اقتصاد جهانی؛ رکود در چین، بهبود در آمریکا

اقتصاد ایرانی:  بازارهای درحال ظهور تحت فشار بهبود شرایط اقتصادی آمریکا و کاهش رشد چین قرار دارند.

طی تابستان های چند سال اخیر، آشفتگی به موضوعی عادی در بازارهای مالی تبدیل شده است و این تابستان نیز تفاوت چندانی با سال های قبل نداشت. کاهش غیرمنتظره ارزش یوآن، نگرانی در مورد وضعیت اقتصادی چین، سقوط ارزش کالا و ارز در بازارهای درحال ظهور را افزایش داد. بازارهای بورس اروپا و آمریکا وضعیت متزلزلی دارند. مس به کمترین قیمت در شش سال گذشته رسید؛ قیمت نفت کمتر از ۵۰ دلار در هر بشکه است؛ ارز مالزی در پایین ترین سطح خود از زمان بحران آسیا در سال ۱۹۸۸ قرار دارد؛ حتی کانادا نیز با رکود اقتصادی مواجه شده است.

هیچ عامل مشخصی نمی تواند وضعیت موجود را توضیح دهد؛ اما دو کشور و روابط بین آنها، چارچوبی را برای درک این شرایط ارائه می کند. آمریکا همچنان بزرگترین اقتصاد جهان است و سطح نرخ بهره و ارز در سطح جهانی را تعیین می کند. چین بزرگترین اقتصاد در حال رشد محسوب می شود. این دو قدرت اقتصادی هرکدام در دو جهت مختلف حرکت می کنند؛ بهبود شرایط اقتصادی آمریکا (پس از بحران اقتصادی) بسرعت درحال اتفاق افتادن است، درحالیکه روند رشد اقتصادی چین بسرعت درحال کاهش است. این واگرایی باعث بروز مشکل بخصوص برای بازارهای درحال ظهور شده است که بشدت به رونق سرمایه گذاری چین و سیل اعتبار ارزان از آمریکا وابسته هستند. انتظار می رود که شرایط وخیم تری پیش رو باشد.

تولید ناخالص داخلی (GDP) آمریکا پس از سه ماهه نخست سال جاری بهبود یافت که نشانه ای از رشد ثابت بیشتری است. کارفرمایان در ماه ژوئیه ۲۱۵ هزار نفر دیگر را به لیست حقوق بگیران خود اضافه کردند و نرخ بیکاری در حال حرکت بسمت کمتر از ۵ درصد است.

رشد سالم در بزرگترین اقتصاد جهان خبر خوبی است، اما بزودی زمانی فرا می رسد که فدرال رزرو برای نخستین بار در یک دهه اخیر، نرخ بهره را افزایش می دهد. این مسأله باعث افزایش ارزش دلار می شود که در دو سال گذشته ۱۵ درصد نسبت به شرکای تجاری خود رشد داشته است. به بازارهای درحال ظهور از دو جهت فشار وارد می شود. نخست، سرمایه به جای سرمایه گذاری در داخل (هر کشور)، بسمت افزایش بازده دارایی های آمریکا حرکت می کند. دوم، وام گیرندگان در کشورهای درحال توسعه با خطر ارزی ناشی از انتشار ۱.۳ تریلیون دلار اوراق قرضه دلاری که از سال ۲۰۱۰ منتشر کرده اند، مواجه خواهند شد. چین، برزیل، روسیه، مکزیک و کره جنوبی اصلی ترین کشورها در این بین هستند.

آمار و ارقام هشداردهنده حاکی از کاهش ۸ درصدی صادرات چین در ماه ژوئیه و کاهش ۵.۴ درصدی قیمت های کارخانه است. قیمت تولید در ۴۱ ماه متوالی روند کاهشی داشته است که نشانگر اضافه ظرفیت در بسیاری از صنایع سنگین چین است. اما رکود اقتصادی چین برای بسیاری از بازارهای درحال ظهور مشکل ساز است.

تأثیر رکود چین برای تولیدکنندگان کالا، از برزیل تا آفریقای جنوبی، بیشتر است. رشد تولید ناخالص داخلی در سنگاپور بعنوان پیشاهنگ اقتصاد جهان به کمتر از 2 درصد رسیده است که پایین ترین نرخ در سه سال گذشته است. نظرسنجی ها نشان می دهند، خروجی کارخانه ها در تایوان و کره جنوبی درحال کاهش هستند. هند مستعد تورم که مانند کشورهای همسایه به چین وابسته نیست، احساس خطر می کند؛ فولادسازان از افزایش واردات از چین با قیمت های پایین شکایت دارند. فشار بی امان ناشی از قیمت های پایین در چین، صنایع در کشورهای همسایه را مجبور به اتخاذ شرایط مشابه یا از دست دادن سهم بازار کرده است.

نرخ وزن تجاری ارز چین از آغاز سال ۲۰۱۴ بیش از ۱۰ درصد افزایش یافته است؛ اما این نگرانی وجود دارد که کاهش ارزش یوان طی چند روز اخیر، تلاشی برای کاهش ارزش یوان به نفع صادرکنندگان چینی و فشار مضاعف بر بازارهای نوظهور باشد.

دولت پکن تصمیمی برای شروع جنگ ارزی ندارد. کاهش ارزش ۲ درصدی یوان تنها از لحاظ وزن تجاری بود؛ تغییرات اعمال شده از سوی بانک مرکزی چین برای نرخ ارز، تقویت نقش نیروهای بازار در تعیین ارزش یوان است. ترس از خروج سرمایه باعث می شود که سیاست گذاران با احتیاط در مورد کاهش ارزش اقدام کنند.

به همین شکل، فدرال رزرو قصد اقدام ناگهانی ندارد و با احتیاط برای تقویت دلار عمل می کند. سقوط اخیر ارزش یوان منجر به کاهش ارزش سایر ارزهای آسیایی در برابر دلار شد. بازارها آماده افزایش ارزش دلار هستند، اما آشفتگی اخیر می تواند از سرعت این حرکت بکاهد که تاحدی آرامش را برای بازارهای درحال ظهور به همراه دارد، اما نه چندان زیاد.

منبع: اکونومیست