بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : چهارشنبه 15 مهر 1394      12:2

۱۰ عارضه جهش جمعیت شهری

اقتصاد ایرانی: مدیریت شهری تهران و کارشناسان بخش مسکن با اظهار نگرانی درباره «جهش جمعیت شهرنشین» در ایران، ۱۰ عارضه رشد نامتوازن ساکنان شهر و روستا را که عمدتا متوجه کلان شهرها شده است، اعلام کردند. نسبت جمعیت شهری به روستایی در ایران حدود ۲۰ واحد درصد بیشتر از متوسط جهانی است. در حال حاضر ۷۲ درصد جمعیت کشور شهرنشین هستند که طبق برآوردها، این نرخ تا سال ۱۴۰۴ به ۸۷ درصد می رسد، اما در دنیا متوسط جمعیت شهرنشین ۵۳ درصد است. افزایش حاشیه نشینی و نابسامانی بازار زمین و مسکن در شهرهای اصلی دو پیامد مهم رشد شهرنشینی است.
شتاب تند رشد جمعیت شهرنشین در ایران، نسبت «ساکنان شهری به روستایی» کشور را در مقایسه با نُرم جهانی، ناموزون کرده و کلان شهرها را با ۱۰ عارضه اقتصادی-اجتماعی مواجه ساخته است.
آمارهای رسمی بانک جهانی و مرکز آمار ایران درباره ترکیب جمعیت شهر و روستا نشان می دهد، در حال حاضر نسبت ساکنان شهری به روستایی در دنیا، تقریبا با هم برابر است اما در ایران، بیش از دو سوم جمعیت کشور را «شهرنشین» ها تشکیل داده اند که تعدادشان طی ۱.۵ دهه (۷۵ تا ۹۰) تقریبا ۱.۵ برابر شده است.

به گزارش دنیای اقتصاد، گزارش ها در این باره حاکی است، سال ۲۰۱۴ میلادی سهم شهرنشینی در دنیا معادل ۵۳ درصد بوده و برآورد شده نسبت جهانی ساکنان شهرها به روستاها تا سال ۲۰۵۰ به ۶۶ درصد برسد. اما در ایران، این نسبت در حال حاضر از ۷۱.۳ درصد سال ۱۳۹۰ هم تجاوز کرده و طبق محاسبات مسوولان طرح جامع مسکن، به ۷۲.۲ درصد در سال ۱۳۹۲ رسیده است؛ ضمن آنکه پیش بینی می شود تا سال ۱۴.۴ شمسی، جمعیت شهری ۸۷ درصد کل جمعیت کشور را شکل دهد.

در ایران طی یک دهه گذشته پدیده تخلیه جمعیت روستاها –که ناشی از جذابیت شغلی شهرها بوده است- سبب شده در فاصله سال های ۷۵ تا ۹۲ با نزول ۸.۷ درصدی ساکنان روستایی، جمعیت شهرنشین رقمی معادل ۵۱.۹ درصد افزایش پیدا کند.

طی سال های ۸۵ تا ۹۲ نیز درحالی که جمعیت کشور سالی ۱.۲۹ درصد رشد داشته، جمعیت شهری با افزایش ۲.۱۴ درصدی روبه رو شده به طوری که جمعیت روستایی در همین مدت، سالانه ۰.۶ درصدکم شده است.

درباره تبعات جهش جمعیت شهرنشین در ایران و تورم منفی جمعیت در روستاها، روز گذشته مدیریت شهری تهران و کارشناسان بخش مسکن هشدار دادند و اعلام کردند: ادامه این وضعیت، از یکسو مشکلات اقتصاد شهری و زیست محیطی کلان شهرها را تشدید خواهد کرد و از سوی دیگر، بازار زمین و مسکن شهرهای اصلی را با تورم تقاضا و در نتیجه التهاب قیمتی در بلندمدت، روبه رو می کند.

