بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : چهارشنبه 1 ارديبهشت 1395      13:19

آیا کیفیت جایگزین کمیت زندگی خواهد شد؟

اقتصاد ایرانی: اگر قرار بر مقایسه کشورهای جهان برحسب اندازه اقتصادهای شان باشد و تولید ناخالص داخلی اسمی را معیار مناسبی برای این مقایسه در نظر بگیریم، ایران بیست ونهمین اقتصاد بزرگ جهان است. اما مخالفت با قیاس کشورها و رفاه مردمان آنها بر حسب تولید ناخالص داخلی یا GDP آنها، چیزی نیست که تازگی داشته باشد. تولید ناخالص داخلی معیاری صرفاً اقتصادی است که حتی تمام فعالیت های اقتصادی، مانند کار بدون مزد زنان در منزل را هم پوشش نمی دهد. حالا تقریبا ۴ سالی هست که پیشنهاد جایگزینی معیار دیگری با نام بهروزی ناخالص ملی یا خوشحالی ناخالص ملی به جای تولید ناخالص ملی، در سازمان ملل متحد مطرح شده است. داده های «گزارش جهانی بهروزی» که توسط سازمان ملل متحد تهیه شده است، نشان می دهند در زمینه «خوشحالی»، «خوشبختی» یا «بهروزی» که همگی می توانند معادل هایی برای کلمه انگلیسی Happiness باشند، ایران از میان ۱۵۷ کشور جهان در رتبه ۱۰۵ ایستاده است.

به گزارش تعادل، گزارش جهانی بهروزی گزارشی است که توسط شبکه توسعه پایدار در سازمان ملل متحد تهیه می شود. مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۱ از کشورهای جهان دعوت کرد که به تهیه آمارها و گزارش هایی در مورد شادی در میان مردم کشورهای شان اقدام کنند تا از این طریق داده هایی برای تهیه سیاست گذاری های مناسب تر در آینده فراهم شود. مقارن با دوم آوریل ۲۰۱۲، بوتان نخستین کشوری بود که به این «پارادایم جدید» اقتصادی آری گفت و «بهروزی ناخالص ملی» (Gross National Happiness) را عملا در محاسبات و سیاست گذاری های اقتصادی و اجتماعی اش وارد کرد. بوتان البته پا را فراتر هم گذاشت: شاخص بهروزی ناخالص ملی در این کشور جایگزین تولید ناخالص داخلی (GDP) به عنوان اصلی ترین شاخص توسعه یی شد. نخستین گزارش جهانی بهروزی در اول آوریل سال ۲۰۱۲ منتشر شد. در این گزارش به عوامل و موانعی پرداخته شده که می توانند با خود بهروزی به همراه بیاورند یا مانع آن بشوند و البته گزارش از مطالعات موردی هم به عنوان مصادیقی از نتیجه پژوهش بهره برده است. داده های این گزارش، براساس داده هایی تنظیم شده اند که موسسه نظرسنجی گالوپ منتشرشان کرده است. در این گزارش، متخصصانی از رشته های اقتصاد، روانشناسی و غیره، با بررسی آمارهای جهانی و ملی، تلاش می کنند حس بهروزی را به عنوان نشانه یی دال بر توسعه یک ملت یا عقب ماندگی ملتی دیگر به عاریت بگیرند.

در گزارش سال ۲۰۱۶ بهروزی جهانی، چند شاخص اصلی برای طبقه بندی کشورها مورد استفاده قرار گرفته اند. این شاخص ها اینها هستند: سرانه تولید ناخالص داخلی، حمایت های اجتماعی، نرخ امید به زندگی سالم و نیز شاخص هایی عمدتا کیفی مانند آزادی برای برآوردن آرزوهای هر شخص در طول عمرش، سخاوت و اعتماد اجتماعی که در قالب تخمین افراد از میزان فساد دولتی و تجاری مورد سنجش قرار می گیرد.

بر این اساس، سرانه تولید ناخالص داخلی، در قالب برابری قدرت خرید و قیمت دلار در سال پایه ۲۰۱۱ تنظیم شده است. داده های مربوط به نرخ امید به زندگی سالم بر مبنای داده های سازمان جهانی بهداشت استخراج شده اند و از تقسیم نسبت نرخ امید به زندگی سالم بر نرخ امید به زندگی به دست آمده اند. منظور از حمایت های اجتماعی هم «وجود شخصی است که بتوان در شرایط نامناسب روی او حساب کرد.» موسسه نظرسنجی گالوپ، یک نظرسنجی با دو جواب بله و خیر ترتیب داده و از مردم در کشورهای مختلف پرسیده است که اگر به مشکل بر بخورند، آیا کسی هست که بتوانند روی او حساب کنند یا نه.

آزادی برای برآورده ساختن آرزوهای شخصی در زندگی هم مجددا براساس نظرسنجی گالوپ در سطح ملی مورد سنجش قرار گرفته است. گالوپ از افراد پرسیده است که آیا از سطح آزادی شان برای برآورده کردن آرزوهای شخصی شان در زندگی رضایت دارند یا نه. شاخص سخاوت، بر مبنای پرسشی انجام شده است که در آن از افراد پرسیده شده آیا در طول ماه گذشته به سازمان های خیریه کمک کرده اند یا نه. پاسخ ها البته با سرانه تولید ناخالص داخلی همخوان شده اند. شاخص بعدی، سطح فساد در دولت و تجارت است که نتایج آن بر مبنای دو پرسش موسسه گالوپ از شهروندان کشورها تنظیم شده اند. در پرسش نخست از افراد پرسیده شده که آیا فساد گسترده در میان دولتی ها وجود دارد یا نه و در پرسش دوم، همین موضوع در مورد رواج فساد در تجارت به چشم می خورد. توضیح آنکه در مورد سطوح فساد دولتی، در بسیاری از موارد دستیابی به داده های متقن ناممکن بوده است بنابراین، داده های مستخرج در پاسخ به پرسش دوم، مبنایی برای استخراج داده های مربوط به شاخص فساد بوده اند.

جایگاه کشورها

براساس شاخص های پیش گفته، از افراد خواسته شده که به کیفیت زندگی شان عددی از یک تا ۱۰، نسبت بدهند و بعد از این داده ها در حد فاصل سال های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵، میانگین گرفته شده است. همه کشورهای فهرست، در تمام دوره های زمانی دارای داده نیستند و این مساله در قالب نواحی اطمینان، نشان داده شده است. کشورهایی که در این ناحیه از نمودارها قرار دارند، دارای نمونه های بیشتری نسبت به کشورهای دیگر هستند.

نکته مهم دیگر در مورد گزارش، احتمال تفاوت در توصیف شهروندان کشورهای مختلف از وضعیت بهروزی شان در شرایط مختلف است. ممکن است اتفاقاتی در طول سال دوره پژوهش رخ بدهد که تاثیر مهمی در گزارش مردم از وضعیت شان داشته باشد، مانند رخدادهای سیاسی یا زیست محیطی در بعد کلان و ملی. همین مساله موجب تفاوت هایی در فهرست ۱۰ کشور ابتدایی جدول و ۱۰ کشور انتهایی جدول در سال های مختلف شده است. برای مثال، ۱۰ کشور ابتدایی جدول در گزارش سال ۲۰۱۶، همان ۱۰ کشوری هستند که در سال ۲۰۱۵ هم در صدر ایستاده بودند، هر چند رتبه خود آنها با هم جابه جا شده است. به عنوان مثال، دانمارک که در گزارش سال ۲۰۱۳ در جایگاه نخست ایستاده بود، در گزارش سال ۲۰۱۵ در جایگاه سوم قرار گرفت و در گزارش روزآمد شده سال ۲۰۱۶، مجددا به جایگاه نخست بازگشت. در میان ۱۰ کشور نخست فهرست، تنها ۰.۲۴ واحد میان کشور نخست و کشور دهم اختلاف وجود دارد. از میان این ۱۰ کشور،  ۷ کشور در اروپای شمالی واقع شده اند و البته هر ۵ کشور طبقه بندی شده به عنوان کشورهای منطقه اسکاندیناوی شامل دانمارک، نروژ، سوئد، فنلاند و ایسلند در میان ۱۰ کشور نخست فهرست هستند.

۱۰ کشور انتهای فهرست که شهروندان آنها بدبینانه ترین گزارش را از سطح زندگی و رضایت خود از آن را اعلام کرده اند، همان هایی هستند که در سال ۲۰۱۵ هم در این رده جای داشتند. در مقایسه با کشورهای صدر جدول، در میان ۱۰ کشور انتهایی، تفاوت بیشتری در امتیازها و شاخص ها دیده می شود. این اختلاف میان آخرین کشور و دهمین کشور از انتهای فهرست، حدود ۰.۸ واحد یا به عبارت دیگر حدود ۲۴ درصد است.

خوشبخت ها چقدر عمر می کنند؟

نرخ امید به زندگی در میان شهروندان ۱۰ کشور نخست جدول، بیش از دو برابر همین نرخ در میان شهروندان ۱۰ کشور انتهایی جدول است. بر مبنای نظام امتیازدهی در این گزارش، این شاخص برای ۱۰ کشور نخست حدود ۷.۴ و برای ۱۰ کشور انتهایی حدود ۳.۴ است. نکته جالب این است که می توان سهم عوامل مختلف در این تفاوت را نیز تبیین کرد. مهم ترین عامل در تفاوت نرخ امید به زندگی در میان این دو گروه از خوشبخت ترین و بد اقبال ترین مردمان جهان را می توان تفاوت در سرانه تولید ناخالص داخلی در کشورهای آنها دانست. بر این اساس، ۱.۱۳ امتیاز از تفاوت میان این دو گروه، به تفاوت در سرانه تولید ناخالص داخلی آنها بر می گردد. ۰.۸ واحد به تفاوت ها در حمایت های اجتماعی، ۰.۵ واحد به تفاوت ها در نرخ امید به زندگی سالم، ۰.۳ به آزادی، ۰.۲ واحد به تفاوت ها در سطوح فساد و ۰.۱۳ واحد به تفاوت ها در سخاوت در میان شهروندان.

توضیح اینکه چرا تفاوت در امید به زندگی در میان کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته جهان تا این اندازه متباین به نظر می رسند، بر مبنای درآمد مردمان این کشورها آسان تر به نظر می رسد. به طور متوسط، سرانه تولید ناخالص داخلی در ۱۰ کشور صدر فهرست، ۲۵ برابر بیشتر از سرانه تولید ناخالص داخلی در میان ۱۰ کشور انتهای جدول است.

لاتینی های نامعمول و شاد

یکی از نکاتی که تصور می شود ممکن است ناشی از اشتباهات آماری باشد، موقعیت کشورهای امریکای لاتین در فهرست بهروزی جهانی است. برای مثال، کاستاریکا و پورتو ریکو، به ترتیب در رتبه های ۱۴ و ۱۵ جدول ایستاده اند و قرار گرفتن برزیل در رتبه ۱۷ و شیلی در رتبه ۲۴ نیز، چندان منطقی به نظر نمی رسد. نویسندگان گزارش معتقدند قرار گرفتن تعدادی از کشورهای امریکای لاتین که خشونت های فرقه یی، جنگ های داخلی، اقتصادهای متزلزل و فساد دولتی گسترده از جمله ویژگی های آنهاست، تنها با توسل به برخی ویژگی های شخصیتی، خانوادگی، اجتماعی و فرهنگی در این کشورها قابل توضیح است. در مقام مقایسه، می توان به کشورهای شرق آسیا اشاره کرد که رتبه های مغایر با پیش بینی ها به دست آورده اند. یک توضیح می تواند این باشد که عواملی مهم در ارزیابی شخصی از بهروزی هست که خاص این مناطق خاص (امریکای لاتین و شرق آسیا) است و البته در گزارش لحاظ نشده است.

گاهی خوشی، گاهی غم

بخشی از گزارش جهانی بهروزی سال ۲۱۰۶، به ارزیابی وضعیت زندگی شهروندان کشورهای مختلف در برهه های زمانی گوناگون اختصاص دارد. یکی از این مقایسه ها، مقایسه میان دو برهه زمانی ۲۰۰۷-۲۰۰۵ و ۲۰۱۵-۲۰۱۳ است، که در اولی رکود جهانی اقتصاد هنوز شروع نشده بود و دومی هم نزدیک ترین داده های اقتصادی از گوشه و کنار جهان را به دست می دهد.

در حد فاصل دو بازه زمانی ۲۰۰۷-۲۰۰۵ و ۲۰۱۵-۲۰۱۳، از میان ۱۲۶ کشوری که داده های مربوط به آنها در موسسه گالوپ موجود است، ۵۵ کشور شاهد افزایش سطح رضایت از زندگی و ۴۵ کشور نیز شاهد کاهش سطح رضایت از زندگی بوده اند. در این میان، نیکاراگوئه با افزایش ۱.۲۹ واحدی، بیشترین بهبود در سطح رضایت از زندگی را داشته است، حال آنکه یونان با ۱.۲۹- واحد کاهش، بیشترین کاهش در سطح رضایت از زندگی را داشته است. شهروندان ۲۶ کشور نیز تغییرات خاصی را در سطح رضایت از زندگی شان گزارش نکرده اند. تغییرات گزارش شده، به خصوص در میان ۱۰ کشور بالای فهرست و ۱۰ کشور انتهای فهرست بسیار شدید هستند. وجود ۴ کشور امریکای لاتین در میان ۱۰ کشوری که بیشترین رشد را در شاخص رضایتمندی از زندگی داشته اند، تایید کننده بخش دیگری از اطلاعات این گزارش است که شکوفایی امریکای لاتین را نوید می داد. به نظر می رسد که باید منتظر برآمدن این قسمت از جهان در سال های آتی باشیم.

ایران نیز با رتبه ۱۱۰ از میان ۱۲۶ کشور و افت ۰.۵ واحدی در شاخص رضایتمندی از زندگی در میان شهروندان این کشور، هفدهمین کشور از انتهای این فهرست است. افول سطح رضایتمندی از زندگی در میان ایرانی ها را شاید بتوان افزون بر روند جهانی اقتصاد، با برخی رویدادهای داخلی هم در بازه زمانی بررسی داده ها تطابق داد. بازه زمانی نخست، حد فاصل سال های ۱۳۸۶-۱۳۸۴ و بازه زمانی دوم هم حد فاصل سال های ۱۳۹۴-۱۳۹۲ را نشان می دهد.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir