لزوم ایجاد استاندارد مشترک برای پول الکترونیکی

اقتصاد ایرانی: از سیستم داد و ستد کالا تا سکه های طلا و چک های کاغذی، توسعه ابزار و فناوری هایی که پرداخت را تسهیل می کنند، تأثیر بسزایی بر جامعه در طول تاریخ داشته اند. جریان پول، سوختی است که اقتصاد جهانی را به حرکت درمی آورد.

اما در چند دهه گذشته، پیشرفت در این بخش به ظاهر متوقف شده است. درحالیکه اینترنت تقریبا به ایجاد تغییر در هر صنعت دیگری از خرید تا روزنامه نگاری کمک کرده است، زیرساخت هسته ای که امکان انتقال جهانی وجه را فراهم کنند، تقریبا از دهه ۱۹۷۰ میلادی بدون تغییر باقی مانده است.

در عصری که هر چیزی در لحظه قابل دریافت است، پرداخت ها همچنان زمان بر بوده و چند روز بطول می انجامند و حتی انجام یک تراکنش بین المللی از ارسال یک بسته پستی بیشتر زمان می برد. بحث تنها بر سر سرعت نیست، بلکه هزینه هم مهم است. ارسال ۱۰۰ دلار از آمریکا به اروپا بدلیل هزینه های بالا مقرون به صرفه نیست.

دلیل این مسأله، چگونگی راه اندازی سیستم پرداخت در جهان است. هر کشور سیستم ملی خود را دارد، اما سیستم های مختلف از قابلیت برقراری ارتباط با یکدیگر برخوردار نیستند. این وضعیت درست مشابه روزهای اولیه ظهور ایمیل است؛ سرویس هایی مانند Genie و AOL قادر به برقراری تماس با یکدیگر نبودند و افراد در شبکه های مختلف نمی توانستند به هم ایمیل ارسال کنند.

شبکه های پرداخت نیز ناسازگار هستند و امکان ارسال مستقیم پول از یک کشور به کشور دیگر وجود ندارد؛ درعوض، سیستمی به نام کارگزاری بانکی وجود دارد که در آن، بانک های بزرگ بین المللی با داشتن حساب در شبکه های مختلف، نقل و انتقال برون مرزی پول را انجام می دهند. باوجود عملکرد سیستم، کارآیی آن چندان مطلوب نیست.

در مورد ایمیل، ارائه دهندگان خدمات یک پروتکل اینترنت باز مانند SMTP را توسعه دادند که یک زبان جهانی برای برقراری ارتباط سیستم های مختلف با یکدیگر است. ارائه دهندگان خدمات در سراسر جهان از طریق این استاندارد مشترک به یکدیگر متصل شدند.

تحول مشابهی در حال شکل گیری در حوزه پرداخت است. تا همین اواخر فناوری مورد نیاز این بخش وجود نداشت و انتقال وجه بدون وجود واسطه امکانپذیر نبود؛ اما نوآوری های درحال ظهور مانند distributed ledger این امکان را فراهم کرده اند. این فناوری یک پایگاه داده مشترک است که به موسسات اجازه می دهد مستقیما و بدون نیاز به واسطه، پول را به روشی قابل اعتماد ارسال و دریافت کنند. درنتیجه، برای نخستین بار ظرفیت برقراری ارتباط بین سیستم های پرداخت در جهان فراهم شد.

توانایی انتقال وجه به هر نقطه از جهان با حداقل هزینه، تأثیر اقتصادی زیادی برای همه خواهد داشت؛ از کارگر مهاجری که پول را برای خانواده اش در کشور دیگری ارسال می کند تا شرکت های چندملیتی که باید چندین میلیارد دلار را برای پرداخت در شبکه گسترده بین المللی خود کنار بگذارند. 

با گذشت زمان، سیستم های پرداخت درست مانند اینترنت، قادر به جابجایی سریع و آزادانه پول خواهند بود. اما هر شبکه ای نیازمند یک چارچوب اولیه است. درمورد اینترنت اولیه، زیرساخت اساسی توسط دانشگاه ها و دولت ها راه اندازی شد. سیستم های پرداخت نیز نیازمند ارائه یک چارچوب از سوی شرکت ها و موسسات مالی هستند که روزانه تریلیون ها دلار را جابجا می کنند.

دولت ها، بانک های مرکزی و موسسات مالی این روند را بصورت جدی آغاز کرده اند. کشورهایی مانند فنلاند، استرالیا و آمریکا درحال ارتقای سیستم های پرداخت قدیمی خود هستند. در آمریکا، فدرال رزرو سیستم Faster Payments Task Force را برای ارتقای سیستم پرداخت این کشور راه اندازی کرده است و در اروپا، بانک مرکزی اروپا بدنبال توسعه یک چشم انداز منسجم برای زیرساخت پرداخت در آینده است.

گزارش های متعدد منتشر شده از سوی مجمع جهانی اقتصاد، موسسه مک کنزی و سانتاندر بانک، نمونه های اندکی از تحقیقاتی هستند که نیاز به ارزیابی و تکامل یک چارچوب پرداخت جهانی را متذکر می شوند. بانک های محافظه کار و ریسک گریز مانند دویچه بانک، بارکلیز و UBS نیز بدنبال بررسی و ارزیابی فناوری های جدید هستند.

اینترنت امکان دسترسی به اطلاعات و خدمات را برای مردم جهان فراهم کرده است؛ اکنون باید دید که چگونه ایجاد تحول در جابجایی پول می تواند امکان برقراری ارتباط با ۲.۵ میلیارد نفر از مردم جهان را که هنوز به اقتصاد سنتی دسترسی ندارند، فراهم کرده و بعنوان پلت فرمی برای کسب و کارهای جدید عمل کند.

منبع: مجمع جهانی اقتصاد