هشدار قالیباف

شهردار تهران دیروز در کنفرانس« برنامه ریزی و توسعه شهری» گفت: عبور جمعیت شهرنشین از مرز ۷۰ درصد، شهرهای بزرگ از جمله تهران را گریبان گیر تهدیدهای ۸ گانه همچون «رشد نامتعادل جمعیت به نسبت ظرفیت فیزیکی و طبیعی شهرها، افزایش مهاجرت، تخریب محیط زیست، تشدید آلودگی هوا، رشد حاشیه نشینی، افزایش آسیب های اجتماعی و در نهایت دو قطبی شدن شهر» خواهد کرد.

همچنین فردین یزدانی نویسنده طرح جامع مسکن نیز با اشاره به پیش بینی های افزایش نسبت نابرابر شهرنشین به روستانشینی طی سال های آینده و رسیدن این نسبت به ۸۷ درصد، به دو عارضه دیگر این پدیده اشاره کرد و گفت: رشد جمعیت شهرها بخشی از تقاضای مسکن را به دلیل ناتوانی هزینه ای از سکونت در داخل شهرهای بزرگ، به سمت حاشیه شهرها هدایت می کند و باعث شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی می شود. از طرفی، سکونت جمعیت متراکم در شهرهای بزرگ، خود عامل تحریک قیمت زمین و مسکن می شود. یزدانی عارضه دوم را مشکلات اداره شهرهای متراکم برای مدیران شهری عنوان کرد.

نسبت جمعیت شهری به کل جمعیت کشور از مرز ۷۰ درصد عبور کرد

شهردار تهران با اعلام افزایش نسبت جمعیت شهرنشین کشور به ۷۲ درصد از کل جمعیت نسبت به تهدیدهای ۸ گانه این پدیده هشدار داد.

روز گذشته محمدباقر قالیباف شهردار تهران در افتتاحیه کنفرانس «برنامه ریزی و توسعه شهری» عنوان کرد: محققان معتقدند در سال های ابتدایی قرن ۲۱، نسبت جمعیت شهری به روستایی در دنیا از مرز ۵۰ درصد عبور کرده است.

این در حالی است که در کشورهای در حال توسعه از جمله در ایران هم اکنون سهم شهرنشینی با ۲۰ واحد درصد بیشتر از میزان جهانی، از مرز ۷۰ درصد عبور کرده و به ۷۲ درصد رسیده است. اطلاعات به دست آمده از سرشماری نفوس و مسکن و طرح جامع مسکن تهران نشان می دهد جمعیت شهری کشور به ویژه در کلان شهرها به سرعت رو به افزایش است. این رشد با سرعت سبب شده تا نسبت جمعیت شهری به روستایی در کشور ایران از سایر کشورهای در حال توسعه نیز پیشی بگیرد؛ درحالی که مطابق با آمار بانک جهانی نسبت جمعیت شهری دنیا به حدود ۵۳ درصد رسیده است. این نسبت در عمده کشورهای توسعه یافته هم اکنون ۷۰ به ۳۰ درصد است اما در کشور ایران به «۷۲ به ۲۸ درصد» رسیده است.

آخرین برآورد بانک جهانی از نسبت جمعیت شهری به جمعیت روستایی نشان می دهد در سال ۲۰۱۴، این نسبت به مرز ۵۳ درصد رسیده و پیش بینی می شود جمعیت شهرنشین دنیا تا سال ۲۰۵۰ به ۶۶ درصد خواهد رسید!

مطابق با اطلاعات سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۷۵، کل جمعیت کشور ۶۰ میلیون نفر بوده است که از این تعداد ۳۶ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر معادل ۶۱ درصد، جمعیت شهری و ۲۳ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر جمعیت روستایی کشور را تشکیل می دادند.

مطابق با اطلاعات سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۸۵، رشد جمعیت شهرنشین کشور در انتهای سال ۸۵ سرعت می گیرد و به حدود دو برابر جمعیت روستایی کشور می رسد. این آمار بیان می کند در سال ۸۵ مجموع جمعیت شهری و روستایی کشور ۷۰ میلیون نفر سرشماری شده است که از این تعداد ۴۸ میلیون و ۲۶۰ هزار نفر معادل ۶۸ درصد جمعیت کل کشور، شهرنشین بوده است. در این سال جمعیت روستایی کشور ۲۲ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر بود که سهم ۳۲ درصد از جمعیت کشور را داشت.

روند رشد جمعیت شهری در سال ۹۰ همچنان ادامه پیدا می کند. مطابق با سرشماری نفوس و مسکن مرکز آمار ایران در سال ۹۰، تعداد شهرنشینان کشور به ۵۳ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر از مجموع جمعیت ۷۵ میلیونی کشور رسید. به این ترتیب نسبت جمعیت شهری به روستایی کشور در سال ۹۰، ۷۱ درصد به ۲۹ درصد است.

براساس این گزارش، آخرین برآورد جمعیتی کشور مربوط به طرح جامع مسکن در سال ۹۲ است که نشان می دهد از جمعیت ۷۷ میلیون و ۴۰۰ هزار نفری کل کشور، ۵۵ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر در شهرها (۷۲ درصد) و ۲۱ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر (۲۸ درصد) در روستاهای کشور سکونت دارند.

نسبت جمعیت شهری به روستایی در کلان شهر تهران نیز طی سال های گذشته همین روند را طی کرده است.

براساس گزارش شهرداری تهران و طرح جامع مسکن تهران، استان تهران دارای ۴۴ شهر و ۷۱ روستا است. مجموع جمعیت استان تهران در سال ۹۰، معادل ۱۲ میلیون و ۱۸۰ هزار نفر بوده که از این تعداد ۱۱ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در شهرها و ۸۷۷ هزار نفر در روستاها زندگی می کنند که بیانگر سهم ۹۲.۸ درصدی جمعیت شهری استان تهران در سال ۹۰ است. این در حالی است که این نسبت در سال ۸۵ معادل ۹۱.۸ درصد بوده است.

دو اثر تحولات سریع شهری

شهردار تهران با اشاره به تغییر و تحولات سریع شهرها گفت: دسترسی به اطلاعات و پیچیده تر شدن پیش بینی آینده اثر اول و نابودی محیط زیست اثر دوم تغییر و تحولات جمعیتی شهرها است.

او با بیان اینکه هم اکنون عبور نسبت جمعیت شهری به کل جمعیت از ۷۰ درصد طی دو سال اخیر می تواند هم فرصت و هم تهدید برای شهرها محسوب شود، تصریح کرد: این پدیده به دلیل افزایش منابع انسانی می تواند فرصت مناسبی برای شهرها باشد، اما از سوی دیگر می تواند تهدیدهای ۸ گانه را برای شهرها به دنبال داشته باشد.

قالیباف تاکید کرد: امروزه بسیاری از صاحب نظران حوزه شهری معتقد هستند در آستانه وارد شدن سال های ابتدایی قرن ۲۱، جهان با پدیده گرایش افراد به شهرنشینی مواجه می شود و جمعیت شهرنشین از ۵۰ درصد عبور خواهد کرد. به این ترتیب شهرها به مراکز تولید قدرت، ثروت، معرفت و منزلت تبدیل خواهند شد که این موضوع علاوه بر ایجاد فرصت های مختلف، موجب بروز تهدیدهایی نیز می شود.

او ادامه داد: تراکم جمعیت، مهاجرت، از بین رفتن محیط زیست، آلودگی هوا، حاشیه نشینی، افزایش آسیب های اجتماعی و بی هویت شدن شهرها مهم ترین این تهدید ها محسوب می شود؛ علاوه بر این چنین موضوعاتی سبب دو قطبی شدن جامعه به سمت فقیر و غنی می شود و مردم به دلیل این تبعیض آشکار در شهرها دچار احساس بد و نامناسب می شوند که باید برای حل این پیچیدگی ها یک نظام برنامه ریزی هوشمند، اثربخش و آینده نگر را مورد توجه قرار داد. او اصلاح ساختار اداری اجرایی و تفکیک کار محلی از ملی را لازمه دسترسی به توسعه پایدار عنوان کرد و افزود: از این طریق می توان مشکلات جدی حوزه مدیریت شهری را به یک فرصت تبدیل کرد.

شهردار تهران در بخش دیگری از صحبت های خود به دو تغییر رویکرد مدیریت شهری تهران در دهه اخیر اشاره کرد و گفت: در این سال ها شهرداری از یک نهاد خدماتی به نهاد اجتماعی تبدیل شده است. علاوه بر این، مدیریت شهری به بهبود سبک زندگی شهروندان کمک کرده است. به گفته مدیریت شهری پایتخت تمامی طرح های بزرگراهی ۱۴۰۴ را تکمیل کرده است و در نظر دارد تمامی موتورسیکلت های بنزینی را از سطح شهر جمع کند.

سه نقش شهرداری ها دربرنامه ششم

فرهاد دژپسند، دبیر ستاد تدوین برنامه ششم کشور نیز با حضور در اولین کنفرانس «برنامه ریزی و توسعه شهری» عنوان کرد: سابقه چند دهه کار در ایران نشان می دهد برای دور ماندن از اثرات اقتصاد نفت پایه باید اداره کشور را بر مبنای برنامه پیش ببریم این در حالی است که طی دهه گذشته با وجود تدوین برنامه چهارم و پنجم، نه تنها نسبتی با اهداف برنامه نداشتیم، بلکه نسبت به آن زاویه پیدا کردیم.

او با اشاره به پیش بینی رشد اقتصادی ۸ درصدی به صورت متوسط در برنامه ششم اظهار کرد: ایران در زمره اولین کشورهای غیرسوسیالیستی در جهان سوم بود که از سال ۱۳۱۶ اداره کشور بر مبنای برنامه را انتخاب کرده است.

او تاکید کرد: مرور عملکرد گذشته کشور نشان می دهد برای پیشبرد اهداف برنامه ریزی و توسعه باید ابتدا از ظرفیت های خالی فیزیکی، انسانی و مالی استفاده کنیم.

به گفته وی، شهرداری ها می توانند در سه محور بخش ریلی در توسعه حمل و نقل، کاهش شدت مصرف انرژی و تقسیم کار به اجرای برنامه ششم کمک کنند.

دژپسند همچنین کمبود آب و نابودی محیط زیست را بحران های مهم آینده شهرهای کشور خواند و اضافه کرد: متاسفانه در حالی سهم جمعیت و مساحت کشور ایران از جهان ۱.۲ درصد است که سهم اقتصاد ایران در جهان فقط نیم درصد است.

کمبود برنامه جامع راهبری شهرداری ها

ناصر امانی، معاون برنامه ریز ی توسعه شهری و امور شورای شهرداری تهران نیز عنوان کرد: مدیریت شهری در کشور با مشکلات و چالش های قابل توجهی دست و پنجه نرم می کند این در حالی است که چشم انداز و برنامه جامع واحدی در سطح ملی آن را راهبری و هدایت نمی کند. او با بیان اینکه با شکل گیری شوراهای شهر و روستا در نیمه دوم دهه هفتاد نوید تفکیک کار ملی و محلی و شکل گیری مدیریت واحد شهری داده شد، گفت: اما در برنامه های سوم تا پنجم توسعه به رغم پیش بینی احکام مناسب برای آغاز این روند، عملا اتفاقی در این زمینه رخ نداد.معاون برنامه ریزی توسعه شهری و امور شورا تاکید کرد: ما اینک در آستانه تدوین برنامه ششم توسعه کشور هستیم و امیدواریم شاهد پیش بینی و تدوین جایگاه مناسبی برای مدیریت شهری در این برنامه باشیم.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir