عربستان پول ندارد

اقتصاد ایرانی: مشکلات اقتصادی این روزهای عربستان بر کسی پوشیده نیست. پایگاه خبری بیزینس اینسایدر در تحلیلی به قلم جان مالدین کارشناس اقتصادی و نویسنده پرفروش ترین کتاب نیویورک تایمز در این رابطه نوشته است: اوایل سال جاری میلادی جانشین ولیعهد عربستان سعودی اعلام کرد این کشور اولین عرضه عمومی سهام شرکت نفت دولتی آرامکو را در دست بررسی دارد. اندکی بعد خالد الفالح، مدیرعامل آرامکو، روشن کرد که عرضه سهام شامل ذخایر نفتی عربستان نمی شود. برآورد می شود ذخایر نفتی عربستان ۲۶۸ میلیارد بشکه است.

به گزارش دنیای اقتصاد، الفالح در مصاحبه با شبکه العربیه گفت: «ذخایر تحت تملک دولت باقی خواهد ماند.» اظهارات درباره عرضه سهام شرکت آرامکو مبهم و برنامه حقیقی عربستان برای این عرضه نامشخص بود. اما این مساله که سهام آرامکو در بازارسهام عرضه شود یا خیر، مهم نیست، بلکه آنچه اهمیت دارد این است که جانشین ولیعهد عربستان سعودی انجام این کار را علنا اعلام کرده است. آرامکو ارزشمندترین شرکت جهان است و یکی از مهم ترین منابع قدرت ژئوپلیتیک برای عربستان محسوب می شود. بنابراین جانشین ولیعهد از پیامدهای چنین اظهاراتی کاملا آگاه است. همه این مسائل آشکار می کند قیمت پایین نفت عربستان را دچار ناامیدی کرده است.

عربستان فقط برای ۳ تا ۵ سال ذخیره ارزی دارد

یکی از اصلی ترین دلایلی که موجب شده است عربستان سهام آرامکو را بفروشد این است که این کشور باید پول داشته باشد تا زمان بخرد. آژانس پولی عربستان سعودی تایید می کند که کسری بودجه این کشور در سال ۲۰۱۵ معادل ۲۱.۶ درصد از تولید ناخالص داخلی بوده است که نسبت به ۳ درصد تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۱۴ جهش چشمگیری داشته است. مقامات عربستان امیدوارند این کسری بودجه را در سال ۲۰۱۶ به ۱۳ درصد کاهش دهند. اما صندوق بین المللی پول پیش بینی می کند کسری بودجه عربستان در سال ۲۰۱۶ حدود ۲۰ درصد تولید ناخالص داخلی خواهد بود. این در شرایطی است که عربستان طی چند سال گذشته تقریبا ۱۰۰ میلیارد دلار از ذخایر خود را خرج کرده است. ثبت کسری بودجه دیگری به همین اندازه موجب خواهد شد ۱۰۰ میلیارد دلار دیگر مصرف شود. درحال حاضر ذخایر عربستان تقریبا ۶۵۰ میلیارد دلار است. اما مشکل این برآوردها این است که میانگین قیمت نفت خام سبک عربستان را برای سال ۲۰۱۶، ۵۰ دلار درنظر گرفته اند. اما قیمت فعلی نفت وست تگزاس اینترمدییت حدود بشکه ای ۳۰ دلار است و این، قیمت تحویل شده نفت است. مبلغ واقعی که تولیدکننده دریافت می کند حتی از این مقدار کمتر است. بنابراین، اگر قیمت نفت به جای بشکه ای ۵۰ دلار در محدوده بشکه ای ۳۰ دلار باقی بماند، چه اتفاقی برای کسری بودجه عربستان خواهد افتاد؟ بانک مریل لینچ آمریکا این گونه برآورد می کند که با نفت بشکه ای ۳۰ دلار عربستان سعودی حتی با کاهش بودجه ۲۵ درصدی فقط به مدت سه تا پنج سال ذخیره و توانایی استقراض خواهد داشت. بسیاری از بانک های سرمایه گذاری معتبر پیش بینی می کنند در سال جاری میلادی قیمت نفت به بشکه ای ۲۰ دلار کاهش خواهد یافت. اگر بحران های اروپا و چین تقاضای جهانی برای نفت را حتی به میزان اندکی کاهش دهد، احتمال رسیدن قیمت نفت به بشکه ای ۲۰ دلار بسیار بالا خواهد بود.

عربستان برای حفظ جهان عرب به پول نیاز دارد

عربستان به رغم اینکه خود در بحران قرار دارد، پول فراوانی هزینه کرده است تا جهان عرب را از بحران حفظ کند. بسیاری از دولت های عربی یا دچار فروپاشی شده اند یا به شدت ضعیف هستند. درحال حاضر عربستان دست کم با دو چالش خارجی روبه رو است: ایران و گروه تروریستی داعش. عربستان خود را دشمن ایران می داند و درنتیجه درگیری های نیابتی در منطقه به راه انداخته است. عربستان سعودی علاوه بر شرکت در جنگ های نیابتی از دولت های عربی گرفتار در مشکلات اقتصادی، ازجمله بحرین، اردن، مراکش و مصر حمایت مالی به عمل می آورد.

دیگر چالش خارجی عربستان سعودی خیزش گروه های تروریستی است که قابل توجه ترین این گروه ها، داعش است. داعش شبیه به یک دولت عمل می کند و در بخش های بزرگی از سوریه و عراق اعلام خلافت کرده است. عربستان سعودی حمایت مالی فراوانی از شورشیان سوری که با داعش می جنگند به عمل می آورد، زیرا نگران است که داعش به این کشور پادشاهی حمله کند. داعش به مساجد شیعیان در عربستان حمله کرده است و فضای قطبی شده فرقه ای را در منطقه تقویت و امنیت عربستان را تضعیف کرده است.

عربستان با چالش های داخلی جدی روبه رو است

پایه های سیستم اجتماعی عربستان بر توانایی دولت در پشتیبانی از شبکه رفاه اجتماعی برای بخش های مختلف جامعه سعودی استوار است. ۷۰ درصد از جمعیت عربستان کمتر از ۳۰ سال سن دارند. دولت یارانه های فراوانی را برای کالاهایی مانند مواد غذایی و نفت درنظر می گیرد و به اکثریت جمعیت عرب سنی خدمات اجتماعی و آموزش ارائه می کند. درحال حاضر دولت عربستان خدمات بهداشت و درمان و آموزش رایگان ارائه می دهد، به برق و آب یارانه اختصاص می دهد، از درآمدها مالیات کسر نمی کند و حق بیمه حقوق بازنشستگی عمومی را پرداخت می کند. نزدیک به ۹۰ درصد از مردم عربستان توسط دولت استخدام می شوند و حقوق آنها بیشتر از مقداری است که بخش خصوصی ارائه می کند. مشکلات مالی فعلی عربستان موجب می شود این کشور نتواند پولی را که صرف گروه های مشکل ساز مانند مخالفان، اصلاح طلبان و افراط گرایان می کند، افزایش دهد. هزینه های داخلی دولتی که عربستان را متحد نگه داشته است نیز کاهش یافته است و این مساله خطرات جدی بر ثبات اجتماعی و اقتصادی این کشور اعمال می کند.

هنگام سختی باید اقدامات دشوار درپیش گرفت

عربستان به پول نفت وابسته است و این پول برای ایجاد کشوری پیشرفته به لحاظ تکنولوژیک و قدرتمند استفاده شده است. اما کاهش قیمت نفت و نبود شواهدی مبنی بر افزایش سریع قیمت های نفت، بحران جانشینی، احتمال ناآرامی های داخلی درپی کاهش بودجه و چالش های بی سابقه خارجی عربستان را به سمت موقعیتی خطرناک سوق داده است. این وضعیت دلیل عرضه سهام ارزشمندترین دارایی عربستان یعنی آرامکو، در بازار سهام است.