کریدور ایرانی به آسیای میانه

اقتصاد ایرانی: موافقت نامه راهبردی تاسیس دالان حمل و نقل و گذر بین المللی بین ایران، هند و افغانستان موسوم به موافقت نامه چابهار عصر دیروز در حضور سران سه کشور در مجموعه تاریخی - فرهنگی سعدآباد امضا شد. این موافقت نامه که به دنبال سفر نخست وزیر هند پس از 15 سال و رئیس جمهوری افغانستان به تهران صورت می گیرد، بنا دارد بندر چابهار را به مرکز منطقه ای ترانزیت، انرژی و تجارت منطقه تبدیل کند. پیش تر نخست وزیر هند با بیان اینکه فصل جدیدی در روابط ایران و هند در حال شکل گیری است، تاکید کرد، امضای قرارداد سه جانبه حمل و نقل و ترانزیت کالا بین ایران، هند و افغانستان یک «فرصت تاریخی» است.

به گزارش دنیای اقتصاد، کارشناسان معتقدند سفر مودی به تهران و امضای اسناد همکاری، فصل نوینی از روند رو به رشد همکاری های تهران - دهلی نو را در ابعاد مختلف رقم خواهد زد. با توجه به اهمیت این موضوع، رئیس جمهوری ایران در نشست امضای این سند پیشنهاد داد تا سوم خرداد به نام روز چابهار نامگذاری شود.

سند چابهار علیه هیچ کشوری نیست

حسن روحانی پس از امضای موافقت نامه سه جانبه چابهار بین ایران، هند و افغانستان با بیان اینکه پیام این سند آن است که کشورهای منطقه باید از فرصت های منطقه ای برای توسعه و تقویت کل منطقه استفاده کنند، گفت: کشورهای دیگر هم می توانند در آینده به سند همکاری بین ایران، هند و افغانستان ملحق شوند. حسن روحانی عصر دیروز در نشست خبری روسای سه کشور ایران، افغانستان و هند ضمن خوشامدگویی به نخست وزیر هند و رئیس جمهوری افغانستان، اعلام کرد: «امروز به عنوان یک روز مهم و تاریخی در توسعه روابط سه کشور برای ما حائز اهمیت است. امروز از طرف تهران، دهلی و کابل این پیام برای منطقه و جهان صادر شد که راه پیشرفت کشورهای منطقه در سایه همکاری مشترک و استفاده از فرصت های منطقه ای است.» روحانی ادامه داد: «ما در سایه سرمایه گذاری و فعالیت مشترک در چابهار می توانیم هندوستان را در یک مسیر مطمئن به افغانستان و کشورهای آسیای میانه و قفقاز متصل کنیم.» رئیس جمهوری افزود: «سند امروز تنها یک سند اقتصادی نیست، بلکه یک سند سیاسی و سند منطقه ای است و پیام این سند آن است که کشورهای منطقه باید از فرصت های منطقه ای برای توسعه و تقویت کل منطقه استفاده کنند.» روحانی ادامه داد: در این توافق سه جانبه فضا برای حضور کشورهای دیگر و فعالیت کشورهای دیگر باز است و می توانند کشورهای دیگر هم به این سند همکاری در آینده ملحق شوند.» رئیس جمهور افزود: «سند و توافق امروز علیه هیچ کشوری نخواهد بود و آنچه فعالیت سه کشور است به نفع کل منطقه و به ویژه صلح و ثبات منطقه خواهد بود.»

حسن روحانی روز دوشنبه در دیدار «اشرف غنی» با اشاره به امضای موافقت نامه ترانزیتی و تجاری سه جانبه چابهار گفت: «سندی که بین ایران، هند و افغانستان امضا شد، نه تنها زمینه ساز توسعه هر سه کشور بلکه منطقه خواهد بود.» اشرف غنی رئیس جمهوری اسلامی افغانستان نیز در این دیدار با اشاره به امضای موافقت نامه سه جانبه ترانزیتی چابهار، اعلام کرد: «امروز گام بلندی در روابط و همکاری های دوجانبه و منطقه ای سه کشور برداشته شد و این خط ترانزیتی تاثیر بزرگی در همکاری های منطقه ای خواهد داشت.»

روحانی روز دوشنبه در نشست خبری مشترک با نخست وزیر هند نیز با بیان اینکه چابهار می تواند تبدیل به یک نماد بزرگ همکاری بین دو کشور بزرگ ایران و هندوستان شود، گفت: «چابهار به عنوان مبدا دالان ترانزیتی بین جنوب و شرق و جنوب و شمال خواهد بود و با اتمام راه آهن چابهار و زاهدان و سپس زاهدان و سرخس این بندر می تواند به نقطه اتصالی بین کشورهای مختلف از جمله هندوستان با افغانستان، کشورهای آسیای میانه، قفقاز و شرق اروپا تبدیل شود.» 12 سند و یادداشت تفاهم در جریان سفر نخست وزیر هند به تهران امضا شد. نارندرا مودی همچنین به هنگام ورود به تهران با انتشار توئیت به زبان فارسی در صفحه شخصی خود ابراز امیدواری کرد که این سفر بتواند پیوندهای فرهنگی و انسانی بین هند و ایران را بیش از پیش تحکیم کند.

قرارداد سه جانبه فرصت تاریخی است

همزمان، نخست وزیر هند نیز امضای قرارداد سه جانبه حمل و نقل و ترانزیت کالا بین ایران، هند و افغانستان را یک فرصت تاریخی خواند و گفت که با اجرای توافقنامه چابهار امروز در تاریخ منطقه شاهد تحول عظیم هستیم. او افزود: از طریق مسیرهای امن می خواهیم به جهان متصل شویم. نخست وزیر هند تاکید کرد که حتی در دوران های بحرانی، کشورهای ایران، هند و افغانستان پیوند تاریخی خود را از دست نداده اند. مودی تاکید کرد که این کریدور سه جانبه مسیر تازه همگرایی برای سه ملت است.

پیشتر مودی در دیدار با حسن روحانی درخصوص این توافقنامه گفت: «براساس قرارداد دو جانبه توسعه بندر چابهار و زیرساخت های آن، همچنین تخصیص 500 میلیون دلار از طرف هند برای این مهم و سنگ بنای این اقدام بزرگ خواهد بود. این قرارداد به پیشرفت و رشد اقتصادی منطقه منجر می شود و ما مصمم هستیم هر چه زودتر این قراردادها را عملی کنیم.»

هند در نظر دارد میلیاردها دلار در پروژه بندر چابهار هزینه کند. به گفته ناظران، مقامات هند امیدوارند تا با اتکا بر حضور افغانستان در این پروژه بخشی از هزینه های توسعه بندر چابهار نیز تامین شود. در رابطه با این کریدور ترانزیتی، هند تلاش کرده است تا به توسعه بندر چابهار کمک کند؛ بندری که می‎تواند پذیرای کالاهایی از هند باشد تا این کشور از طریق خاک ایران بدون مواجهه مستقیم با پاکستان به افغانستان و آسیای میانه متصل شود. در این خصوص دو کشور پیشتر به داشتن تفاهمنامه و برخی از توافق نامه های کوچک تر بسنده کرده اند؛ اما سفر نارندرا مودی به تهران می تواند به ویژه در فضای پس از برجام توافقنامه ها و اسناد بین دو طرف را به سطح اجرایی تری برساند. طرح این کریدور ترانزیتی در دوران ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی کلید خورد، اما مشکلات اقتصادی به ویژه پرونده هسته ای ایران باعث شد تا اجرایی شدن این طرح به حاشیه برود، به خصوص که روابط تهران و دهلی متاثر از نوع روابط هند با آمریکا بوده است. به نظر می رسد که مقامات هندی از فرصت به وجود آمده برجام تلاش دارند تا با توسعه بندر چابهار، جدا از ایجاد تحول مثبت در بازارهای اقتصادی خود، روابط چین و پاکستان را نیز تحت تاثیر قرار دهند و اسلام آباد رقیب منطقه ای خود را منزوی کنند. چین و پاکستان سال هاست که سرگرم توسعه بندر گوادر در نزدیکی چابهار هستند و توسعه بندر چابهار و افزایش ترانزیت کالا از طریق ایران به افغانستان و آسیای میانه می تواند بر همکاری پکن و اسلام آباد تاثیر بگذارد. چین همچنین با اعلام سرمایه گذاری میلیاردی در پاکستان در تلاش برای اتصال بندر گوادر به خاک خود است؛ چین می کوشد که از طریق این سرمایه گذاری موسوم به «احیای راه ابریشم»، از نظر اقتصادی و سیاسی بر هند فشار وارد کند. از سوی دیگر، افغانستان نیز که روابط گرمی با هند دارد و در عین حال دارای مشکلات زیادی با پاکستان است، کشوری است که به آبهای آزاد راه ندارد و مسیری مطمئن برای ترانزیت کالا به این کشور است. در همین رابطه به نظر می رسد که ایران و هند بر سر توسعه خط راه آهن چابهار-زاهدان-مشهد نیز به توافقاتی برسند.این طرح برای ایران نیز دارای مزیت هایی است. ایران با توجه به جایگاه ژئوپلیتیکی خود در بخش ترانزیت نقش مهمی دارد و می تواند دیگر کشورهای این منطقه را به آسیای میانه، قفقاز، روسیه و اروپا متصل کند؛ همانطور که در سفر روسای جمهوری چین و کره جنوبی به تهران نیز به اهمیت جایگاه ایران در موضوع ترانزیت توجه شد. به این ترتیب به نظر می رسد امضای این توافق نامه سه جانبه نقشه ژئوپلیتیک جنوب آسیا را تغییر دهد. تهران که به ویژه در فضای پس از برجام تلاش دارد تا جذب سرمایه گذاری خارجی را افزایش دهد، از این دیدارها منتظر نتایج زیادی است. ایران و هند همچنین تلاش دارند تا درخصوص سرمایه گذاری در میدان گازی «فرزاد B» و همچنین انتقال گاز ایران به هند و همکاری مشترک در امنیت کشتیرانی در دریای عرب و خلیج فارس همکاری کنند.