آل اسحاق: برجام راهگشا است
اقتصاد ایرانی: یحیی آل اسحاق از چهره های اقتصادی جمعیت موتلفه اسلامی وزیر بازرگانی دولت دوم سازندگی بود. این اقتصاد پیشه 67 ساله مدافع اقتصاد آزاد و مخالف تصدی گری دولت در این حوزه است.
ریاست اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی تهران ، ریاست انجمن علمی بازرگانی کشور و قائم مقامی بنیاد مستضعفان از سمت های آْل اسحاق است.
وی در زمان حاضر عضو شورای مرکزی کمیته امداد امام خمینی (ره) است. آل اسحاق موافق اصل برجام است ولی دیدی به شدت انتقادی درباره نحوه انجام تعهدات آن از سوی 1+5 دارد.
به گزارش ایرنا مشروح گفت و گو با وی را در ذیل می خوانید:
** برجام چه دستاوردهایی داشته است؟
آل اسحاق: برای توضیح این مطلب باید مقدمه ای عرض کنم. ایران کشوری صاحب تاریخ و تمدنی کهن در جهان است. ما با دنیا در حوزه های مختلف روابط داریم و یک کشور تاثیرگذار در منطقه هستیم تاریخ را نگاه کنید کشوری صاحب نام در جهان هستیم آنقدر ما جایگاه مان در تاریخ محکم و پابرجاست که در تاریخ مدون جهان یک روز نیست که کشوری به نام ایران در جهان نبوده باشد. کوچک و بزرگ شده ایم، مرزهایمان عوض شده است ولی همیشه بوده ایم. در حالیکه کشوری مثل آمریکا از سال 1776 میلادی به وجود آمد و عمرش به سه قرن نیز نمی رسد.
این کشور با نژاد آریایی و با استعداد متوسط به بالای مردمان آن به بهترین ادیان الهی یعنی اسلام آراسته شده است. مجموعه عوامل تاریخی و مذهبی موجب شد در مقعطی به نام انقلاب اسلامی ایران از زیر سلطه جهان مهندسی شده توسط ابرقدرتها بیرون بیاید.
جمهوری اسلامی ایران ' هاب' منطقه و خاورمیانه' هارت لند' یا قلب دنیا است و تمام ادیان بزرگ الهی در این منطقه ظهور پیدا کرده اند. از سویی عامل نفت و انرژی بر اهمیت آن بسیار افزوده است. از این رو دنیا به تعامل با ما نیاز دارد و ما نیز معتقد به تعامل با جهان هستیم.
ایران 3 گزینه در رابطه با دنیا پیش رو دارد. اولین آن حذف شدن از نظام بین المللی و تبدیل شدن به کشوری مثل کره شمالی است. این گزینه نه ممکن است نه معقول. یعنی جایگاه ژئوپولتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک ما چنین اجازه ای را به ما نمی دهد چرا که از این لحاظ هیچ شباهتی با کره شمالی نداریم و موقعیت ما امکان انزوا به ما را نمی دهد. از سویی دنبال این هم نیستیم. چرا که دستیابی به اهداف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ما در گرو رابطه با دیگر کشورهای دنیاست. ارتباطات، حمل و نقل و ترانزیت دنیا بدون ایران معنی ندارد و ممکن نیست. ما نیز اعتقادی به عبارت' چاردیواری اختیاری' در عرصه بین الملل نداریم و اصلا تفکر ما بر پایه تفکر ظهور قائم (عج) جهانی است.
دومین گزینه هضم شدن در نظام بین الملل است. بالاخره نظام بین الملل مهندسانی دارد که آن را ساماندهی و برای آن برنامه ریزی می کنند. صاحبان قدرت سعی دارند تمامی کشورها را مطابق با برنامه های کلان خود برای دنیا پیش برند و در این میان برای هر حکومتی چارچوبی تعیین می کنند که باید در محدوده آن حرکت کند.
مثل اتفاقی که زمان شاه افتاد و وی ژاندارم منطقه بود و براساس مختصاتی که به وی داده بودند حرکت می کرد. اما اصلا انقلاب اسلامی و جنگ 8 ساله به خاطر این بود که ایرانی ها میلی به ادامه آن سلطه نداشتند برای همین بعد از انقلاب، جمهوری اسلامی ایران از سوی نظام سلطه محور شرارت خوانده شد.
گزینه سوم ما نیز تعامل با دنیاست. تعامل در لغت عرب از باب تفاعل است و دو طرف دارد. تعامل یک طرفه معنا و وجود خارجی ندارد. در تعامل به قول قدیمی ها نمی شود گفت' آن گربه میومیوی نازنازی برای تو و آن اسب چموش برای من'. تعامل معتقد به برد- برد است و باخت-باخت یا برد- باخت جایی در آن ندارد و هر دو طرف منافع خود را به طور منصفانه در نظر می گیرند. اصل تعامل را در نظام جمهوری اسلامی همه از مقام معظم رهبری گرفته تا رئیس جمهور و بقیه قبول دارند. سند چشم انداز 20 ساله نیز بر تعامل با منطقه و جهان، منتهی با ذکر پسوند تعامل منطقی ، تاکید دارد.
منطقی هم یعنی همان عزت، حکمت و مصلحتی که مقام معظم رهبری فرموده اند. اینکه برخی در داخل و خارج فکر می کنند ما اهل تعامل با دنیا نیستیم، تصوری نادرست و برخلاف دیدگاههای مذهبی و حکومتی ما است؛ ما افرادی تعاملی هستیم نه تعارضی.
ما ایرانی ها در طول تاریخ نشان داده ایم که میل به زورگویی و زیاده خواهی نداریم و ملتی نجیب و منطقی هستیم. نه زور می گوییم و نه زور می شنویم. از سویی دین ما نیز اجازه این کار را به ما نداده است و از ما مجادله احسن را خواسته است یعنی جدلی که بر اساس منطق، عقل و ادب باشد.
اما چون می خواهیم مستقل باشیم و زیر بار زور نمی رویم دنیا در حوزه های نظامی، سیاسی، اقتصادی و حقوق بشر با ما مشکل پیدا کرده است.
در حوزه نظامی، توانایی موشکی ایران را زیرسئوال می برند و می گویند نباید موشکی داشته باشید که بیشتر از 1500 کیلومتر برد داشته باشد. ما نیز زیر بار این حرف نمی رویم اگر این قاعده است باید هیچ کشوری آن را نداشته باشد نه اینکه یکی داشته باشد و دیگری فاقد آن باشد. ما این موشک ها را صرفا برای دفاع خود می خواهیم و از آنها چشم پوشی نمی کنیم. از سویی اتهام ساخت سلاح هسته ای را به ما زدند. گفتیم اعتقادات دینی ما و رهبر ما ساخت سلاح هسته ای را حرام می داند و ما هیچ وقت دنبال ساخت آن نبوده ایم.
در حوزه حقوق بشر به ما گیر دادند ما هم می گوییم اتفاقا ما باید به شما در این زمینه ایراد بگیریم. شما آمریکایی ها تا چندی پیش به زنان و سیاهپوستان حق رای نمی دادید. کودتا علیه مصدق را چه کسانی انجام دادند؟ افغانستان و عراق و لیبی و بحرین و ویتنام و هیروشیما را چه کسی به خاک و خون کشید؟ داعش را که علم کرد؟ جایی در دنیا مانده که شما در آنجا جنایت نکرده باشید؟ اصلا انتخابات شما چطور برگزار می شود؟ نوع رای گیری شما چگونه است؟
یا اصلا به چه اجازه ای یک دادگاه آمریکایی 2 میلیارد دلار پول ایران را بلوکه می کند و شما خودتان یک قانون را مطابق میلتان وضع کرده و بر اساس آن دارایی های ما را توقیف کرده اید. این چه حقوق بشری است که خود را زمامدار آن می دانید؟
اتفاقا اسلام حامی اصلی حقوق بشر در دنیاست. لااکراه فی الدین نشانه آشکاری از اهمیت آزادی در قرآن کریم است.
** به سراغ برجام برویم؟
آل اسحاق: بله. نظام و رهبری قبول کردند که با حفظ شئونات با 1+5 مذاکره کنیم. آنها با ایران هراسی همه دنیا را علیه ما بسیج کرده بودند. مذاکرات نیز از نظر عدد نابرابر بود. ما یک کشور بودیم که حداقل در مقابل 6 کشور پشت میز نشسته بودیم. آن هم کشورهایی که سابقه استعمار طولانی دارند.
هیات های کارشناسی 15 نفره ما در مقابل 150 کارشناس آنها می نشستند و از برنامه هسته ای مان دفاع می کردند. تیم مذاکره کننده ما با تلاش فراوان به توافق رسید. رهبری هم از آنها تشکر کرد که دلسوزانه رفتند و زشت و زیبا بالاخره یک توافقی را جمع بندی کردند. مجلس و شورای عالی امنیت ملی نیز آن را تصویب کرد. رهبری هم با قید شروطی آن را پذیرفتند.
بعد از آن هم صادقانه برخورد کردیم. تعداد سانتریفوژها را کم کردیم و در زمینه اراک و فردو تعهداتی را انجام دادیم. ولی پاسخ طرف مقابل چه بود؟ بدعهدی و زدن زیر همه چیز. سه سال و نیم مذاکره کردیم وآخر طرف مقابل زیر میز زد. مگر شما( 1+5) نبودید که مذاکرات را فتح الفتوح خواندید و گفتید جهان را از خطر ایران اتمی نجات دادید پس چرا چیزی را که خودتان امضا کرده اید زیر پا می گذارید؟ البته این کار بیشتر از هر چیز به حیثیت 1+5 ضربه می زند چرا که اعتماد دنیا را از خودش سلب کرد. جهان دیگر می داند حرف آمریکا حرف نیست.
ضمن احترامی که برای آقای ظریف و همکارانشان قائل هستیم و می دانیم آنها چقدر برای این توافق زحمت کشیدند اما واقعیت این است که طرف مقابل به وعده هایش عمل نمی کند.
اخیرا بانک های بزرگ اروپا جلسه ای گذاشته اند و از آمریکا خواسته اند تکلیف را در این زمینه روشن کند؛ جان کری گفته معامله با ایران آزاد است ولی وزیر خزانه داری گفته اگر این کار را بکنید شما را جریمه می کنیم؛ حالا حرف کدام را باید باورکرد؟
البته من برجام را نفی نمی کنم. برجام کف مطالبات ایران و1+5است. مشروط بر اینکه عملیاتی شود مشکلات زیادی را هم حل می کند. اما آنچه احساس می شود این است طرف مقابل از جدیت لازم برخوردار نیست. طبق عقل و قانون و دستورات رهبری هم اگر آنها به برجام عمل نکردند ما هم الزامی به اجرای آن نداریم.
** البته برخی منتقدین برجام معتقدند برجام هیچ دستاوردی نداشته است.
آل اسحاق: این بی انصافی است. این فرمایش مستقیم مقام معظم رهبری است که مذاکره کنندگان افرادی دلسوز نظام بودند. مجلس و شورای عالی امنیت ملی هم به عنوان چشم ناظر کشور قدم به قدم مراحل آن را دنبال کردند. برجام اگر عملیاتی شود بسیاری از تهدیدها را از سر کشور دور می کند.
** پس به نظر جنابعالی برجام عملیاتی نشده است؟
آل اسحاق: خیلی کم
**اما قطعنامه های شورای امنیت به حالت تعلیق درآمده اند و خطر جنگ از سر کشور رفع شده است.
آل اسحاق: این بار بهانه آنها هسته ای بود. اما قحط بهانه که نیست. فردا به حقوق بشر گیر می دهند و یا مسائل منطقه ای را پیش می کشند.
** صحبت سر این است که تیم مذاکره کننده کاری کرد که شکافی بین اعضای 1+5 افتاد و آن اجماعی که علیه ایران بود شکسته شد.
آل اسحاق: اینها آدم های مقیدی نیستند که بگویند چون در برجام قول دادیم خلاف آن عمل نمی کنیم. اساس دنیای امروز قدرت است. اگر اینها حاضر به مذاکره با ما شدند به خاطر قدرت بازدارندگی ما بود وگرنه در دنیای سیاست حرف حق و ناحق وجود ندارد و همه چیز با قدرت تعریف می شود. اگر ما در موضع قدرت نبودیم آنها هرگز با ما مذاکره و توافق نمی کردند.
** موانع اجرای برجام را چه می دانید؟
آل اسحاق: موانع آن سوی آبی عدم پایبندی 1+5 به قول خود است. مانع بعدی وجود نقاط ابهام در اصل توافقنامه است. به طور مثال آنها می گویند که ما برقراری مجدد مراوادات بانکی با ایران را قبول داریم ولی برطبق قانونی که در آمریکا وجود دارد و ' حق مدیریت دلار' نامیده می شود نمی توانیم با شما با دلار معامله کنیم. در حالیکه 100 میلیارد دلار پولی که در خارج داریم همه اش به دلار است. یعنی به دلایل غیربرجامی، برجام را رعایت نمی کنند.
مساله بعدی حاکم مطلق دانستن آمریکا است. یعنی آمریکا قوانین مصوب داخل خود را به دیگر کشورهای دنیا تحمیل می کند.
مساله بعدی انتقال تکنولوژی است. ما می خواهیم در دوره پسابرجام فناوری خود را رشد دهیم اما آنها می گویند ما به شما گندم و روغن و برنج می دهیم یا محدودیت هایی که در صنایع دارویی ما را با آن مواجه کرده اند.
مانع دیگر این است که سرنوشت اروپا به آمریکا گره خورده است. شرکت های اروپایی و دیگر کشورها تابع تصمیمات سیاستمداران آمریکایی هستند.
علاوه بر این پیش کشیدن مسائلی نظیر برجام 2و 3 و 4 است که حوزه های غیرهسته ای را در برمی گیرد. مثلا مسائل موشکی ایران را پیش می کشند که ما این را دخالت در امور داخلی خود می دانیم.
در مورد برقراری جریان سوئیفت هم باید بگویم این در واقع' لوله کشی پول' راه افتاده و شیر آن باز شده ولی به خاطر تحریم دلار آبی از آن نمی چکد.
** برخی موافقان برجام در داخل اتخاذ مواضع متضاد از سوی مسئولان را یکی از علل عدم استقبال سرمایه گذاران خارجی در کشور می دانند.
آل اسحاق: این مساله تاثیر چندانی ندارد.اینها می دانند بالاخره در ایران، نظام تصمیمش را گرفته و حرف واحدی را می زند ولی مشکلشان ترس از آمریکاست. سرمایه به قول معروف به شدت ترسوست. آنها از قیل و قالهای داخلی ما نمی ترسند بلکه از جریمه شدن توسط آمریکا در هراسند.
