بازار نفت و رخدادهای نامتعارف آن

اقتصاد ایرانی: از نفت استاندارد «جان راکفلر» در اواخر دهه ۱۸۰۰، تا تشکیل کمیسیون راه آهن تگزاس در سال ۱۹۳۰، تا اوپک از سال ۱۹۶۰ تاکنون، موسسات و نهادها مدت ها است که تلاش می کنند بازار نفت را به نفع خود کنترل و تثبیت کنند.

«جیسون بورداف» مدیر مرکز سیاست انرژی جهانی دانشگاه کلمبیا می گوید، به ندرت بازار نفت همچون یک بازار طبیعی رفتار می کند. در بازار طبیعی بیشتر قوانین عرضه و تقاضا دنبال می شود و کمتر به هوی و هواس کارتل ها اهمیت داده می شود. هم اکنون چنین شرایطی به وجود آمده است.

یک سال پیش، عربستان سعودی با پمپاژ نفت خام کمتر، به اوپک اجازه نداد تا قیمت های نفت را افزایش دهد به این امید که کاهش قیمت نفت، رقبای این کشور به ویژه تولیدکنندگان نفت شیل آمریکا را از دور رقابت خارج کند.

از آن زمان به بعد، عربستان از هزینه پایین تولید برای به دست آوردن سهم و سود بیشتر برای خود استفاده کرد. این کشور برای فروش نفت به چین وارد جدال با روسیه و دیگر اعضای اوپک شد.

«سیت کلینمن» از «سیتی بانک» می گوید، عربستان اخیراً به دنبال از دور خارج کردن نفت خام روسیه است که به پالایشگاههای سوئد و لهستان می رود و تلاش می کند تا قیمت ها را در سراسر اروپا کاهش دهد.

تولیدکنندگانی که هزینه های بالاتری دارند و شامل لیست بلندبالایی از شرکت های نفتی و تعداد زیادی شرکت های رقیب نفت ملی می شوند، با اکراه، رفتار منطقی از خود نشان دادند و در سال جاری میلادی، دست کم ۱۵۰ میلیارد دلار از سرمایه گذاری ها را لغو کردند و سال آینده میلادی، کاهش های بیشتری در پیش است.

زمان می برد تا این کاهش هزینه ها به کاهش تولید منجر شود زیرا پروژه های نفتی زمان فراوری زیاد و طولانی مدتی دارند و در عین حال، تولیدکنندگان نفت به طور طبیعی به دنبال جبران کاهش قیمت از طریق بهره وری از امکانات موجود هستند اما در نهایت کاهش سرمایه گذاری، تولید را کاهش می دهد.

تنش های ژئوپولتیکی برخی اوقات نقش مخربی در بازار نفت ایفا می کند و تقریباً امسال، چنین تنش هایی وجود نداشت و بخشی از آن به این دلیل بود که اوپک کم و بیش سهمیه بندی خود را لغو کرد. این بدان مفهوم است که مشاجرات درون کارتل ها که زمانی به شکسته شدن سقف تولید منتهی می شد، همچون جنگ نیابتی در یمن بین عربستان سعودی و ایران، هم اکنون به ندرت قیمت ها را تغییر می دهد.

در عوض، عواملی وجود دارد که موجب می شود واکنش معامله گران سبب شود نفت خام همچون سنگ آهن نوساناتی داشته باشد که این عوامل شامل: اعتصاب کارگران نفت در برزیل، کاهش بودجه سرمایه گذاری عراق، نشر اوراق عرضه عربستان که احتمالاً این کشور را قادر می سازد برای مدت طولانی تر در مقابل کاهش قیمت ها تاب آورد، می شود.

