بازار بدهی نقش ۵ درصدی در بازار سرمایه دارد

اقتصاد ایرانی: در سال گذشته ۸۹.۲ درصد از تامین مالی اقتصاد کشور از سوی بانک ها انجام شده و نقش بازار سرمایه تنها ۷.۶ درصد بوده است.

به گزارش تابناک، گزارش های متوالی از فضای کسب و کار نشان می دهد دشواری دسترسی به منابع تامین مالی، بزرگ ترین چالش محیط کسب و کار محسوب می شود. 

در پنج فصل بررسی شده گذشته مشکل دریافت تسهیلات از بانک ها اولین مشکل بنگاه های اقتصادی کشور از جمله بنگاه های کوچک و متوسط را تشکیل داده است. 

براساس مطالعه سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی در خصوص موانع رشد و توسعه شرکت های کوچک و متوسط مستقر در شهرک های صنعتی کمبود نقدینگی، مهمترین علت غیرفعال شدن این واحدها تا پایان شهریور ۹۲ بوده است.

در چنین شرایطی این تنها بانک ها هستند که نقش تامین سرمایه را بر عهده دارند و بیش از ۸۹ درصد از تامین مالی اقتصاد را در سال ۹۳ عهده دار بوده اند. 

در این بین بازار سرمایه در مجموع ۷.۶ درصد و سرمایه گذاری خارجی ۳.۲ درصد از تامین مالی را برعهده داشته اند. نقش کمرنگ بازار بدهی در حالی اقتصاد کشور را درگیر وابستگی شدید به بانک ها کرده است که در دیگر کشورها عمده تامین مالی از طریق بازار بدهی انجام می شود.

در سال ۹۳ در مجموع ۳۴۲ هزار میلیارد تومان تامین مالی از طریق شبکه بانکی با سهم ۸۹.۲ درصد صورت گرفته است و تامین مالی بازار سرمایه ۲۹ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان با سهم ۷.۶ درصد بوده و تامین مالی از طریق سرمایه گذاری خارجی ۱۲ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان با سهم ۳.۲ درصد اعلام شده است.

در حال حاضر تامین مالی اقتصاد عمدتا در بانک ها متمرکز است و بازار پول از کارکرد اصلی خود یعنی تامین مالی کوتاه مدت فاصله گرفته است. تمرکز تامین مالی اقتصاد بر بانک ها، فشار زیادی را بر بانک های کشور وارد کرده و در حال حاضر ظرفیت های موجود برای افزایش تامین مالی از محل بازار پول بسیار محدود است.

کارشناسان معتقدند بهبود قابل ملاحظه تامین مالی اقتصاد، تنها از طریق افزایش سهم سایر منابع مالی به ویژه بازار سرمایه امکان پذیر خواهد بود. در سال ۲۰۱۲ حدود ۶۰ درصد از تامین مالی شرکتی در دنیا از طریق عرضه اوراق بدهی صورت گرفته در حالی که پیشرفت های صورت گرفته در بازار سرمایه کشور عمدتا متوجه توسعه بازار ثانویه بوده است. 

با وجود سهم پایین بازار سرمایه در تامین مالی اقتصاد، شیوه تامین مالی در این بازار نیز بیشتر بر انتشار اوراق سرمایه ای متمرکز است. به طوریکه طبق اعلام بورس در سال ۹۳ محل تامین مالی ۹۵ درصد این بازار از طریق اوراق سرمایه ای و تنها ۵ درصد از طریق اوراق بدهی بوده است.

ایراداتی که کارشناسان به بازار بدهی ایران وارد می دانند، اینکه ابزارهای بدهی در بازار سرمایه برای تامین مالی حجم های بالاتر از مبلغ مشخص یعنی اوراق مرابحه ۱۰، اوراق اجاره ۵۰ و اوراق استصناع حداقل ۱۰۰ میلیارد ریال، مناسب است که هر شرکتی توانایی پرداخت هزینه های مالی ناشی از این حجم را نخواهد داشت.

از سوی دیگر استفاده از ابازارهای بدهی در بازار بدهی ایران مستلزم طی فرآیند خاصی است که زمانبر است. در کشورهای پیشرفته این اوراق پس از انتشار معمولا فقط در سررسید توسط ناشر قابل بازخرید هستند ولی طی مدت اعتبار به عنوان اوراق بهادار در بورس (بازار ثانویه) مورد داد و ستد قرار می گیرند در حالی که در ایران اوراق مشارکت صادره توسط بنگاه ها از ابتدا تا انتها در سیستم بانک (بازار پول) داد و ستد می شود و در نهایت به نوعی به بدهی صادرکننده اوراق مشارکت به بانک ها (وام بانکی) تبدیل می شود.