بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : چهارشنبه 3 شهريور 1395      10:13

مدل برزیلی خیز اقتصادی

اقتصاد ایرانی: بازوی پژوهشی مجلس با ردیابی مسیر تبدیل برزیل به «قدرت میانه»، در اقتصاد و سیاست جهان، رمز موفقیت این کشور را قرار گرفتن اهداف اقتصادی در صدر ملاحظات سیاست خارجی عنوان کرده است. مفهوم «قدرت میانه» به طور کلی به کشوری اطلاق می شود که رشد سریع اقتصاد و گسترش تجارت خارجی به آن کشور این امکان را می دهد تا در عرصه بین المللی نقش مستقل تری ایفا کند. مرکز پژوهش ها برزیل را جزو این دسته از قدرت ها معرفی می کند و اعتقاد دارد: «پیشبرد همگرایی اقتصادی در منطقه»، «پیشبرد همکاری جنوب- جنوب» و «همکاری با قدرت های نوظهور» سه محور همزمان سیاست خارجی اقتصادمحور برزیل در کسب این جایگاه است. این گزارش به افزایش توجه در اقتصاد و سیاست خارجی کشورها در عصر جهانی شدن اشاره می کند و می گوید؛ در این عصر، «سیاست خارجی کشورها به شدت اقتصادمحور شده است». به این معنا که ملاحظات امنیتی سابق از سیاست خارجی کنار نرفته اند، ولی «بی ثباتی اقتصادی» و «اقتصاد ضعیف» به جرگه معضلات امنیتی وارد شده اند. کشورها نیز دریافته اند که برای ارتقا در نردبان قدرت جهانی، باید اقتصاد را به مرکزیت سیاست خارجی خود بیاورند. برزیل نیز بر همین مبنا، به اقتصادمحور کردن سیاست خارجی خود دست زده است.

به گزارش دنیای اقتصاد، بازوی پژوهشی مجلس در یک مطالعه، تجربه اقتصادی برزیل در چهار دهه گذشته و چگونگی تبدیل آن به یک «قدرت میانه» را بررسی کرده است. این بررسی، نشان می دهد برزیل با «اقتصادمحور کردن سیاست خارجی» خود، توانسته است در مقابل قدرت های جهانی به عنوان یک قدرت میانی خود را مطرح کند و در مسیر تبدیل شدن به یک قدرت جهانی گام بردارد. برای این منظور، سیاست خارجی اقتصادمحور برزیل، سه هدف را به طور همزمان دنبال کرده است: «پیشبرد همگرایی اقتصادی در منطقه»، «پیشبرد همکاری جنوب-جنوب» و «همکاری با قدرت های نوظهور در نظام بین الملل». گزارش تحلیلی مرکز پژوهش های مجلس علت اتخاذ چنین رویکردی از سوی برزیل را اینگونه توصیف می کند که این کشور به عنوان یک قدرت منطقه ای، به این درک رسید که امکان رقابت با قدرت های بزرگ در زمینه نظامی را ندارد و تقویت اقتصاد را به عنوان ابزاری برای ارتقا در نردبان قدرت بین المللی در پیش گرفت و برای این منظور، «بی ثباتی اقتصادی» و «اقتصاد ضعیف» به جرگه معضلات امنیتی مورد توجه سیاست خارجی این کشور وارد شدند.

برزیل به عنوان یک «قدرت میانه»

این مطالعه، برزیل را به عنوان یک «قدرت میانه» توصیف کرده است که «توانایی های میان برد» دارد و قدرت این کشور از سطح منطقه ای فراتر نمی رود. برزیل از حیث توانمندی مادی (تولید ناخالص داخلی و وسعت سرزمینی) نیز شرایط لازم (و نه لزوما کافی) برای رسیدن به جایگاه یک قدرت میانه را دارد. از حیث رفتار نیز رویکرد قدرت های میانه یعنی «چندجانبه گرایی» و «نوآوری در سیاست خارجی» را در پیش گرفته است و به دنبال تسهیل و مدیریت امور بین المللی است. این الگوی رفتاری، نه از روی خیرخواهی که بنا به اقتضائات منافع ملی از سوی قدرت های میانه دنبال می شود. بر اساس این متن، اتخاذ الگوی رفتاری قدرت های میانه محاسن دیگری را نیز برای برزیل داشته است: در سطح ملی، منطقه ای و بین المللی؛ برای این کشور وجهه (پرستیژ) می آورد؛ از طریق همراه سازی دولت های هم رای، به این کشور در مقابل قدرت های بزرگ قدرت و استقلال تصمیم گیری می دهد و آزادی عملی او را در سازمان های بین المللی و منطقه ای بیشتر می کند. علاوه بر این، هویت خاص یک دولت میانه باعث می شود جامعه بین المللی او را به عنوان کشوری که به دنبال رفع اختلافات از طریق مذاکرات و نهادهای بین المللی (به جای توسل به زور) است، به رسمیت بشناسند. این گزارش در بررسی تجربه برزیل برای تبدیل به یک قدرت میانه، این مسیر را از ابتدای دهه ۱۹۷۰ میلادی رهگیری می کند و می گوید طی این مدت، اهداف اقتصادی در صدر ملاحظات سیاست خارجی این کشور قرار گرفت. مهم ترین ویژگی های خیزش برزیل در مقام یک قدرت میانه، توانایی این کشور در زمینه مناسبات سیاست خارجی جدید و پیگیری یک سیاست خارجی مستقل بوده است. در این راستا، نخبگان سیاسی برزیل می کوشند جایگاه بین المللی کشور خود را به حدی ارتقا دهند که با ظرفیت اقتصادی و جمعیتی آن متناسب باشد. بهبود و تقویت روابط منطقه ای نیز، عنصر مهمی در استراتژی ارتقایابی این کشور به شمار می آید.

