشم می خورد و البته حرفی از نوسان قیمت خوراک و دورنمای این نرخ نیز زده نشده است.
به نظر می رسد شرکت های بزرگ جهانی هم اکنون واقع بینی را رویکرد اصلی خود برای حضور در بازار ایران قرار داده اند و ترس از برخی ناامنی ها در کشورهای منطقه، رغبت پیشین آنها نسبت به سرمایه گذاری در حوزه غرب آسیا و شمال آفریقا را به ترس و تردید تبدیل کرده است. نقطه ضعف امنیت هم اکنون در طرز فکر تصمیم سازان اقتصادی و سرمایه گذاران بین المللی مخصوصا در صنعت پتروشیمی به وضوح دیده می شود، ولی در ادبیات آنها با شفافیت عنوان نمی شود.
میل به احیای تولید و تجارت محصولات پتروشیمی هم اکنون برای ایران تبدیل به یک رویکرد اصلی شده است.
هم اکنون ایران در حال برداشتن گام هایی به سمت باز پس گیری نقش مهم خود در بازارهای جهانی پتروشیمی است، بنابراین به تولیدات بیشتری در این صنعت نیاز دارد. متعاقباً مردم ایران نیز به شتاب گرفتن توسعه این صنعت متمایل هستند؛ زیرا افزایش سطح زندگی و استانداردهای بالاتر آن را به همراه خواهد داشت.
افزایش آرام رشد اقتصادی، انتظار برای گشایش های بین المللی و ورود سرمایه های خارجی و استفاده از منابع ارزان قیمت بین المللی، کاهش تورم و همچنین افزایش استخراج گاز طبیعی و بهبود صنایع پایین دستی و رشد تقاضای آن مواردی است که دورنمای جذاب تری را پیش روی سرمایه گذاری بر تولید محصولات پتروشیمی قرار می دهد.
آغاز مجدد سرمایه گذاری خارجی در حوزه عظیم پتروشیمی در ایران (در صورت برطرف شدن تحریم ها) می تواند به ایجاد فرصت های بسیاری از سوی سرمایه گذاران خطرپذیر و چابک منجر شود هرچند که باید با توجه به ضرورت صبر و انتظار، ریسک ها را نیز بپذیرند. این گفته یکی از تحلیلگران شرکت پتروشیمی HIS است.
بر اساس بررسی های شرکت IHS، ایران کشوری است با درجه نسبتا بالایی از ریسک ها اما هنوز با وجود این ریسک ها، ایران دارای تعداد بالایی از مزیت های مهم و پتانسیل های گسترده سرمایه گذاری است که از آن جمله می توان از هزینه پایین مواد اولیه و دستیابی به بازارهای اصلی نام برد.
ایران هم اکنون چهارمین عرضه کننده ذخایر برجای نفت خام و دومین دارنده ذخایر عظیم گاز طبیعی در جهان است که اتان به عنوان مهم ترین خوراک گازی صنعت پتروشیمی، بخش اعظم این منابع را تشکیل می دهد. این در حالی است که این ذخایر با این وسعت و ویژگی ها در کشورهای منطقه همچون عربستان، کویت و عمان وجود ندارد.

«اگر شما یک تولیدکننده جهانی محصولات پتروشیمی بودید قطعا در تعقیب کشوری همچون ایران برای سرمایه گذاری و فرصت رشد و موفقیت حرکت می کردید و البته ممکن بود برای دقایقی ریسک های تجاری و سیاسی ایران را فراموش کنید. در هر حال این چهره واقعی یک فرصت جذاب به شمار می رود.»
این صحبت های جانشین مسوول بخش اروپا، خاورمیانه و آفریقای شرکت IHS بود. بزرگ ترین بازیگران بازار محصولات شیمیایی برای کوچک ترین جست و جوها از پتانسیل های سرمایه گذاری در ایران با یکدیگر رقابت می کنند اما آنها کاری را اتفاقی و تصادفی انجام نخواهند داد.
این شرکت ها هم اکنون در حال اندازه گیری ریسک های محیطی و مدیریتی در ایران هستند، هرچند که این اقدامات طبیعت تجارت و سرمایه گذاری است. اما در هر حال جوایز این اقدامات به طرز معنی داری بسیار بیشتر از ریسک های آن خواهد بود هرچند که ارزیابی ها به دقت و با هدف در حال انجام است.
IHS تخمین می زند که هم اکنون ظرفیت تولید فعلی محصولات پتروشیمی در ایران کمتر از 60 میلیون تن در سال است. این در حالی است که همین ظرفیت کالاهای متنوع و گسترده ای را تولید می کند که می تواند به بیش از 100 نوع نیز بالغ شود که از اسید استیک تا زایلین مخلوط را در بر می گیرد.
این ویژگی به افزایش توان رقابت ایران با سایر کشورهای مشابه کمک کرده است که در کنار این مزیت، جمعیت نزدیک به 80 میلیون نفری ایران باعث شده تقاضای داخلی قدرت نمایی محسوسی داشته تا جایی که حجم صادرات بخش کوچکی از تولید داخلی را شامل شده که اغلب به اتیلن های ابتدایی، پلی اتیلن، متانول، پلی پروپیلن و منواتیلن گلایکول MEG و اوره محدود می شود.
اگر نگاهی تحلیلی به صنعت پتروشیمی ایران بیندازیم متوجه خواهیم شد که این صنعت در یک نگاه متنوع است و در نگاه دیگر بیشتر بر تولید کالاهایی با زنجیره ارزش محدود تمرکز دارد تا از ذخایر عظیم اتان به عنوان یک ثروت گازی حداکثر استفاده را ببرد.
این وضعیت باعث شده تا تولیدکنندگان ایرانی با استفاده از ذخایر عظیم گاز طبیعی از نوع اتان حجم های بزرگی از اوره و متانول را تولید کنند و همچنین با شکستن اتان و دیگر میعانات گازی، اتیلن تولید کرده تا در فرآیند پلیمراسیون پلی اتیلن تولید کرده یا با فرآوری آن، منو اتیلن گلایکول استفاده کند.
در ایران و به دلیل ذخایر عظیم نفت و گاز، قیمت خوراک گازی به صورت دستوری با محوریت دولت پایین نگهداری شده است. عموما هزینه تولید اتیلن در ایران در مقایسه با عربستان سعودی یا شمال آمریکا پایین تر است؛ بنابراین می توان ایران را جذاب ترین کشور جهان برای تولید این ماده اولیه برشمرد. اما اتیلن و مخصوصا پلی اتیلن تولیدات کلیدی ایران در بازارهای صادراتی به شمار می رود؛ بنابراین با برچیده شدن مکانیزم تحریم ها، ایران در فاصله 12 ماه یا حداکثر 24 ماه می تواند تولید و صادرات اتیلن – پلی اتیلن خود را یک میلیون تن در سال افزایش دهد.
شرکت های بازرگانی هم اکنون مشتاق هستند تا به حجم های صادراتی اتیلن و پلی اتیلن ایران دست پیدا کنند؛ زیرا حداقل یک درصد یا بیشتر، ارزان تر از قیمت های جهانی است. با این وجود و با فرض رسیدن به ظرفیت تولید در سال های پیش رو باید انتظار رخدادی دراماتیک را در بازارهای جهانی داشته باشیم و آن افزایش عرضه شدید ایران در خلال سال های 2017 تا 2018 خواهد بود که فشار مضاعفی را بر قیمت ها وارد خواهد ساخت.
صادرات کلیدی دیگر ایران به بازارهای جهانی متانول است. ایران یکی از بزرگ ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان متانول با ظرفیت تولید 5 میلیون تن در سال است که از قیمت های رقابتی مواد اولیه و مزیت های بسیار بالایی بهره می برد.
 این ویژگی ها در صورت برداشته شدن تحریم ها جدی تر خودنمایی خواهد کرد، بنابراین طرح های توسعه و واحدهای جدیدی به سرعت وارد فاز تولید خواهد شد.
 هم اکنون برنامه ریزی ها برای افزایش ظرفیت تولید متانول تا 20 میلیون تن در سال صورت گرفته است (منابع ایرانی این ظرفیت را 25 میلیون تن برآورد کرده اند). از سوی دیگر IHS معتقد است تا سال 2025 حداقل 10 میلیون تن به ظرفیت فعلی اضافه خواهد شد.