تقاضا نیز تأثیرگذاری خود را دارد. همانطور که انتظار می رفت، کاهش قیمت نفت تاحدی مصرف را تقویت می کند. از سال گذشته تاکنون، طبق گفته سازمان بین المللی انرژی (IEA)، رانندگان به ویژه در آمریکا و چین اغلب موارد خواستار وسایل نقلیه پرمصرف تر همچون «اس یو وی» (شاسی بلند) هستند. به طور کلی سازمان بین المللی انرژی، انتظار دارد در سال جاری میلادی، تقاضا با رشد ۱.۹ درصدی روبرو باشد که این بالاتر از میانگین ۰.۹ درصدی یک دهه گذشته است.

با این حال، یک سری اختلافات جزئی وجود دارد که قابل توجه است. سازمان بین المللی انرژی می گوید، حتی در کشورهای در حال توسعه، میزان نفت مصرفی در هر واحد از تولید اقتصادی در حال کاهش است. رشد چین کمتر به مصرف انرژی وابسته است.

استانداردهای بهره وری سوخت، با جدیت اجرا نمی شود اما با این وجود، بر تمام وسایل نقلیه ای در که در سراسر جهان فروخته شده است، تأثیر می گذارد. تحلیلگران صنعت به دنبال «تقاضای حداکثر» در مقابل «عرضه حداکثر» بعنوان عاملی تعیین کننده مسیر قیمت ها در دراز مدت، می باشند.

در گزارش سالانه «چشم انداز انرژی جهانی» که ۱۰ نوامبر سال جاری میلادی منتشر شد، آژانس بین المللی انرژی اعلام کرد که یک بهبود به نسبت کند تقاضا و کاهش عرضه قیمت هر بشکه ۸۰ دلار را برای سال ۲۰۲۰ به همراه خواهد داشت.

البته یک سناریوی دیگر نیز مطرح شد که طبق آن نفت تا دهه ۲۰۲۰، در بازه قیمت هر بشکه ۵۰ تا ۶۰ باقی می ماند. یکی از دلایل اصلی این محکم کاری، نفت شیل آمریکا است که خیلی فوری به تغییرات قیمت هایی که تحلیلگران فرض کرده اند، واکنش نشان نمی دهد.

حتی بعد از کاهش سال گذشته قیمت های نفت، تولید همچنان افزایش یافت؛ فرایندی که فقط اخیراً معکوس شده است. سازمان بین المللی انرژی می گوید که این تعدیل دور از انتظار در نتیجه اختلاف زمانی چندین ماهه بین حفر یک چاه و استخراج آن به وجود آمده است، ( که در واقع وارد کردن آب و شن برای شکافتن صخره های شیل است تا اجازه استخراج نفت را بدهد).

کاهش هزینه و مصون سازی موجب می شود که صنعت سود ناخالص را علیرغم کاهش قیمت ها حفظ کند.

یک سوال عمده این است که در صورتیکه قیمت های نفت بار دیگر افزایش یابد، فرایند تولید نفت شیل چگونه می تواند تولید را افزایش دهد. آژانس بین المللی انرژی در این باره تردید دارد. این سازمان استدلال کرده است که احتمالاً بانک ها تمایلی به تأمین بودجه و تخصیص بودجه برای چنین عملیاتی ندارند. با توجه به اخراج اخیر کارکنان این بخش، زمان زیادی برای جمع کردن کارکنان فرایند حفاری نیاز است.

عوامل دیگری وجود دارد که تولید نفت شیل را سخت تر از آنچه فرض شده بود، می کند. گزارش ها حکایت از آن دارد که سرعت تخلیه سریع میدان های نفتی شیل احتمالاً هزینه ها را خیلی سریعتر از آنکه فناوری جدید بتواند آن را کاهش دهد، افزایش می دهد و برای پتانسیل طولانی مدت سیل سقف می گذارد که این مسئله برای عربستان سعودی خوشایند است. به هرحال کارکنان بخش نفت شیل به اندازه ای مدبر هستند که دست کم بازار را به خوبی عربستان درک می کنند. این جدال هنوز برنده ای ندارد.

منبع: اکونومیست