نباید چوب لای چرخ صنعت و تولیدکننده موفق گذاشت

»:اقتصاد ایرانیرشد بخش صنعت منفی شد«، »تعطیلی هشت هزار واحد صنعتی در دولت احمدی نژاد»، «۶۰ درصد از واحدهای تولیدی تعطیل شده اند»، «کاهش اشتغال صنعتی به دنبال تشدید بحران نقدینگی در صنعت» و... این تیترهای کوتاه با ارقام بزرگ که  روایت کننده گزارش های نگران کننده از وضعیت تولید و صنعت در ایران، به خصوص در سال های تحریم است؛ حکایتگر همان سال هایی که به دلیل اجرای سیاست های نادرست اقتصادی که تعدادشان هم کم نبود، کمر تولید و صنعت در ایران شکست و بسیاری از تولیدکنندگان هم دست از تولید کشیده و منزوی شدند. عدم نظارت دولت ها بر قاچاق کالا به کشور درحالی که بنگاه های بزرگ و کوچک تولیدی در ایران   به خودی خود از افزایش هزینه های تولید، کمبود نقدینگی و مسائلی از این دست رنج می برند، تنها  گوشه ای از بحران تولید در ایران را موجب شده تا  شعار صنعتی شدن در ایران مجالی برای تحقق نیابد. از سوی دیگر بسیاری از اخبار از هدر رفتن منابع مالی کشور به واسطه ارائه مبالغ کلان وام و تسهیلات به نام تولید، حکایت دارد که در نهایت نیز در بازار مستغلات هزینه شده اند. به نام تولید و به کام ساخت وساز. با وجود همه این مشکلات، هنوز برخی  چراغ تولید را در کشور روشن نگه داشته و درهمین فضای اقتصادی، اشتغال گسترده صنعتی را ایجاد کرده اند. نمونه این اتفاق نیز فعالیت سام الکترونیک  است. حمیدرضا هاشم نیا، مدیرعامل سام الکترونیک، نمایندگی شرکت سامسونگ در ایران، در گفت وگو با «وقایع اتفاقیه»، از امکان پویایی کارخانه ها و واحدهای تولیدی با وجود بحران های اقتصادی موجود می گوید. او بر این باور است که توجه به کیفیت، گستردگی خدمات پس از فروش، تنوع در تولید محصولات و احترام به سلیقه مشتری، مهم ترین دلایل موفقیت سام الکترونیک در ایران است. وی درعین حال، می گوید: وقتی صنعتی ثابت می کند که می تواند در بحران هم زنده بماند، نباید به دلایل واهی، چوب لای چرخ تولید و آن صنعتگر گذاشته شود. مشروح این گفت و گو در پی می آید. 

همان طور که می دانید، رکود حاکم بر اقتصاد ایران موجب از پای درآمدن یا کاهش ظرفیت بسیاری از واحدهای تولیدی و صنعتی شده است. از سویی  طی چند سال  شاخص رشد صنعتی در کشور منفی بوده که  همین شاخص، مصداقی برای وخیم شدن اوضاع صنعت و تولید در کشور طی سال های گذشته تاکنون  است؛ اما در همین فضا، کارخانه های مجموعه تولیدی سامسونگ، برنامه های توسعه ای برای تحقق شعار صنعتی شدن و اقتصاد مقاومتی دارند. شنیدنی است بدانیم چگونه این بحران ها را پشت سر گذاشتید؟ 

ببینید، ما کشوری داریم که همه باید برای آبادانی آن تلاش کنیم. اگر می خواهیم ایرانی داشته باشیم که در هر زمینه، به ویژه در زمینه تولید، صنعت و اشتغال، پیشرفت کند و در مقابل دیگران حرفی برای گفتن داشته باشد، باید دست به کاری بزنیم. ما هم همین کار را انجام دادیم. تا کی می شود نشست و دست روی دست گذاشت تا واردات کمر تولیدکنندگان را خم تر و آنها را ضعیف تر کند؟ سؤال بنیادی - ذهنی من و دغدغه همان چهل سال پیش برایم این بود که چرا نباید امکان صنعتی شدن ایران وجود داشته باشد و چرا ما نباید بتوانیم خودمان، کالاهایمان را تولید کنیم؟ گاهی اوقات آرزوهایت مجبورت می کند که چشم هایت را ببندی تا چاله ها را نبینی؛ طبیعتا وقتی راه بیفتی، آن قدر درگیر مسیر می شوی که ترس هم یادت می رود. ما هم عزم کردیم و فقط حرکت کردیم؛ این طوری، حواس و دغدغه مان رشد منفی صنعت و این قبیل مشکلات نبود. به همین جهت هم تلاش کردیم تا اثر خوبی از خودمان بر جای بگذاریم. این بود که زیرساخت های تولید سامسونگ را در ایران راه اندازی کردیم؛ راستش در اوایل «سامسونگ»، خیلی تمایلی برای این تولید نداشت؛ آنها فکر می کردند که شاید در آن فضای کم رقابتِ آن روزهای بازار الکترونیک ایران، ما به دنبال تولید با کیفیت نباشیم و فقط بخواهیم تولید کنیم تا بفروشیم و سود ببریم. به هر صورت، سامسونگ، آن روز مثل امروز بزرگ ترین شرکت کره جنوبی و برند هفتم دنیا نبود ولی از سال ها پیش از این مذاکرات ما، آنها رؤیای این روزها و رؤیای فرداها را داشتند و خیلی مراقب کیفیت محصولاتشان بودند و هستند؛ ولی برای جلب این اعتماد، هم مذاکره صادقانه خیلی کمک کرد و هم مدیران کره ای سامسونگ که در ایران بودند، نیز متوجه بودند که ما دنبال رقابت هستیم و حتی اگر محیط رقابتی نباشد، حاضر به چشم پوشی از کیفیت نیستیم؛ این شد که سال ۷۵، توافقات کارخانه «سام الکترونیک» با سامسونگ نهایی شد و نهایتا ۱۴ بهمن ۷۶، اولین تولید خود را انجام دادیم. بهتر بخواهم بگویم، اواخر سال ۷۵، زمین بایری را در جاده مخصوص کرج که مناسب برای تولید تلویزیون بود خریدیم؛ زمینی که امکان طرح های گسترش و توسعه را هم در کنارش داشته باشد و بعد، با تمام قدرت ساختیم و ساختیم تا ۱۴ بهمن، ساخت ساختمان، خطوط نصب و تولید آزمایشی انجام شد و نهایتا اولین تلویزیون را تولید کردیم. از آن زمان، روی ظرفیت تولید کار کردیم، تا جایی که چندسال پیش که رونق بازار وجود داشت، بیش از یک میلیون و ۳۶۰ هزاردستگاه Display را در یک سال هم تولید کردیم. ظرفیت بیش از این هم داریم که ان شاء الله برای استفاده از آن هم برنامه ریزی خوبی انجام شده است. 

در این راه شکست هم خورده اید؟ 

کلمه شکست را خیلی درک نمی کنم، طبیعتا مثل هر کار دیگری، بن بست زیاد بوده است، سنگ های بزرگی که راه آسان تر را بسته بودند ولی بالاخره راه ها خودشان سر راه کسانی که عزم جدی دارند، آشکار می شوند. قبل از مذاکره با سامسونگ برای تولید تلویزیون، برای تولیدات محصولات دیگری مذاکرات با شرکت های دیگری انجام داده بودیم ولی نشد. اینکه نشد، شاید عزممان خیلی جدی نبود، شاید مطالعه و برنامه ریزی کاملی نکرده بودیم و این لطف خدا بوده که نشده است، حتی آن قدر عزم تولید در دلمان بود که چند موردی هم قبل از شروع تولید تلویزیون سامسونگ، حتی در صنایع دیگر، فعالیت های تولیدی در بخش های دیگر را امتحان کرده بودیم اما خیلی موفق نبودیم. 

در همین مورد لوازم خانگی، اتفاقا از اول ما قصد داشتیم تولید لوازم خانگی را هم شروع کنیم، به همین دلیل نیز وقتی زمین کارخانه سام الکترونیک را انتخاب می کردیم، یکی از معیارهایی که توجه داشتیم امکان گسترش فضای تولید در زمین های مجاور بود، به همین دلیل حدود ۱۵ سال پیش زمین های کنار زمین سام الکترونیک را خریدیم تا برنامه تولید لوازم خانگی را عملی کنیم که مصادف شد با آن سال هایی که نفت گران و دروازه های کشور هم به روی واردات باز شد و امکان رقابت از بین رفت. به همین دلیل هم نتوانستیم تصمیم خود را برای تولید دیگر لوازم خانگی در آن سال ها عملی کنیم. به دنبال تولید لوازم خانگی نرفتیم اما بالاخره تولیدکننده جدی تلویزیون بودیم و به لطف خدا بازار خیلی خوبی هم داشتیم پس ظرفیت تولید تلویزیون را بالا بردیم. همین امروز به لطف طرح های توسعه ای و برنامه هایی که برای تنوع سازی تولید شد، ۹۹.۹ درصد از تلویزیون های ما تولیدی است.

کمی برگردیم به گذشته، گفتید که وقتی تولید تلویزیون را می خواستید شروع کنید، رقابت کم بود، به آن دوران برگردیم. 

وقتی ما تولید تلویزیون را آغاز کردیم، مردم به اجبار فقط از چند مدل تلویزیون استفاده می کردند. وقتی ما آمدیم، دوستانی بودند که به شدت علیه ما جبهه گیری کردند، بگذریم که در ادامه راه، ترجیح مصرف کننده و انتخاب مردم، باعث شد که آنها  جا بمانند. از ابتدا معتقد به کیفیت و تنوع بودیم و اینکه به شکلی تولید کنیم که مردم حق انتخاب داشته باشند. سیاست ما از ابتدا این بود که عین جنس روز سامسونگ را که در کره ساخته می شود تولید کنیم نه اینکه قالب کهنه را بیاوریم و تولید کنیم و مردم هم مجبور به استفاده از همانی باشند که ما ساخته ایم. درواقع ما خود را مجبور کردیم آن چیزی را بسازیم که مردم می خواهند. 
ایجاد اشتغال برای  دو هزارو ۵۰۰ نفر، بدون حمایت دولت، آن هم در شرایطی که در سال های گذشته به دلیل بحران های اقتصادی اشتغال صنعتی در ایران کاهش یافته و به یکی از دغدغه های دولت نیز تبدیل شده بود، یکی از نکات قابل تأمل سام الکترونیک است. چگونه این اتفاق افتاد؟ 

اولا بزرگ ترین پشتگرمی ما لطف خداست که همواره در این سال ها شامل حال مجموعه ما بوده است. این لطف قابل مقایسه با لطف و وام تبصره ای نیست. از آن طرف، مجموعه شرکا، هر چه داشتیم برای افزایش سرمایه بخش های تولیدی هزینه کردیم. مبالغ زیادی هم از بانک ها وام گرفته ایم؛ البته نه وام های ارزان و خاص و الحمدلله با وجود وام های گران، معوقه هم به لطف خدا نداریم که این خودش باعث می شود، بتوانیم برای طرح های توسعه ای بسیاری که در کارخانه ها داریم باز هم از منابع بانکی استفاده کنیم. علاوه بر مسائل تأمین مالی، برای راه اندازی و مدیریت کارخانه ها نیاز به افزایش سرمایه انسانی و اضافه کردن ماشین آلات داریم. در کارخانه یخچال بیش از ۱۴۰ تا ۱۵۰ میلیارد تومان سرمایه گذاری ریالی و ۵۰ میلیون دلار سرمایه گذاری ارزی انجام شده است. با این سرمایه گذاری ها در صورتی که دولت کمی حمایت کند، می توانیم کشور را از واردات لوازم خانگی بی نیاز کنیم. طرف کره ای هم بعد از گذشت سال ها و اطمینانی که بحمدالله به سختگیری ما برای کیفیت پیدا کرده است، حتما در این زمینه حمایت زیادی می کند. مثلا توافق خوبی برای تقویت بخش R&D مجموعه های تولیدی سام با سامسونگ شده است، تولید مدل های خاص باعث تطابق بیشتر محصولات تولیدی با ذائقه مصرف کننده ایرانی خواهد شد. 

به هر حال این روزها حال وروز صنایع با یکدیگر مقایسه می شود. نمونه روشن هم کارخانه ارج است که بعد از سال ها فعالیت در تولید لوازم خانگی کشور حالا به وضعیتی رسیده است که حتی ماشین آلاتش هم به حراج  گذاشته می شود. این تفاوت سؤال برانگیز است که آنها چه کاری نکرده اند و شما چه کرده اید؟ 

کارخانه ارج سال ها در کشور موفق عمل کرد و محصولاتش هم برای همه ما خاطره انگیز است. نسل ما بیشتر از نسل شما از ارج خاطره داشت و با محصولاتش زندگی کرده ایم. شما از ارج لوازم خانگی را می شناسید اما نسل من روی صندلی های راحت ارج، ورق امتحان را پر می کردند. مدیریت و فعالیت برنامه ریزی شده برای توسعه و در عین حال آماده سازی سازمان برای پذیرش تغییرات شاید مهم ترین کارهایی باشد که ما کردیم. از این رو، با صراحت می گویم در همین اوضاع بد اقتصادی که شما هم آن را توصیف می کنید، رمز موفقیت ما تلاش بی وقفه با استفاده از داشته ها و دغدغه توسعه منطقی مان بوده است. ما دست روی دست نگذاشتیم که تنها توقع حمایت داشته باشیم. بچه ای که دنبال غذا نرود و برایش لقمه آماده کنند، توان حرکت را از دست می دهد. باید حرکت کرد و برای ماندن و قوی ترشدن در عرصه تولید اراده کرد. حتما رمز موفقیت در تولید در نظر گرفتن سلیقه و اطاعت از خواست مشتری است. در نظر گرفتن این رموز موفقیت است که موجب می شود تولیدکننده همه سختی ها را به جان خریده و کیفیت و تنوع تولید را برای ماندگاری بیشتر و توسعه فعالیت هایش سرلوحه فعالیت خود قرار دهد. البته شکی نیست که دولت با حمایت های مسئولانه خود می تواند به پویایی واحدهای تولیدی در کشور کمک شایانی کند. 

خواسته شما و مجموعه سام الکترونیک از دولت چیست؟ 

حرف ما این است تولیدکننده خوب نباید در این کشور ضرر خوش حسابی اش را بدهد. اگر وامی و تسهیلاتی هست، باید به همه تعلق بگیرد. نه اینکه عده ای این وام و تسهیلات را بگیرند و در بخش های دیگر سرمایه گذاری کنند در زمانی که بسیاری از صنایع در کشور از مشکل نقدینگی رنج می برند. خواسته دیگر ما این است که دولت قاچاق کالا را در کشور کنترل کند. همچنان که به عقیده من برای سنگین ترشدن کفه تولید در مقابل واردات، بسیاری از قوانین و تعرفه ها نیاز به اصلاح و بازنگری مسئولانه دارد؛ علاوه بر اینها، به نظرم، نظام تعرفه ترجیحی با برخی از کشورها وجودش مخل تولید واقعی است. مسئولان اگر همه را به یک چشم نگاه کنند، اگر زمین بازی برای همه یک شکل باشد، در این صورت خیلی تولید منطقی تر خواهد شد و امکان افزایش ارزش افزوده و مزیت رقابتی، میسر می شود.