بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : پنجشنبه 13 اسفند 1394      11:36

دیپلماسی علمی با جذب دانشجویان خارجی

اقتصاد ایرانی: پس از توافق هسته یی نه تنها بازارهای ایران می رود تا پذیرای سرمایه گذاری و حضور شرکت های خارجی باشد بلکه دانشگاه های کشور نیز گویا قرار است از دوران پسابرجام بی نصیب نمانند. در همین رابطه هم از سوی شخص وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و هم از سوی بزرگ ترین نهاد متولی آموزش خصوصی در کشور یعنی دانشگاه آزاد صحبت هایی مبنی بر عزم دانشگاه های کشور برای جذب دانشجویان خارجی به ویژه در مقطع تحصیلات تکمیلی شده است. این مساله درحالی عنوان می شود که با نگاهی اجمالی به وضعیت و معضلات تحصیلات تکمیلی در ایران با وجود توانمندی و ظرفیت های بالقوه کشور در حوزه آموزش عالی، دانشگاه های کشور با مشکلات عدیده یی از لحاظ مالی، امکانات آزمایشگاهی و پژوهشی و سخت افزاری مواجهند. در شرایطی که دانشگاه های اروپایی و امریکایی بهترین امکانات رفاهی و آموزشی را برای جذب هر چه بیشتر استعدادهای دیگر کشورها ارائه می کنند باید دید دانشگاه های کشور از چه جذابیت هایی برای جذب دانشجویان خارجی در رقابت با دیگر کشورها می توانند برخوردار باشند. علاوه بر این طبق نظر کارشناسان یکی از مسائلی که در جذب دانشجویان خارجی باید به آن توجه شود، هدف از جذب دانشجویان خارجی است. در شرایطی که عده یی جذب دانشجویان خارجی را محلی برای درآمدزایی می بینند از نظر عده یی دیگر جذب این نیروها در بازار کار می تواند با ارزش آفرینی دوچندانی برای کشور همراه باشد. علاوه بر این در شرایطی که درحال حاضر بیشتر دانشجویان خارجی مشغول به تحصیل در کشور متعلق به کشورهای همسایه از قبیل افغانستان، عراق و سوریه هستند به نظر باید در سال های آینده در راستای دیپلماسی علمی سهم دانشجویان اروپایی و امریکایی در جمعیت دانشجویان غیرایرانی کشور افزایش یابد.

به گزارش تعادل، طبق اعلام وزارت علوم درحال حاضر نزدیک به ۲۱ هزار دانشجوی خارجی از ۴۷ کشور در دانشگاه های کشور مشغول به تحصیل هستند که در این میان دانشگاه تهران با ۱۲۰۰ دانشجوی خارجی بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. سهم دانشجویان خارجی از تحصیل در ایران با احتساب ۴.۵ میلیون جمعیت کل دانشجویی کشور، کمتر از ۰.۵ درصد است که طبق گفته محمدمهدی طهرانچی، رییس دانشگاه شهید بهشتی این سهم در برنامه ششم توسعه باید به ۱۰ درصد در دانشگاه های بزرگ کشور افزایش یابد. مدتی پیش، حسین سلیمی، رییس دانشگاه علامه با اعلام این خبر که درحال حاضر ۲۰۰ دانشجوی خارجی در این دانشگاه مشغول به تحصیل هستند، ابراز امیدواری کرده بود که این تعداد تا پایان دولت یازدهم به ۴۰۰ نفر افزایش یابد.

در همین رابطه محمد فرهادی، سکاندار آموزش عالی کشور برای تسهیل جذب دانشجویان خارجی در دانشگاه های کشور از ارائه طرحی در برنامه ششم توسعه مبنی بر تشکیل کمیته یی با حضور وزارتخانه های علوم، بهداشت، اقتصاد، امور خارجه و بانک مرکزی خبر داد. محمد میرزاده، رییس دانشگاه آزاد نیز درحالی از عزم دانشگاه متبوع خود برای جذب دانشجویان خارجی خبر داده بود که طبق گفته حاج جباری، مدیرکل امور دانشجویان غیرایرانی وزارت علوم، همه مراکز و واحدهای دانشگاه آزاد امکان پذیرش دانشجوی خارجی غیربورس را نداشته و جذب دانشجوی خارجی در واحدهای مختلف این دانشگاه منوط به کسب مجوز از وزارت علوم است.

یکی از معضلات کنونی دانشگاه های کشور در جذب دانشجویان خارجی بورسیه تامین امکانات خوابگاهی است که دانشگاه آزاد در این زمینه با کمبود مواجه است.

با استانداردهای جهانی فاصله داریم

برای روشن تر شدن بحث با کارن خانلری، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی تماس می گیرم و از او درخصوص چالش های پیش رو کشور درخصوص تسهیل جذب دانشجویان خارجی در کشور می پرسم. او در پاسخ به این پرسش با اشاره به اینکه مساله فقط به تسهیل نحوه پذیرش دانشجویان خارجی محدود نمی شود، می گوید: «برای جذب دانشجویان خارجی در گام اول باید استانداردهای دانشگاهی را با استاندارد های بین المللی مطابقت دهیم. شاید با شرایط و امکانات فعلی بتوانیم دانشجویان کشورهای جهان سومی را در دانشگاه های کشور جذب کنیم اما برای جذب دانشجویان کشورهای پیشرفته و توسعه یافته تر باید به فکر ارتقای استانداردها باشیم.» نماینده مسیحیان شمال کشور با اشاره به بنیه علمی کشور، یکی از راه های ایجاد انگیزه و رغبت در دانشجویان خارجی برای تحصیل در دانشگاه های ایران را افزایش اعتبار دانشگاه های کشور به لحاظ تولید علم دانسته و خاطرنشان می کند: «البته این مساله نیازمند کار و فعالیت تبلیغی و ترویجی نیز هست تا بتوانیم چهره واقعی دانشگاه های کشور را به جهان نشان دهیم.» وی با بیان اینکه درحال حاضر دانشگاه های دولتی ما با وجود برخورداری از بنیه علمی قوی از لحاظ تولید علمی در جهان در رتبه های پایینی قرار دارند، می گوید:«یکی از جاذبه های تحصیلات تکمیلی برخورداری از توان تولید علمی بالاست که در قالب چاپ و انتشار مقالات کتب و اختراعات نمود می یابد.»

بودجه دولتی مانع رشد رویکرد پژوهش محور

خانلری در پاسخ به این پرسش که چه علل و عواملی مانعی برای تولیدات علمی در کشور محسوب می شود، می گوید: «وابسته بودن تحصیلات تکمیلی به بودجه دولتی انگیزه برای پژوهش های کاربردی را کاهش می دهد.» خانلری مهم ترین عامل و انگیزه برای افزایش رویکرد پژوهش محور را ارتباط دانشگاه با صنعت و بازار عنوان کرده و با بیان اینکه صرف افزایش بودجه پژوهشی نیز راه به جایی نخواهد برد، می افزاید:«مادامی که بودجه دانشگاه های دولتی کشور از بیت المال پرداخت شود، دانشگاه از انگیزه یی کافی برای ارتباط گیری با بخش صنعت و بازار برخوردار نخواهد بود.» این نماینده مجلس، بنا کردن دانشگاه های کشور به بودجه دولتی را عاملی بازدارنده عنوان کرده و پیش شرط انجام کار پژوهشی جدی در دانشگاه های کشور را قطع شدن این بودجه دولتی می داند. البته از نظر این عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات، این مساله نباید آنی اتفاق بیفتد بلکه باید به صورت تدریجی و در یک دوران انتقالی محقق شود. خانلری در پاسخ به اینکه در فقدان بودجه دولتی دانشگاه ها برای تامین هزینه های خود باید چه مسیری در پیش گیرند، چاره را در حرکت دانشگاه ها به سمت خودکفایی و غیرانتفاعی شدن از طریق برقراری ارتباط با بازار و صنعت دانسته و می افزاید: «البته درخصوص برخی رشته ها ازجمله رشته های علوم انسانی که از بازار مشخصی برخوردار نیستند، بودجه دولتی همچنان باید به این رشته ها تخصیص داده شود.» از نظر این نماینده مجلس، رشته های کاربردی و مهندسی از پتانسیل و ظرفیت بالایی برای گسترش همکاری هایی خود با بخش صنعت در زمینه ارائه پژوهش های کاربردی برخوردارند که در صورت تحقق، زمینه ساز پیشرفت و تحول کشور خواهد بود.

شایسته سالاری با ورود بخش خصوصی به بحث بورسیه

خانلری در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه منظور از بنیه علمی تحقیقات گذشته، سطح علمی اساتید و استعداد دانشجویان کشور است، تولید علمی را یک فاز کاملا متفاوت توصیف می کند که به معنای چگونگی ارائه یافته های علمی و نحوه کاربردی کردن آنهاست. از نظر نماینده مسیحیان شمال کشور، یکی دیگر از مشکلات و موانع در بحث جذب دانشجو، موضوع نگهداری و تامین اعتبار برای امکانات رفاهی ازجمله وضعیت نابسامان خوابگاه هاست. از نظر او مادامی که تصدیگری خوابگاه در اختیار دولت بوده و به سوی غیرانتقاعی شدن حرکت نکنیم با وجود افزایش بودجه، وضعیت تغییر چندانی نخواهد کرد. از او می پرسم: «آیا این غیرانتفاعی شدن در تضاد با توسعه عدالت آموزشی قرار نمی گیرد؟» و او در پاسخ می گوید: «منظور از حرکت به سوی غیرانتفاعی شدن این نیست که تحصیلات تکمیلی محدود به افرادی شود که پول و منابع مالی در اختیار دارند. برای هر دانشجو باید ورای بودجه های دولتی، شهریه یی پرداخت شود.» او با اشاره به اینکه در بسیای از کشورها، بخش خصوصی و شرکت هایی که دارای بخش تحقیق و توسعه هستند، دانشجویان را بورسیه می کنند، محدود بودن این روند به سازمان ها و ارگان های دولتی در کشور را روند درستی ندانسته و می افزاید:«در کشورهای پیشرفته علاوه بر اینکه تلاش برای انتخاب دانشجویان شایسته و توانمند است از این دانشجویان استفاده بهینه نیز می شود.» از نظر عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در سیستم دولتی علاوه بر شبهاتی که درخصوص نحوه گزینش و انتخاب افراد وجود دارد، مشخص نیست که چقدر بتوان از توانایی و استعدادهای دانشجویان به صورت بهینه استفاده کرد. خانلری با اشار ه به اینکه در بسیاری از کشورها برای انتخاب افراد شایسته و توانمند، کنکورها و روش های گزینشی برای اعطای بورسیه وجود دارد، می گوید: «با همکاری بخش خصوصی باید به سمت ایجاد بنیادها و صندوق هایی حرکت کنیم تا از دانشجویان در مقاطع تحصیلات تکمیلی حمایت شود.»

دانشجویان خارجی مبلغ چهره واقعی کشور

خانلری در پاسخ به این پرسش که دانشگاه های ایرانی از چه جذابیت های بالقوه یی در جذب دانشجویان خارجی برخوردارند، می گوید: «اگر بتوانیم طبق فرمایشات مقام معظم رهبری در جهت اسلامی کردن علوم انسانی گام برداریم و پیشرو باشیم از آنجا که بسیاری از کشورهای اسلامی به دنبال علوم انسانی اسلامی هستند، این امر با ایجاد جذابیت می تواند میزان جذب دانشجویان خارجی را افزایش دهد.» از نظر نماینده مسیحیان شمال کشور هر چند دیپلماسی علمی از جنبه یی می تواند به معنای جذب دانشجویانی باشد که در ادامه به پیام رسان هایی در مورد واقعیت های کشور بدل شوند اما اینکه ما این دانشجویان را به صورت بورسیه که با تحمیل فشار مالی بیشتر بر وزارت علوم همراه است، جذب کنیم، محلی از اعراب ندارد.

خانلری با اشاره به اینکه در چنین شرایطی، هزینه یی که برای حضور این دانشجویان می پردازیم به مراتب بیشتر از بر بهره یی است که از حضور آنها عایدمان می شود، می گوید: «برای نشان دادن چهره واقعی کشور روش های کم هزینه تری نیز وجود دارد که می توان از آنها بهره گرفت.» عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با اشاره به اینکه در میان کشورهای منطقه تنها ترکیه توان رقابت علمی با ایران را دارد با تاکید بر بنیه علمی کشور می گوید:«ایران قادر به ایجاد شرایطی است که دانشجویان کشورهای منطقه بتوانند با صرف هزینه کمتر نسبت به دانشگاه های امریکایی و اروپایی از سطح آموزشی مشابه در ایران برخوردار شوند.» وی در پایان با تاکید مجدد بر اهمیت برقراری ارتباط میان دانشگاه، بخش خصوصی و صنعت می گوید: «ایجاد این ارتباط علاوه بر ایجاد جذابیت برای دانشجویان خارجی می تواند با ایجاد انگیزه در میان دانشجویان ایرانی، روند فرار مغزها و خروج تحصیلکردگان ایرانی از کشور را نیز کاهش دهد.»

زبان انگلیسی چالش اصلی اساتید و کارمندان دانشگاه

در همین رابطه با رضا منصوری، استاد دانشگاه و معاون پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دوران اصلاحات تماس می گیرم و او در ارتباط با تسهیل جذب دانشجویان خارجی در کشور با اشاره به اینکه کشورهای مختلفی علاقه مند به فرستادن دانشجو به ایران هستند، می گوید:«دانشگاه های کشور بدون استثنا از آمادگی کمی برای پذیرش دانشجوی خارجی برخوردارند.» از وی اصلی ترین چالش پذیرش دانشجویان خارجی در ایران را جویا می شوم که در پاسخ ضمن اشاره به عدم تسلط دانشجویان خارجی به زبان فارسی می گوید: «اصلی ترین چالش این است که درصد کمی از اعضای هیات علمی قادر به ارائه دروس به زبان انگلیسی اند و این مساله در بخش کارمندی دانشگاه ها تشدید می شود.» وی درخصوص اینکه ادامه تحصیل در ایران چه جذابیتی برای به عنوان دانشجویان اروپایی می تواند داشته باشد با اشاره به اینکه این جذابیت به رشته بستگی دارد، می گوید: «در مورد مباحث اسلامی ازجمله الهیات یا ادبیات فارسی این جذابیت از دیرباز وجود داشته و دارد.» وی با اشاره به اینکه جذب دانشجویان خارجی بهتر است به دانشگاه هایی که در این زمینه دارای تجربه هستند، واگذار شود، از پتانسیل کشور برای جذب دانشجویان در رشته های علوم و مهندسی نیز خبر داده و می گوید: «پذیرش دانشجوی خارجی در رشته های فوق باید سنجیده و همراه با ارتقای سطح کمی و کیفی امکانات آموزشی همراه شود.»

دانشگاه محل تولید علم، نه درآمدزایی

از منصوری که خود عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف است در این خصوص می پرسم که آیا افزایش پذیرش دانشجوی خارجی، عرصه را بر متقاضیان داخلی تحصیلات تحصیلی تنگ می کند یا نه و او دو عامل را در کاهش تقاضای داخلی برای تحصیلات تکمیلی دخیل دانسته و می گوید: «با گذر از موج جمعیتی و همچنین رشد و توسعه فرهنگی جامعه، تقاضا برای تحصیلات تکمیلی فروکش خواهد کرد.» وی با اشاره به اینکه توسعه تحصیلات تکمیلی در ایران به هیچ عنوان برنامه ریزی شده نبوده و صرفا تحت تاثیر فشار جمعیتی ایجاد شد، می گوید: «در طول ۸۰ سالی که از تاسیس نهاد دانشگاه در کشور می گذرد، هیچگاه برای دانشگاه به عنوان یک نیاز اجتماعی برنامه ریزی نکرده ایم.» این کارشناس آموزش عالی با اشاره به اینکه جمعیت دانش آموزی کشور از ۱۸.۵ میلیون نفر در سال ۱۳۸۰ به ۱۳ میلیون در سال جاری کاهش یافته است، وجود صندلی های خالی در دانشگاه ها و پذیرش دانشجو بدون کنکور را نشان از کاهش تقاضا برای تحصیلات تکمیلی در سال های آتی می داند. منصوری در پاسخ به اینکه آیا جذب دانشجوی خارجی می تواند برای کشور و وزارت علوم درآمدزایی کند با اشاره به اینکه درآمدزایی از طریق دریافت شهریه سطحی نگری است، جذب این دانشجویان خارجی در بازار کار که به تبع با تولید ارزش همراه خواهد بود را مقدم بر دریافت شهریه از دانشجویان خارجی برشمرده و می گوید: «دانشگاه باید یک بار برای همیشه جایگاه خود را در جامعه تعریف کند.» وی با اشاره به اینکه دانشگاه جایی برای فروش مدرک نیست، دانشگاه را محلی می داند که با تولید فکر و نیروی متخصص باید به حل و فصل مشکلات کشور بپردازد.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir