بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : دوشنبه 21 دى 1394      13:13
گفت و گو با محمدصادق معماریان:

سقوط بیشتر نفت نسخه النعیمی را می‌پیچد

اقتصاد ایرانی: محمدصادق معماریان، دانش آموخته رشته اقتصاد دانشگاه دولتی دهلی DSE و عضو مدعو انجمن بین المللی اقتصاددانان انرژی در آمریکا است.

وی که اخیرا پس از ۳۰ سال خدمت از وزارت نفت بازنشست شده، تمام عمر کاری خود را در حوزه های مربوط به مسائل بین المللی نفت گذرانده و کار خود را با فروش نفت خام در امور بین الملل شرکت ملی نفت آغاز کرده است. علاقه به بخش تحقیقات نفت، معماریان را به امور اوپک وزارت نفت کشاند و کار در این بخش را با کارشناسی اقتصادی آغاز کرد و با سمت ریاست اداره بررسی های بازار نفت به پایان برد. وی پیش از بازنشستگی ۱۳ سال رئیس اداره بررسی های بازار نفت بود تا طولانی ترین دوره ریاست بر این بخش تحقیقاتی راهبردی را به نام خود ثبت کرده باشد.

تقریبا تا کنون از معماریان هیچ مصاحبه یا مقاله ای به زبان فارسی منتشر نشده است اما در عوض اغلب قریب به اتفاق رسانه های موثر بین المللی در حوزه نفت برای مستند کردن تحلیل های خود به گفته های وی ارجاع می دهند. چنانکه پیش بینی مشهور معماریان درباره بازار نفت در کنفرانس انرژی دبی به زبان های متعددی ترجمه شد و به شکل کم نظیری در رسانه های مختلف دنیا بازنشر شد. معماریان در این نشست خطاب به سران نفتی کشورهای عربی که مطمئن بودند قیمت نفت در کانال ۶۰ دلاری تثبیت خواهد شد تاکید کرده بود که به این قیمت ها دل نبندند و منتظر سقوط قیمت به کانال ۴۰ دلاری باشند.

معماریان هفته پیش در گفت وگوی کوتاهی با وال استریت ژورنال از آمادگی عربستان برای بازگشت ایران به بازار نفت خبر داده بود و در گفت وگو با فارس هم تاکید کرد که آشکارتر شدن اختلافات درونی اوپک می تواند وضعیت قیمت ها را از آنچه هست بدتر کند.

گفت وگوی فارس با معماریان قریب به یک ماه پیش یعنی زمانی که قیمت نفت در کانال ۴۰ دلاری برای مدتی تثبیت شده بود، انجام شد اما به دلیل همزمانی با چند کنفرانس مهم در حوزه نفت و همچنین بعضی مسائل فنی، این گفت وگو حالا در دو بخش تقدیم خوانندگان فارس می شود.

بخش اول این گفت وگوی متفاوت پیش روی شما قرار دارد:

*اورانیوم ۲۰ درصد در دست ایران قیمت نفت را بالای ۱۰۰ دلار حفظ می کرد

 لااقل برای عموم مردم که وضعیت بازار نفت را دورادور دنبال می کنند تحولات بازارهای نفت به خصوص تحولاتی با این شدت که ظرف کمتر از یک دهه در قیمت رخ می دهد تعجب برانگیز و غیرقابل درک است. افراد به سختی می توانند تحلیل و درک کنند که چرا و چطور قیمت های نفت به این شکل نوسان می کند. افت اخیر قیمت نفت هم به شدت سؤال برانگیز شده است چنانکه بسیاری درباره آن صحبت کرده اند و بعضی افراد هم بر این اعتقاد هستند که می شد جلوی آن را گرفت. فکر می کنم جذاب خواهد بود که ارزیابی کسی را که مدت ها مهم ترین مسئول ارزیابی، تحلیل و درک بازارهای نفت بوده درباره دلایل سقوط قیمت نفت بشنویم.

معماریان: در رابطه با نوسانات قیمت ها، متخصصان اقتصادی هم اگر به صورت کاملاً حرفه ای و مستمر وارد این حوزه فعالیت نشده باشند، نمی توانند مفاهیم این افت وخیز قیمت ها را درک کنند، تا چه رسد به مردم عادی.

به عنوان مثال وقتی قیمت ها دچار نوسان شدید می شوند ممکن است بازار نفت از بستر عوامل بنیادین (فاندامنتال ها) یا تراز عرضه و تقاضا خارج شود اگرچه در ظاهر همان فاکتورها در حال کارکردن هستند. مثلا الان گفته می شود ۲ میلیون بشکه عرضه مازاد در بازار نفت وجود دارد اولین سؤالی که مطرح می گردد این است که این ۲ میلیون بشکه عرضه مازاد چرا قیمت ها را تا ۴۰ دلار پایین انداخت و تا مدت قابل توجهی در این سطح آن را حفظ کرد اما پایین تر نبرد؟

یا چرا وقتی این ۲ میلیون بشکه مازاد عرضه وجود دارد در برخی موارد قیمت ها روند صعودی پیدا می کنند؟ دلیل این امر تاثیر گذاری عوامل ژئوپلتیک بر معادلات بازار نفت است که تا مدت مدیدی تاثیر این عوامل نادیده گرفته می شد. بنده از جمله اولین اقتصاددانانی بودم که در سطح جهانی موفق به بکارگیری این عوامل در معادلات بازار نفت برای پیش بینی قیمت های نفت خام شدم و این مدل را طی مقاله ای درسال ۱۹۹۲ میلادی به چاپ رساندم. که مقاله مذکور از طرف سازمان یونسکو و مدرسه اقتصادی لندن (LSE) جزو برترین مقالات اقتصادی سال ۹۲ میلادی انتخاب شد.

این بحث برای اولین بار نشان داد که وقتی شما در بستر بحران های سیاسی بازار نفت را ارزیابی می کنید، نوسانات معانی متفاوتی پیدا می کنند. همه کنش ها و واکنش ها از حالت نرمال خارج شده و عوامل دیگری نیز در آن تأثیرگذار خواهند بود.

اصطلاحاً می گویند کریدورهای قیمت در این شرایط متورم یا سیاسی می شوند و از حالت نرمال خارج می گردند. در حالت نرمال شما اگر ۲ میلیون بشکه مازاد عرضه داشته باشید، باید بتواند قیمت را بین ۳ تا ۴ دلار جابه جا کند اما اگر همین مازاد عرضه در بستر یک بحران نفتی اتفاق بیفتد این ۴ دلار تبدیل به ۱۲ دلار در بشکه می شود. بنابراین همه تعجب می کنند که چرا با وجود اینکه چیزی درترکیب عوامل بنیادین یعنی عرضه و تقاضا جابه جا نشده است، قیمت ها به صورت ناگهانی تا ۱۵۰ دلار صعود می کند و متعاقبا، یک باره تا سطح  ۴۰ یا ۳۰ دلار در هر بشکه سقوط می کند.

اغلب نمی دانند که قیمت ها در کانال های مختلفی حرکت می کند. یکی از این کانال ها در شرایطی که وضعیت سیاسی کاملاً نرمال و طبیعی است همین عرضه و تقاضای متعارف است. ولی زمانی که تنش یا جنگ وجود دارد کنش ها و واکنش ها قیمت ها را وارد کانال های متفاوتی می کند.

علاوه بر دو کانال فوق، حالت سومی هم می توان ترسیم کرد. کانالی که من برای اولین بار در کنفرانس دبی در سال گذشته معرفی کردم و بازتاب بسیار وسیعی داشت این کانال بود که موجب سقوط قیمت ها تا ۴۰ دلاردر بشکه شد. این کانال انسجام اوپک است. وقتی اوپک با وجود ۲ میلیون بشکه مازاد عرضه در شرایط سیاسی نرمال باشد و از انسجام لازم بر خوردار باشد یک سطح قیمت خواهیم داشت و اگر انسجام اوپک از دست برود قیمت های نفت چیز دیگری خواهند بود.

اگر این مفهوم به دنیا دیکته شود یا تلقین گردد که جنگ قیمت ها بین تولیدکنندگان در جریان است، قیمت ها به شکلی حرکت می کند و اگر انسجام درونی اوپک بسیار قوی دیده شود با همان شرایط، قیمت ها به شکل دیگری حرکت خواهند کرد.

زمانی بود که بنده در سازمان اوپک درباره تأثیر عوامل ژئوپلتیک بر قیمت نفت صحبت می کردم و آقایان معترض می شدند که بحث را سیاسی نکنید چرا که سازمان اوپک یک سازمان اقتصادی غیر سیاسی است. یعنی حتی وحشت داشتند این لغت را در سازمان اوپک به کار ببرند و درباره آن احتیاط می کردند. اما الان سال ها است که به وضوح می بینید در سازمان اوپک هم در تمام گزارش ها از این اصطلاحات استفاده می شود.

اما چرا امروز برای پژوهشگران این حوزه هنوز هم درباره وضعیت بازارنفت ابهام وجود دارد؟

معماریان: این بدان علت است که علیرغم پذیرش اصل تأثیرگذاری عوامل ژئوپلتیک، مکانیزم این تأثیرگذاری و رابطه ای که فاکتورهای مختلف با هم دارند را نمی توانند اندازه گیری کنند و وزن و درجه و سازوکار این تأثیرگذاری را مشخص نمایند. اینکه کدام  یک از آنها قابل خنثی کردن بوده و یا همسو با کدام یک می توان حرکت کرد، کدام یک به نفع ما و کدام به ضرر تولیدکنندگان است کلا مغفول مانده و به همین دلیل است که می بینید پیش بینی ها با هم اختلافات فاحشی پیدا می کنند.

می توانید یک مثال واقعی در این باره ارائه کنید؟

معماریان: اجازه بدهید به یکی از مطالبی که بطور ضمنی در اجلاس دبی بیان شد و در ایران تا همین امروز کسی به آن دقت نکرده است اشاره کنم.

در آنجا مطرح شد که وقتی ایران در ژنو قبول کرد که اورانیوم ۲۰ درصد را از بین برده و اکسیده کند، قیمت ها تا محدوده ۷۰ تا ۸۰ دلار سقوط کرد. یعنی یکی از عواملی که فاکتور ژئوپلتیک را در بازار فعال نگه می داشت و با همان شرایط عرضه و تقاضا، قیمت را در سطح بالای ۱۰۰ دلار حفظ می کرد اورانیوم غنی شده ۲۰ درصد ما بود. این مسئله نشان می دهد که اورانیوم ۲۰ درصد هم به لحاظ امنیت نظامی و هم به لحاظ امنیت انرژی چقدر تأثیرگذار بوده است.

*کشورهای عربی کف قیمت نفت را ۶۰ دلار فرض می کردند

*مشاوران غربی تحلیل های اشتباه به اعراب می دهند

*سقوط قیمت نفت ممکن است پرونده وزیر نفت عربستان را ببندد

*در سقوط قیمت نفت سال ۲۰۰۸ هم مقامات نفتی ایران عمق بحران را باور نمی کردند

شنیده ام که شما پس از اینکه از دبی برگشتید در وزارت نفت متهم شدید که قیمت نفت که حدود ۷۰ دلار بود به خاطر پیش بینی شما به کانال ۴۰ دلاری انتقال یافت یا لااقل این پیش بینی به عنوان یک عامل مؤثر در تسریع این سقوط مطرح شد.

معماریان: در سمینار نفتی دبی، برخی از کشورهای عربی عضو اوپک در سطح مقامات ارشد حضور داشتند و جمعاً بر این اعتقاد بودند که قیمت ها با این اضافه تولید اوپک به حدود ۶۰ تا ۶۵ دلار سقوط می کند و کف قیمتی را ۶۰ دلار نگه می دارند تا نفت های جدید شیل آمریکا که در حجم بالا عرضه می شود غیر اقتصادی شوند. یعنی چون قیمت تمام شده آنها بالای ۶۰ دلار است آنها از میدان خارج می شوند و خودمان هم سهم و هم کنترل بازار را تواما در اختیار خواهیم گرفت.

مشاوران این کشورها بیشتر خارجی هستند و تحلیلگرانی که به آنها تحلیل ارائه کرده اند یا به عمد یا به سهو هیچ افقی را برای قیمت های پایین تراز ۶۰ دلار قائل نبودند و به همین دلیل کشورهای عربی عضو اوپک هم برنامه ریزی کردند و استارت این حرکت قدرتمند گرفتن سهم بازار را زدند.

