بازگشت نفت به کانون اصلی توجه

اقتصاد ایرانی: تابستان تمام شد و پاییز در راه است. اقتصاد جهانی و بازارهای مالی با ابرهای طوفان سیاسی روبرو خواهند شد. در حالی که اقتصاد جهانی ضعیف است، ارزیابی ریسک اقتصاد کلان متعادل تر از برخی اوقات بوده است. با این حال، خطرات سیاسی برجسته تر شده است.

در آمریکا دونالد ترامپ رای دهندگان خشمگین را در انتخابات ریاست جمهوری، هدف قرار داده است، در اروپا ظهور پوپولیسم خطرات امنیتی را افزایش داده و ادامه بحران مهاجرت در کانون توجه قرار دارد، در اوکراین این خطر وجود دارد که پوتین در آستانه انتخابات پارلمانی روسیه در سپتامبر، درگیری ها را تشدید کند، در چین شرایط سخت سیاسی می تواند موجب نااطمینانی بلند مدت در آسیا شود. در سطح جهانی، قیمت آشفته نفت در مرکز توجهات است. ریسک های سیاسی در پاییز تسلط کامل خواهد داشت و هر چه زمستان نزدیکتر شود، وقت آماده شدن خواهد بود.

قیمت نفت احتمالا به روند صعودی ادامه می دهد ولی کاهش قیمت در تابستان تاثیر زیادی بر اعتماد در بازارهای نوظهور داشته است. تعادل بین عرضه و تقاضا تاحدی موجب افزایش قیمت شده است ولی پیش بینی تحولات بین کشورهای تولید کننده سخت و دشوار است.

پس از سقوط قیمت نفت؛ صنعت نفت با رکود روبرو شده است. تعداد سکوهای نفتی در آمریکا از ۱۶۵۰ عدد به کمتر از ۳۰۰ سکو کاهش یافته است. آژانس بین المللی انرژی پیش بینی کرده است که تولید شیل نفت در آمریکا احتمالا به سوی ۱۵ میلیون بشکه در روز پیش خواهد رفت. آمریکا در ماه می حدود ۸ میلیون بشکه نفت در روز تولید کرده که این رقم کمتر از رکورد ۱۰ میلیون بشکه ای سال گذشته است. عربستان در این مدت تولید خود را از ۹.۵ میلیون به ۱۱ میلیون بشکه و روسیه نیز از ۱۰.۵ به ۱۱ میلیون بشکه افزایش داده اند و ایران نیز در حال رسیدن به سقف تولید کمتر از ۴ میلیون بشکه در روز است.

همه شرکتهای بزرگ نفتی هزینه های سرمایه گذاری خود را کاهش داده اند. بخش خدمات نفت نیز با کاهش هزینه روبرو شده است. این به معنای کاهش احتمالی عرضه به میزان ۵ تا ۱۰ درصد در سال در چاه های با عمر بالا خواهد بود. کاهش هزینه ها در تولید هم در بخش متعارف و هم شیل بیشتر و سریعتر از حد انتظار بوده است. اختلالات موقتی در تولید نفت کانادا نیجریه شمال عراق و ونزوئلا در سال ۲۰۱۶ وجود داشته است. ظرفیت پالایشگاهی اروپا کاهش یافته و در آمریکا نیز تثبیت شده است.

لحن متعادلتر خالد الفلیح وزیر نفت جدید عربستان شاید نشانه ای باشد که اوپک و روسیه برای دستیابی به هماهنگی، نزدیکتر شده اند. البته نسبت به هماهنگی اوپک تردید وجود دارد. اوپک و روسیه نمی توانند سطح تولید در آمریکا را کنترل کنند، جایی که بیشترین ظرفیت افزایش تولید را در شرایط کنونی دارد. اختلاف بین عربستان سعودی کویت و امارات، با ایران، منطق اوپک را تضعیف کرده است. اگر شما می خواهید در درگیری های یمن و سوریه نقش داشته باشید، سخت خواهد بود که بتوانید برای هماهنگی قیمت نفت همکاری کنید.

مشکلات مالی در روسیه، عربستان و ونزوئلا نیز به آن معناست کمه محدود کردن تولید بسیار سخت خواهد بود. از نظر تاریخی، محدود کردن تولید نفت اوپک به معنای کاهش تولید عربستان بوده و اکثر اعضای دیگر بدون محدودیت به تولید ادامه می دهند. مساله ای که امروز برای عربستان قابل قبول نخواهد بود. واقعیت این است که عربستان برنامه ای را برای اجرای اصلاحات ساختاری تنظیم کرده است. اقتصاد عربستان به طور کامل تحت تسلط صنعت نفت قرار دارد و نفت پروژه های دولت عربستان را تسهیل می کند. بخش خصوصی کمتر از ۱۵ درصد اقتصاد عربستان را تشکیل می دهد. محمد بن سلمان معاون ولیعهد معاون نخست وزیر و وزیر دفاع عربستان، هدف استقلال از نفت را برای این کشور ترسیم کرده است.

کسری بودجه امسال به ۱۶ درصد جی دی پی خواهد رسید و میزان بدهی ناخالص از یک درصد جی دی پی در سال ۲۰۱۴ به ۳۰ درصد در سال ۲۰۱۸ خواهد رسید. سیر کنونی ناپایدار است و باید برنامه تجدید ساختارهای مالی اجرا شود.

اجرای اصلاحات ساختاری و کاهش هزینه های دولتی در شرایط کنونی بسیار سخت است. اجرای این اصلاحات در کشوری که دهه ها به یارانه های دولتی وابسته بوده و بخش خصوصی بسیار ضعیفی دارد ، بسیار پیچیده تر است. علاوه بر این دولت مشروعیت لازم برای اجرای اقدامات دموکراتیک را ندارد و جمعیت جوان بیشتر و بیشتر حامی تفکرات افراطی وهابیت شده اند. دو سوم جمعیت عربستان زیر ۲۵ سال هستند. روند اصلاحات در عربستان به اندازه کافی مشکل است، کاهش درآمدهای نفتی نیز اجرای این اصلاحات را سخت تر کرده است.

افزایش رونق در آسیا می تواند عامل مهمی برای بهبود قیمت نفت باشد. چین طی ده سال گذشته عامل اصلی افزایش تقاضای انرژی بوده است. هر چه روند رشد اقتصادی چین باثبات تر باشد، این یک عامل مهم برای بازار انرژی خواهد بود. اگر هند، اندونزی و سایر کشورهای آسیایی نیز بتوانند روند رشد اقتصادی را تقویت بخشند، این مساله بسیار مهم خواهد بود. در یک رونق جهانی، قیمت نفت باید افزایش یابد و شاید در سال ۲۱۰۶ به بیش از ۵۵ دلار در هر بشکه برسد و در سال ۲۰۱۷ نیز از مرز ۶۰ دلار بگذرد.

منبع: مجمع جهانی اقتصاد