تمرکز سیاست خارجی بر اقتصاد

این گزارش به افزایش توجه در اقتصاد در سیاست خارجی کشورها در عصر جهانی شدن اشاره می کند و می گوید در این عصر، «سیاست خارجی کشورها به شدت اقتصادمحور شده است». به این معنا که ملاحظات امنیتی سابق از سیاست خارجی کنار نرفته اند، ولی «بی ثباتی اقتصادی» و «اقتصاد ضعیف» به جرگه معضلات امنیتی وارد شده اند. کشورها نیز دریافته اند که برای ارتقا در نردبان قدرت جهانی، باید اقتصاد را به مرکزیت سیاست خارجی خود بیاورند. برزیل نیز بر همین مبنا، به اقتصادمحور کردن سیاست خارجی خود دست زده است. علاوه بر این، با توجه به تلاش برزیل برای شناسایی خود به عنوان یک قدرت میانه، این ضرورت برای این کشور وجود داشته است که شاید به دلیل ناتوانی خود در هماوردی با قدرت های بزرگ در عرصه نظامی، توجه خود را به ارتقای قدرت اقتصادی در عرصه بین الملل متمرکز کند. این تمرکز، باعث شده نقش اهداف اقتصادی در سیاست خارجی برجسته تر شده و «دیپلماسی اقتصادی» در صدر دستور کار سیاست خارجی قرار بگیرد. بنا به چنین دلایلی، سیاست خارجی قدرت های میانه به شدت اقتصادمحور است. با توجه به این موضوع، گزارش مرکز پژوهش های مجلس اضافه می کند که «بسیاری از صاحبنظران، مفهوم قدرت میانه را به طور کلی به کشوری اطلاق می کنند که اقتصاد آن رشد سریعی را تجربه می کند و تجارت خارجی آن به حدی رو به گسترش است که این امکان را به او می دهد تا در عرصه بین المللی نقش مستقل تری را ایفا کند.»

ارکان سیاست خارجی اقتصادمحور برزیل

وقتی موضوعات اقتصادی به صدر دستور کار سیاست خارجی می آیند، طبعا دیپلماسی اقتصادی جایگاه ممتازی در روابط خارجی می یابد. برزیل نیز از این قاعده عام مستثنی نیست. بر پایه مطالعه مرکز پژوهش های مجلس، دیپلماسی اقتصادی برزیل بیش و پیش از همه بر پایه «اتحاد با کشورهای پیرامونی، موازنه سازی نرم در برابر دستورکارهای سلطه جویانه کشورهای مسلط در اقتصاد بین الملل و کاهش نابرابری های اقتصادی و افزایش توسعه اقتصادی در داخل» به گونه ای که سرانجام به تسهیل برقراری نظم اقتصادی متوازن تر بینجامد، استوار است. این گزارش سپس سه رکن مهم برای سیاست خارجی اقتصادمحور برزیل ذکر کرده است که در ادامه می آید.

۱- پیشبرد همگرایی اقتصادی در منطقه آمریکای لاتین: این گزارش مهم ترین رکن دیپلماسی اقتصادی برزیل را «ترویج همگرایی منطقه ای» عنوان کرده است. بر پایه این مطالعه، برزیل به ویژه از ابتدای هزاره کنونی میلادی، این سیاست را در دستور کار قرار داد و کوشید «اتحادیه مرکوسور» را که زمانی مهم ترین تشکل اقتصادی منطقه آمریکای لاتین به شمار می رفت، احیا کند. همگرایی اقتصادی با تقویت جایگاه اقتصادی برزیل در منطقه، می تواند به عنوان مقدمه تبدیل برزیل به یک قدرت جهانی عمل کند. بر این اساس، هدف برزیل از این رویکرد این است که محور اتحاد برزیل-آرژانتین به یکی از قطب های شکل دهنده به نظم جهانی چندقطبی آینده تبدیل شود و هدف بعدی نیز این است که کشور و منطقه خود را از سلطه مالی و نفوذ اقتصادی آمریکا خارج کند. این اتحادیه، در تقابل با طرح آمریکا برای آزادسازی تجارت در کل قاره آمریکا با ملاحظه ترجیحات خود بود که واکنش منفی عمده کشورهای لاتین – ظاهرا به جز پرو، شیلی و کلمبیا – را به همراه داشت. به دنبال این تلاش ها، در سال ۲۰۰۳ موافقت نامه تجارت آزاد میان مرکوسور و جامعه کشورهای آند به امضا رسید و در سال ۲۰۰۴ جامعه ملل آمریکای جنوبی با ورود شیلی، گویان و سورینام تاسیس شد و این تشکل در سال ۲۰۰۷ به اتحادیه ملل آمریکای جنوبی تغییر نام داد. بر اساس یافته های مرکز پژوهش ها، این تشکل مبارزه با توسعه نامتقارن، تقویت چندجانبه گرایی و کمک به ایجاد یک نظم جهانی چندقطبی را در سرلوحه برنامه های خود قرار داده است.

۲- پیشبرد همکاری جنوب-جنوب: بر اساس این یافته ها، مبنای سیاست خارجی برزیل در دوران جنگ سرد بر پایه استراتژی «استقلال از طریق فاصله گرفتن از درگیری های بین المللی» بود. در ادامه، برزیل در دوران پس از جنگ سرد از دهه ۱۹۹۰ استراتژی «استقلال از طریق مشارکت» در پیش گرفت که مبتنی بر مشارکت با قدرت های جهانی در حل معضلات بین المللی بود. از سال ۲۰۰۳ نیز، برزیل کوشیده است با کشورهای درحال توسعه و توسعه نیافته بیشتر و متنوع تری وارد گفت وگو و تعامل شود. سازمان همکاری برزیل که در سال ۱۹۸۷ برای این منظور در زیرمجموعه وزارت امور خارجه این کشور تاسیس شده بود، در هزاره جدید به رکن اصلی وزارت امور خارجه برزیل تبدیل شده و بودجه آن به نحو چشمگیری افزایش یافته است. کارویژه این سازمان ارائه کمک مالی، اعطای وام، کمک فنی و کارشناسی به کشورهای جنوب و هماهنگ سازی فعالیت های سایر نهادهای دولتیِ فعال در عرصه بین المللی است. برزیل با این استراتژی به عنوان مدافع تمام عیار کشورهای جنوب در مذاکرات تجاری این سازمان در برابر زیاده خواهی ها و مطالبات نامتعارف کشورهای شمال برای کسب امتیازهای گسترده از کشورهای جنوب قد علم کرده است.

۳- همکاری با قدرت های نوظهور در نظام بین الملل: بارزترین جلوه همکاری اقتصادی برزیل با قدرت های نوظهور را می توان در عضویت این کشور در گروه بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) یافت که به ویژه از سال ۲۰۱۰، نشست های این گروه با حضور مقام های عالی رتبه دولتی، اعتبار بیشتری یابد. به عنوان مثال، برزیل در اجلاس های بریکس آشکارا اعلام کرده است که تعداد نمایندگان کشورهای غربی در صندوق بین المللی پول بسیار زیاد است و این در حالی است که کشورهای درحال توسعه و قدرت های نوظهور نقش اندکی در این سازمان ایفا می کنند. برزیل از طریق تشکل گروه بریکس تلاش کرده است سهم کشورهای غیرغربی و در حال توسعه در تصمیمات این سازمان را افزایش دهد. در همین چارچوب، برزیل پیشنهاد ایجاد بانک توسعه بریکس را با هدف تامین مالی پروژه های عمرانی بر مبنای توسعه پایدار هم در کشورهای عضو و هم در سایر کشورهای در حال توسعه در اجلاس سران بریکس مطرح کرد. در صورتی که این پیشنهاد وارد مرحله اجرایی خود شود، بانک توسعه بریکس به عنوان یک سازوکار موازی صندوق بین المللی پول عمل خواهد کرد.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir