اقتصاد ایرانی: با توجه به نزدیک شدن به زمان ارائه بودجه ۱۳۹۵، لازم است عملکرد بودجه ۱۳۹۴ را بررسی و سپس چشم انداز تحقق آن را تا انتهای سال بررسی کنیم. با توجه به عملکرد ۶ ماهه دولت در زمینه بودجه سال جاری کشور، به نظر می رسد دولت برای نداشتن کسری بودجه مجبور است حجم زیادی از واگذاری های دارایی مالی را داشته باشد که به معنی حداقل ۲ برابر کردن فروش دارایی های مالی خود نسبت به ۶ ماه ابتدایی سال جاری است. در ادامه ابتدا به عملکرد ۶ ماهه دولت در زمینه بودجه و سپس پیش بینی مقادیر مختلف درآمد و هزینه دولت می پردازیم تا گزاره بالا مشخص تر شود. با گذشت بیش از ۹ ماه از سال جاری، تنها عملکرد ۶ ماهه دولت در زمینه بودجه منتشر شده که به شرح جدول ذیل است.
فروضی که برای قانون فوق در نظر گرفته شده بود، صادرات نفت خام و فرآورده های نفتی و میعانات گازی به میزان یک میلیون و سیصد هزار بشکه در روز و با قیمت حدود ۵۹ دلار بوده است. این در حالی است که در لایحه تقدیمی دولت، قیمت نفت حدود ۷۲ دلار در نظر گرفته شده بود. همچنین قیمت نرخ ارز مبادله ای، ۲۸۵۰۰ ریال در نظر گرفته شده بود. همان طور که از عملکرد ۶ ماهه بودجه ۱۳۹۴ مشخص است، میزان تحقق درآمدهای مالیاتی دولت بسیار مناسب بوده به طوری که ۳۸ درصد از درآمد مالیاتی کل سال در ۶ ماه اول محقق شده که رقم مناسبی است. در سال های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۳، میزان تحقق درآمدهای مالیاتی در ۶ ماه اول سال، به ترتیب ۴۵ و ۳۶ درصد بوده است که درنهایت منجر به تحقق ۱۰۱ و ۸۸ درصدی درآمد مالیاتی دولت در سال های گذشته است. رفتار مالیات ستانی دولت به نحوی است که در نیمه دوم سال، درآمدهای مالیاتی دولت بیش از نیمه اول سال است و بنابراین به نظر می رسد درآمد مالیاتی دولت در سال جاری نیز محقق شود. واگذاری دارایی سرمایه ای نیز در ۶ ماه ابتدایی سال جاری، ۲۸۱ هزار میلیارد ریال بوده است که توانسته ۵۰ درصد از رقم در نظر گرفته شده کل سال را محقق کند. از این مقدار ۲۷۹ هزار میلیارد ریال مربوط به فروش نفت و فرآورده های نفتی و میعانات گازی بوده که ۵۲ درصد از درآمد دولت از این محل را محقق ساخته است. با توجه به میانگین قیمت نفتی در ۶ ماه اول سال جاری، به نظر می رسد توان صادرات نفت و فرآورده های نفتی و میعانات گازی ایران به یک میلیون و پانصد هزار بشکه در روز افزایش یافته است که به دلیل بهبود فضای بین المللی درخصوص ایران و پیشروی مناسب مذاکرات بوده است.
هزینه جاری دولت در ۶ ماه اول سال جاری نیز، ۷۵۲ هزار میلیارد ریال بوده که ۴۶ درصد از رقم کل سال است که رقم نامعقولی نیست. این سهم هزینه های۶ ماهه نسبت به کل سال در سال های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۲ به ترتیب ۴۶ و ۴۰ درصد بوده است. با توجه به پرداختی بیشتر دولت در ماه های انتهایی سال، سهم هزینه های جاری دولت در ۶ ماه دوم بیش از ۶ ماه اول است و نحوه هزینه دولت در ۶ ماه ابتدایی به مقداری بوده که به نظر می رسد رقم هزینه ای کل سال در حد همان مقدار پیش بینی شده باشد؛ اما ضعیف ترین قسمت عملکرد دولت درخصوص بودجه ۱۳۹۴، مربوط به پرداخت های عمرانی است که از رقم ۴۷۳ هزار میلیارد ریال، در ۶ ماه ابتدایی سال تنها ۸۶ هزار میلیارد ریال اختصاص یافته که به معنی تحقق ۱۸ درصدی پرداخت های عمرانی دولت است که رقم چندان مناسبی نیست. میزان تحقق بودجه عمرانی کشور در ۶ ماه ابتدایی سال های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۲ به ترتیب ۲۷ و ۶ درصد بوده است؛ بنابراین میزان تحقق بودجه عمرانی دولت در سال جاری حتی از سال گذشته نیز کمتر بوده که یکی از دلایل مهم افزایش رکود در سال جاری نیز همین مساله بوده است. البته پرداخت عمرانی ۶ ماه سال جاری سه برابر کل پرداخت عمرانی دولت در سال ۱۳۹۰ بوده است و اهتمام دولت به بودجه عمرانی به رغم گرفتاری های زیاد، قابل تامل است. با توجه به برنامه های رکودزدایی دولت در ۶ ماه دوم سال جاری، به نظر می رسد پرداخت های عمرانی افزایش یابد.
با توجه به مقدار درآمدها و هزینه های دولت در ۶ ماه ابتدایی سال جاری، مشخص می شود که طی دوره مذکور، تراز عملیاتی و سرمایه ای دولت، شاهد کسری حدود ۱۲۷ هزار میلیارد ریالی بوده که البته این رقم با واگذاری دارایی مالی توسط دولت پوشش داده شده است. دولت توانسته با واگذاری دارایی مالی به میزان ۳۷ درصد از مقدار مصوب کل سال و عدم تملک دارایی مالی، کسری تراز عملیاتی و سرمایه ای خود را پوشش دهد. میزان واگذاری دارایی مالی دولت در سال های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۲ به ترتیب ۲۳ و ۱۳ درصد بوده است که به معنی این است که در سال جاری، دولت نیاز بیشتری به فروش دارایی های مالی خود برای جبران کسری تراز عملیاتی و سرمایه ای داشته است. به این صورت، دولت دچار کسری بودجه نشده است و به نظر می رسد همین روند در انتهای سال جاری مشاهده شود.
پیش بینی بودجه ۱۳۹۴ تا انتهای سال جاری
با توجه به رفتار دولت در ۶ ماه ابتدایی سال جاری، می توان میزان تحقق انواع درآمدها و هزینه های دولت در ۶ ماه دوم سال جاری را پیش بینی و در نهایت مقدار تحقق بودجه سال جاری را برآورد کرد. برای این کار از واگذاری دارایی سرمایه ای شروع می کنیم. در عمل در ۶ ماه اول سال جاری، میانگین قیمت سبد نفتی اوپک حدود ۵۴ دلار بوده است. با توجه به اینکه قیمت نفت ایران کمتر از قیمت سبد نفتی اوپک است، این قیمت را ۵۲ دلار در نظر گرفتیم. با این فرض و میانگین نرخ ارز مبادله ای در ۶ ماه ابتدایی سال یعنی ۲۸۹۷۵ ریال و با توجه به تحقق درآمد حاصل از صادرات نفت دولت به مقدار ۲۷۹۴۴۷ میلیارد ریال، میزان صادرات نفت و فرآورده های نفتی و میعانات گازی دولت حدود ۱۵۰۷ هزار بشکه در روز می شود. با توجه به این مساله، درآمد حاصل از صادرات نفت و فرآورده های نفتی و میعانات گازی دولت در نیمه دوم سال جاری با فرض نفت ۴۲ دلار برای قیمت سبد نفتی دولت و میانگین نرخ ارز مبادله ای ۳۰۲۰۰ ریال، درآمد دولت از این محل ۲۲۲۵۷۸ میلیارد ریال می شود که به معنی تحقق ۵۰۲۰۲۵ میلیارد ریالی درآمد دولت از محل صادرات نفت و فرآورده های نفتی و میعانات گازی است. برای تخمین درآمد مالیاتی دولت نیز نسبت مالیات کل سال گذشته به مالیات ۶ ماه ابتدایی سال را به مقدار مالیات ۶ ماه ابتدایی امسال ضرب می کنیم. پرداخت های هزینه ای نیز در همان حد مصوب بودجه یعنی ۱۶۳۰ هزار میلیارد ریال به احتمال زیاد محقق خواهد شد. مشاهده می شود که با توجه به ارقام پیش بینی شده برای درآمدهای دولت و انجام هزینه های جاری دولت در حد پیش بینی شده و پرداخت های عمرانی به مقدار ۴۹ درصد از کل پرداخت عمرانی در نظر گرفته در سال، کسری تراز عملیاتی و سرمایه ای دولت تا انتهای سال حدود ۱۶۷ هزار میلیارد ریال می شود که دولت می تواند با واگذاری دارایی مالی در ۶ ماه دوم به مقدار دو برابر ۶ ماه ابتدایی و پوشش کامل تملک دارایی مالی در نظر گرفته شده در قانون بودجه، ۱۵۹ هزار میلیارد از این کسری را پوشش دهد؛ بنابراین مشخص می شود که دولت کسری بودجه ای خاصی را تا انتهای سال تجربه نکند.
* منتشر شده در روزنامه دنیای اقتصاد