 آن زمان قیمت ها حدود ۶۷ دلار بود. آنجا مجبور شدم این هشدار را به آنها بدهم که در انتهای کانال جدیدی که در حال باز شدن است، قیمت ها از ۵۰ دلار هم پایین تر خواهد رفت و برای مدتی جایی بین ۴۰ تا ۵۰ دلار حبس خواهد شد.

در فاصله کوتاهی بعد از کنفرانس دبی آقای پوتین هم گفت وقتی قیمت به ۴۰ دلار رسید ما با مصرف کنندگان و تولیدکنندگان نفت وارد صحبت خواهیم شد. آقای نظربایف رئیس جمهور قزاقستان هم عیناً همین حرف را تکرار کرد و به قول وال استریت ژورنال این تبدیل به مایل استون یا سنگ نشانی برای قیمت های در حال سقوط شد.

این را صراحتاً بگویم که نه آقای النعیمی و نه آقای زنگنه موافق کاهش قیمت نفت نیستند. چنانکه وقتی به دلیل تنش عربستان با یمن قیمت ها به بالای ۶۰ دلار رسید هر دو خوشحال بودند و گفتند که بازار به تعادل برگشته و همانطور که قبلاً گفته بودیم بازار مازاد عرضه را جذب کرده، اما به آقای زنگنه هشدار دادم که قیمت ها مجدداً پایین می آید. به دلیل اینکه عوامل بنیادین بازار کار خودشان را می کنند. چراکه کانال ژئوپلتیک ایجاد شده موقتی است.

اینکه بگویند ما پای نفت ۲۰ یا ۲۵ دلاری هم ایستاده ایم بیشتر یک ژست سیاسی است. چراکه هر دو مقام، زمانی که قیمت نفت بالا رفت خوشحال بودند که بحران به هر صورت پشت سر گذاشته شده است.

 ایران بعد از تحریم ها دوست دارد با یک عرضه قوی تر وارد بازار شود و منابع مالی بیش تری به دست بیاورد و عربستان هم بدهی بالا آورده و فقط کسری بودجه امسال آن به ۱۰۰ میلیارد دلار می رسد.

این افت قیمت ممکن است بیشتر دامان عربستان را بگیرد. مثلا ممکن است پرونده وزیر نفت فعلی عربستان مانند آقای زکی یمانی که با افت قیمت ها در سال ۸۶ کنار گذاشته شد، پیچیده شود.

الان هم می بینید که آقای النعیمی در کنفرانس های خبری کمترظاهر شده و صحبت می کند و بیشتر عبدالعزیز بن سلمان معاون وزیر نفت این کشور در این باره صحبت می کند. این نشان می دهد که آنجا هم بحران جدی است. گرچه به ظاهر چیزی نمی گویند.

با توجه به واکنش هایی که به آن اشاره کردم صراحتا می خواهم بپرسم که اگر شما این تحلیل را ارائه نمی دادید زمان سقوط قیمت نفت از بالای ۶۰ دلار به نزدیک ۴۰ دلار به تعویق می افتاد؟

معماریان: روند قیمت ها مسیر خود را طی می کند و هیچ کس نمی تواند جلوی آن را بگیرد. در واقع در همان کانالی که  قیمت ها بالا می رود، با از بین رفتن آن کانال قیمت ها با همان ترتیب سقوط می کنند. بنابراین اگر کسی بتواند دامنه صعود قیمت را اندازه بگیرد، با اعمال ضرایبی می تواند دامنه سقوط قیمت را نیز مشخص کند.

 مثلاً در بحران سال ۲۰۰۸ عین همین مسئله اتفاق افتاد و قیمت ها تا ۳۰ دلار پایین آمد. در آن زمان هم روند سقوط قیمت ها را در یک سخنرانی در لندن تشریح کردم، اما مقامات وقت ایران در وزارت نفت نمی خواستند باور کنند که کسی می تواند ارزیابی دقیقی از وضعیت آینده بازار ارائه دهد.

*قیمت نفت کی به کف می رسد؟

*اورانیوم ۲۰ درصد تا ۳۰ دلار روی قیمت نفت تاثیر داشت

*می توانستیم ۶ ماه گذشته را به جای نفت ۴۰ دلاری با نفت ۱۱۰ دلاری سر کنیم

آیا علائمی که نشانگر به کف رسیدن قیمت ها در بازار باشد وجود دارد؟

معماریان: زمانی که قیمت نفت خام آمریکا WTI بالای قیمت برنت قرار بگیرد و به صورت قدیم این اختلاف نرمال شود مطمئن باشید که کف قیمت حاصل شده است. عین همین حادثه در ژانویه اتفاق افتاد و برای اولین بار WTI در محدوده ۴۰ تا ۴۵ دلار بالای برنت قرار گرفت. الان هم مجدداً WTI برای مدتی ۲ دلار بالای برنت رفت. این اتفاق هم جایی افتاد که قیمت قرار بود از ۴۰ دلار عبور کند.

جالب این است که وقتی من این مطلب را برای رسانه های مطرح بین المللی فرستادم هیچ کدام حاضر به انتشار آن نشدند. به دلیل آنکه غرب به دنبال آن است که قیمت ها را تا جایی که ممکن است کاهش دهد. فقط نشریه Oil& Gas Eurasia چاپ مسکو بود که در نسخه فوریه ۲۰۱۵ خود آنرا به دو زبان انگلیسی و روسی چاپ کرد.

 در کنفرانس دبی بر چه مبنایی استدلال کردید که قیمت ها از کانال موجود خارج شده و سقوط می کند؟

معماریان: استدلال بنده که به اکثر زبان های زنده دنیا ترجمه شد این بود که "اگر جنگ قیمت بین اعضای اوپک ایجاد شود یا انسجام سازمان اوپک خدشه ای وارد شود شما باید قیمت ها را بین ۴۰ تا ۵۰ دلار ببینید".  بخصوص با توجه به این نکته که عربستان و امارات به شکل وحشتناکی در این جهت حرکت می کردند.

پس به صورت یقینی معتقدید عاملی به نام انسجام اوپک می تواند حداقل ۲۰ دلار روی قیمتهای نفت تأثیر داشته باشد؟

معماریان: صد درصد

فکر می کنید اورانیوم ۲۰ درصد تا چه حد می توانست روی قیمت نفت تأثیر داشته باشد؟

معماریان: قیمت های بالای ۱۱۰ دلار به برکت برخورداری ایران از اورانیوم ۲۰ درصد به دست آمده بود. قدرت چانه زنی بالای ایران تأثیر این اورانیوم را در بازار به وضوح نشان می داد، به گونه ای که قیمت نفت پس از توافق هسته ای ایران و پذیرش اکسیده کردن اورانیوم ۲۰ درصد حدود ۳۰ دلاردر بشکه کاهش یافت.

این تحلیل برای اولین بار است که مطرح می شود و پذیرش آن آسان نیست. شما بر چه مبنایی چنین تحلیلی را ارائه می دهید؟ و چطور چنین عاملی تا این حد بر بازار نفت تأثیر دارد و مهم تر از آن چرا هیچ کس تاکنون در ایران به نقش چنین عاملی دقت نکرده است؟ به خصوص با توجه به این نکته که مهم ترین منبع درآمد کشور نفت است و کسانیکه حاکمیت را در اختیار دارند برای اداره کشور روی پول نفت حساب زیادی باز کرده اند.

معماریان: به صورت واضح بعد از طرح اولیه این مسئله قیمت از ۱۱۰ دلار به۸۰ دلار در زمان اجلاس اوپک در نوامبر ۲۰۱۴ رسید و پس از تاثیر عرضه مازاد موجود در بازار نفت و متعاقبا به خاطر اختلاف شدید در اوپک و عدم انسجام آن که آقای زنگنه با بیان اینکه ما ۸ کشور با ۴ کشور دیگر تضاد داشتیم و از آن رونمایی کرد، بعلاوه مواضع صریح عربستان باعث شد قیمت ها تا ۴۰ دلار کاهش یابد.

این مطلب را منتقل کردید؟

معماریان: پس از اینکه برگشتم این مطلب را به وزارت نفت منعکس کردم و از طریق شانا که سایت رسمی وزارتخانه است، پیشنهاد کردم که به دلیل اینکه هسته قدرت اقتصادی ما نفت و گاز است و کشوری هستیم که هم تأثیرپذیر و تأثیرگذاریم، می طلبد در تیم مذاکره کننده هسته ای یک رایزن انرژی هم حضور داشته باشد که تأثیر تصمیمات مذاکره کنندگان بر بازار نفت را ارزیابی کند. یعنی تیم مذاکره کننده باید مطلع شوند که آنچه روی میز درحال بررسی است نه فقط موضوع هسته ای، بلکه چندین میلیارد دلار درآمد نفتی است که چه بسا اگر از آن اطلاع داشتند قطعاً می توانستند بخشی از قدرت خرید چند میلیارد دلاری را محقق کرده و یا امتیازات بیشتری بگیرند.

 شما دست روی نقطه حساسی گذاشته اید. اولین سؤالی که به طور طبیعی بعد از این تحلیل مطرح می شود این است که آیا می ارزید که ما اورانیوم ۲۰ درصد را تحویل و هزینه کاهش ۳۰ دلاری قیمت نفت را تحمل کنیم؟

معماریان: من قصد ندارم وزن کشی کنم، اما یک اصل منطقی و عقلی وجود دارد. شما اگر بدانید چه چیزی می دهید و به ازای آن چه چیزی دریافت می کنید، قطعاً وزن کشی های بهتری انجام می دهید. من مطمئنم دیپلماسی ما بسیار قوی است. اگر تیم ما می دانست که با دادن اورانیوم ۲۰ درصد در زمان توافق نهایی قدرت خرید بسیار زیادی را از دست می دهد، توافق را طوری برنامه ریزی می کرد که تا آخرین لحظه آن را نگه دارد و در آخرین مرحله، اورانیوم ۲۰ درصد را خارج می کرد و این ۶ ماهی که با قیمت ۴۰ دلار ساختیم را با قیمت ۱۱۰ دلاری نفت طی می کردیم. اختلاف آن در هر بشکه ۶۰ تا ۷۰ دلار می شود.

تحلیل گران نفت ممکن است اصل تأثیرگذاری اورانیوم ۲۰ درصد را بپذیرند، اما اینکه پایه اصلی افت قیمت روی این مسئله استوار بوده یا اندازه گیری دقیقی درباره میزان این تأثیر امکان پذیر باشد، برای بسیاری به سختی قابل پذیرش خواهد بود. شما به طور کلی وزن اصلی در افت قیمت را به همین مسئله منتسب می دانید یا این عامل را در کنار دیگر عوامل مؤثر می دانید؟ چون به هر صورت این حرف بار سنگینی دارد و اگر مطمئن شویم که چنین مسئله ای وجود دارد، در آینده حتماً توجه بیشتری به آن خواهد شد.

معماریان: من به صورت دقیق عرض می کنم تاثیر یک پدیده سیاسی بر بازار نفت در دو حالت دیده می شود: زمانی یک تحلیل گر نمی داند که در خفا چه رخ داده است، مانند روابط فی ما بین شوروی و آمریکا. در این شرایط وقتی قیمت ها کانال خود را عوض می کنند متوجه می شویم اتفاقی افتاده است.

اما در مواردی، شما دقیقاً می دانید که اگر فلان عامل حذف شود، کانالی که ایجاد کرده، فرو می ریزد. همانند کانالی که به دنبال دستیابی ایران به اورانیوم غنی شده ۲۰ درصد و بروز تنش جدی در روابط ایران و دنیای غرب ایجاد شده بود. بدیهی بود که با حذف عامل تهدید از دیدگاه غربی ها که همان موجودی ذخایر اورانیوم غنی شده ما است، کانال بسته شده و قیمت ها فرو می ریزد.

 در سال ۲۰۰۸ هم نظیر همین پدیده اتفاق افتاد. آن زمان قرار بود من برای برخی از اعضای کمیسیون های مجلس صحبت کنم، اما مقامات وزارت نفت در دولت قبل مخالفت کردند. این در حالی بود که بنده یک یا دو ماه قبل از آن بنا به دعوت یکی از نشریات معروف انگلستان درباره همین موضوع در لندن سخنرانی کرده و توضیحات مبسوطی در خصوص ساختار قیمت های شاخص بین المللی نفت و چگونگی تحولات آن ارائه داده بودم.

دلیل سقوط قیمت نفت در سال ۲۰۰۸ چه بود؟

معماریان: دلیل آن سقوط، شکست آمریکا در عراق و عقب نشینی از آن کشور بود که بر اساس آن قیمت ها ازحدود ۱۵۰ دلار به ۳۵ دلار سقوط کرد. دقیقاً همین چرخه تکرار شده بود، آن زمان خطر حمله نظامی آمریکا به ایران قیمت ها را تا آن سطح بالا برد و با از بین رفتن آن خطر، کانال قیمتی فرو ریخت.

آقای محسن رضایی هم درباره آن زمان مطالبی را بیان کردند که مشخص شد سپاه تحلیل دقیقی از امکان حمله نظامی آمریکا به ایران در آن زمان داشته است. وقتی این پروژه شکست خورد و آمریکا نه تنها به ایران حمله نکرد، بلکه تصمیم گرفت نیروهایش را هم از عراق خارج کند، طبیعتاً بازار نفت هم از شرایط بحرانی خارج شده و قیمت ها نیز سقوط کردند.

یعنی تصور می کنید تحرکات ایران و مثلا مانور موشکی برگزار شده در آن زمان روی تغییر تصمیم آمریکا تأثیرگذار بود؟

معماریان: رسانه های خارجی آن زمان نوشتند که وقتی ایران موشک جدید خود را آزمایش کرد با توجه به برد آن تحلیل گران نظامی متوجه شدند که اسرائیل زیر برد موشکی ایران است و در صورت حمله آمریکا به ایران، اسرائیل هدف قرار خواهد گرفت. اما این عامل قطعا تنها عامل نیست و عوامل کلیدی تری وجود داشتند که روی این تصمیم آمریکایی ها برای عقب نشینی تأثیرگذار بودند.

*تله غربی ها در بازار نفت

*قیمت نفت ۴۰ دلاری آستانه تحمل اقتصاد آمریکاست

*رسانه ها می توانند ۲ میلیون بشکه عرضه مازاد «مجازی» ایجاد کنند

چرا برای یک دوره نسبتا طولانی قیمت های نفت از ۴۰ دلار پایین تر نیامد؟

معماریان: من در مقاله چاپ شده درنشریه Oil& Gas Eurasia مطرح کردم که قیمت ۴۰ دلار تقریباً آستانه تحمل اقتصاد آمریکا است و این سطح قیمت، خط قرمز فشار به اقتصاد آمریکا خواهد بود و قیمت های پایین تر باعث می شود اقتصاد آمریکا در این مسئله دچار ضرر و زیان شود. حتی مؤسسه گلدمن ساکس نیز صراحتا این مطلب را تایید کرده است. زیرا این سطح  قیمت، نزدیک به ۹۰ درصد پروژه های نفت شیل آمریکا را غیراقتصادی کرد و در نتیجه آن از بودجه عملیاتی برخی از این شرکت­ ها یکباره به میزان ۲۰ میلیارد دلار کاسته شد و این کاهش ها ادامه یافت به گونه ای که در مجموع این کاهش ها تا کنون از مرز ۲۰۰ میلیارد دلار گذشته است.

صراحتا اعلام کردم که اگر آمریکا بخواهد قیمت نفت را به زیر ۴۰ دلار ببرد، این یک تصمیم سیاسی خواهد بود و توجیه اقتصادی نخواهد داشت و آمریکا مجبور خواهد بود هزینه اقتصادی این تصمیم سیاسی را پرداخت کند.

با توجه به اینکه در حال حاضر دولت آمریکا با بحران شدید بدهی مواجه است، به عقیده من به این راحتی از این خط قیمت عبور نخواهد کرد مگر اینکه وضعیت اقتصادی آن بهبود یابد که در این صورت حتما این امر صورت خواهد گرفت.

این تله ای است که غربی ها گذاشته اند و با یک پوشش رسانه ای عالی مشابه یک جنگ نرم تمام عیار آن را جلو می برند. رسانه هایی مانند بلومبرگ، وال استریت ژورنال، بی بی سی و رویترز به کوچکترین خبری که باعث شود ساختار قیمت ها بیش از این فرو بریزد دامن می زنند.

این خط ۴۰ دلاری مانند خاکریزی است که پشت آن باقی مانده اند، این خاکریز هم اقتصاد آمریکا است و همگی سعی در عبور از آن را دارند.

اینکه از این جا به بعد چه طرح و برنامه ای دارند، فقط به صورت خلاصه می توانم بگویم که در انتها می خواهند کنترل و مدیریت نفت و خصوصا قیمت گذاری آن را به طور کامل از دست اوپک خارج کرده و به گروه ۲۰ منتقل کنند و از طریق نفت خام شیل، اوپک را از هم بپاشند و اگر ایران روی این مسئله به صورت حرفه ای کار نکند، قطعاً بسیار بیش از آنچه در غنی سازی ۲۰ درصد از دست داده از دست خواهد داد.

یعنی معتقدید اگر این اتفاق بیفتد ما در آینده عاملی به نام تأثیر اوپک در قیمت گذاری نفت خام نخواهیم داشت؟

معماریان: اصلاً چیزی به نام اوپک وجود نخواهد داشت. کما اینکه در یک سال و نیم گذشته نیز از تأثیرگذاری اوپک کاسته شده است.

 شما معتقد نیستید که دلیل اصلی افت قیمت نفت در بازار این مازاد عرضه دو میلیون بشکه ای است؟

معماریان: هر عاملی در نوسانات قیمت نفت وزن خود را خواهد داشت و نباید بیش تر یا کم تر از وزن آن به آن بها بدهیم.

یک میلیون بشکه مازاد عرضه یا کسری در شرایط سیاسی خاص بعضی وقت ها تا ۱۰ دلار هم می تواند جابه جایی قیمت ایجاد کند، ولی در شرایط عادی این میزان نفت وزنی بیش از ۲ دلار ندارد.

بنابراین مازاد ۲ میلیون بشکه ای در شرایط عادی و بدون تأثیر عوامل دیگر حداکثر می تواند ۴ دلار در قیمت نفت تأثیر بگذارد. نه اینکه قیمت را از ۷۰ دلار به ۴۰ دلار برساند.

اجازه بدهید در حاشیه سؤالی بپرسم. این دو میلیون عرضه مازاد کجا می رود؟

معماریان: از نظر علمی به دقت روی این مسئله کار کرده ام. این مطلب به نقش رسانه ها در جهت دادن به تراز بازار نفت بازمی گردد. چنانکه ممکن است در مواقعی اصلاً دو میلیون بشکه مازاد وجود خارجی نداشته باشد و رسانه ها به صورت هماهنگ و جهت دار وجود این دو میلیون بشکه را به صورت مجازی و غیرواقعی القا کنند. من در دو بحران قبلی این پدیده را مدل سازی کرده ام. غربی ها بسیار راحت می توانند ۲ تا ۲.۵ میلیون بشکه مازاد عرضه را در جهان از طریق رسانه ها نشان بدهند، در شرایطی که چنین مازادی از نظر فیزیکی و به صورت واقعی وجود نداشته باشد.

چنانکه در حال حاضر برای عبور از مرز ۴۰ دلار در بشکه روی انتظار بازار بر بازگشت نفت ایران پس از رفع تحریم ها تبلیغات وسیعی انجام می­دهند و این تنها عاملی است که در حال حاضر می­تواند سد ۴۰ دلار در بشکه را بشکند. البته این منوط به وضعیت اقتصاد امریکا نیز خواهد بود.

نقش نهادهای پژوهشی و مجامع بزرگ انرژی جهانی مانند IEA یا IEF و امثال آن در این فضا چیست؟

معماریان: ببینید یک ارکستر واحد در حال نواختن است و یک رهبر دارد. در کشورهای نفتی عضو اوپک متأسفانه ۹۰ درصد اتکای مقامات نفتی بر مشاوران خارجی است.

در ایران اروپایی ها مرجع هستند و در کشورهای عربی آمریکایی ها، تصور کنید یک جنگ نرم حرفه ای برای خارج کردن کنترل ذخایر نفتی از دست مسلمانان خاورمیانه در حال شکل گرفتن است، اینک کدام مشاور غربی حاضر خواهد بود حقیقت مسئله را به مقامات نفتی این کشورها بگوید؟

این مشاورین طوری مسائل را مطرح می کنند که بین کشورهای نفتی اختلاف بیندازند. من در همین دوره معاصر چندین مورد از این نوع تحلیل ها را به مقامات نفتی کشورمان به صورت مکتوب ارائه دادم که منجر به تصحیح بعضی تصمیمات شد.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

کلمات کلیدی : ۴۰ دلار
نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir