بازگشت به بالای صفحه
FACEBOOK TWITTER RSS FEED JOIN US NEWSLETTER
print version increase font decrease font
تاریخ انتشار : دوشنبه 3 آبان 1395      11:10

خلأ هشدار سریع در بازار پول

اقتصاد ایرانی: نتایج یک پژوهش با ارزیابی تجربه های مختلف و با توجه به بی ثباتی اقتصاد و بحران بانکی در دوره های گذشته، طراحی «سیستم هشدار سریع» در شبکه بانکی کشور را نیازی ضروری دانسته است. چنین سیستمی بر مبنای یک روش رتبه بندی، به ارزیابی مستمر سلامت بانک ها خواهد پرداخت؛ زیرا خلأ سیستم مذکور می تواند به نوسانات شدید سلامت مالی بانک ها و کاهش رفاه ذی نفعان بانکی شامل تسهیلات گیرندگان، سهامداران و سپرده گذاران منجر شود.

به گزارش دنیای اقتصاد، یک یادداشت سیاستی که از سوی پژوهشکده پولی و بانکی منتشر شده، با اشاره به «بحران های بانکی» و «بی ثباتی اقتصاد کلان» کشور در سال های گذشته، طراحی یک «سیستم هشدار سریع» در شبکه بانکی کشور را ضروری می خواند. بر اساس این یافته ها، چنین سیستمی بر مبنای یک روش رتبه بندی، به ارزیابی مستمر سلامت بانک ها خواهد پرداخت. مطالعه انجام شده توضیح می دهد که «اگرچه در سال های اخیر نهاد ناظر و پژوهشکده پولی و بانکی به طراحی برخی از مدل های آماری و تحلیلی برای پیش بینی سلامت مالی بانک ها پرداخته اند، اما از نظر قانونی هنوز الزامات نهادی این تحقیقات پژوهشی برای پیاده سازی در موسسات مالی کشور تبیین نشده است.» این در حالی است که طبق این یافته ها، خلأ چنین سیستمی به نوسانات شدید سلامت مالی بانک ها و کاهش رفاه همه ذی نفعان بانکی (تسهیلات گیرندگان، سهامداران و سپرده گذاران) منجر شده است. مطالعه انجام شده با مروری بر تجربه اقتصادهای پیشرفته در طراحی یک سیستم رتبه بندی بانکی به منظور نظارت و پایش مالی که قابلیت تاثیرپذیری از شوک های بیرونی و کمی کردن آنها را داشته باشد، گام هایی را برای طراحی و عملیاتی کردن یک «سیستم هشدار سریع» در ایران پیشنهاد داده است. این مطالعه از سوی «اعظم احمدیان» و «هادی حیدری» از محققان پژوهشکده پولی و بانکی انجام شده است.

ابزار لازم در شرایط پرریسک

این مطالعه در ابتدا توضیح می دهد که دو عامل «ابداعات» و «مقررات زدایی» در بخش بانکی، باعث شده است که عملیات بانکی «پیچیده تر» و «ریسکی تر» از گذشته شود. موضوعی که نظارت بر بانک ها را دشوارتر کرده و در واکنش به آن، ناظران بانکی هم به توسعه روش ها و ابزارهای جدید برای نظارت و ارزیابی بیشتر بانک ها پرداخته اند.نویسندگان پس از این مقدمه، به «بحران های اخیر در سیستم مالی و بانکی کشور» و نیز «بی ثباتی های موجود در شرایط اقتصاد کلان» اشاره کرده اند و چنین مسائلی را نشان دهنده لزوم تدوین سند جامعی برای «سیستم هشدار سریع بانکی» یا «BEWS» (Banking Early Warning System) در ایران دانسته اند. چنین سیستمی، به ناظران بانکی اجازه می دهد در واکنش به چالش هایی که در شرایط اقتصاد کلان پیش می آید، به ابزارهای آینده نگر برای بهبود نظارت بانکی دسترسی داشته باشند. این سیستم می تواند امکان «برآورد احتمال تنزیل رتبه» و «تخمین زمان ورشکستگی برای شبکه بانکی کشور» را فراهم کند و با توجه به شرایط پرریسک و بی ثبات سال های اخیر، طراحی آن ضروری به نظر می رسد.

رتبه بندی با استفاده از «کملز»

این مطالعه در ادامه به تجربه کشورهای پیشرفته در عملیاتی کردن «سیستم های هشدار سریع بانکی» پرداخته است و «چارچوب نظری سیستم های هشدار سریع» را وابسته به شرایط ساختاری و اقتصادی هر کشور می خواند. با وجود این تفاوت ها، چارچوب های نظری عملیاتی شده در کشورهای پیشرفته عمدتا مشتمل بر دو مرحله است: نخست، «به کارگیری یک مدل آماری مناسب» و سپس، «پیش بینی رتبه بانک یا کاهش رتبه بانک». بر اساس این متن، کشورهای با اقتصادهای پیشرفته نیز از این سیستم ها برای طراحی سیستم رتبه بندی خود استفاده کرده اند و از مدل های آماری معروف در این ارتباط بهره برده اند.این مطالعه که با عنوان «یادداشت سیاستی» از سوی پایگاه اینترنتی پژوهشکده پولی و بانکی منتشر شده، در ادامه به «رتبه بندی نظارتی» پرداخته و توضیح می دهد که چگونه این روش به شناسایی بانک هایی که نیاز به نظارت خاص دارند، کمک می کند. بر اساس توضیحات ارائه شده، در این نوع ارزیابی با استفاده از «صورت های مالی حسابرسی شده»، عملکرد بانک ها با یک «مبنای مقایسه ای» ارزیابی شده و «بانک مساله دار» شناسایی می شود. در این ارزیابی، «تغییر وضعیت مالی» در نظر گرفته می شود و بیشتر، به ارزیابی بانک های در معرض خطر توجه می شود. البته، باید توجه شود که این سیستم نیازمند اطلاعات قابل اطمینان بوده و برای ارزیابی وضعیت موجود مناسب است. عمدتا الگوی استفاده شده برای رتبه بندی بانک ها، رتبه بندی «کملز» بوده و کشورهایی نظیر آمریکا، فرانسه و ایتالیا از این شیوه به عنوان یک گام اولیه برای شناسایی بانک های در معرض خطر استفاده می کنند.

توسعه رتبه بندی در آمریکا

بر اساس این مطالعه، نخستین سیستم نظارتی در سال ۱۹۸۰ و در آمریکا با نام «سیستم کمل» معرفی شد که عملکرد مالی و سلامت هر بانک را با پنج معیار «کفایت سرمایه»، «کیفیت دارایی»، «کیفیت مدیریت»، «سودآوری» و «نقدینگی» ارزیابی می کرد. این شیوه در سال ۱۹۹۶ به «سیستم کملز» ارتقا یافت و عنصر «حساسیت به ریسک بازار» هم به آن اضافه شد. بر اساس این توضیحات، رتبه بندی کملز هرسال از سوی نهاد نظارتی در ایالات متحده آمریکا بررسی می شود و هر بانک مساله دار (بر اساس رتبه بندی کملز) به طور مرتب و ماهانه عملکرد آن ازسوی نهاد نظارتی حضوری مورد ارزیابی قرار گرفته و راهکارهایی برای بهبود عملکرد آنها ارائه می شود؛ اما بانک هایی که بر اساس رتبه بندی کملز، بانک سالم معرفی شده باشند، پس از ۱۸ ماه مورد ارزیابی مجدد قرار می گیرند. همچنین، سیستم های رتبه بندی حضوری «بی اوپک» (شامل ۵ عنصر) از سوی فدرال رزرو برای نظارت بر شرکت های هلدینگ بانکی و نیز رتبه بندی فصلی CAEL (شامل ۱۹ نسبت مالی اصلی) از سوی واحد نظارتی آمریکا برای تحلیل فصلی رتبه بندی غیرحضوری بانک ها به کار می روند.

سازوکار ایتالیایی نظارت غیرحضوری

در سایر کشورهای پیشرفته نیز عمدتا نسبت های مالی به کار رفته در سیستم های رتبه بندی موجود در این کشورها مشابه نسبت های مالی به کار رفته در سیستم رتبه بندی نظارت حضوری آمریکا است. به عنوان مثال، ایتالیا سیستم رتبه بندی «پاترول» را در سال ۱۹۹۳ به عنوان یک ابزار نظارت غیرحضوری برای ارزیابی سلامت مالی بانک ها معرفی کرد. داده های مورد استفاده در این سیستم مشتمل بر تحلیل اطلاعات ماهانه، ۶ ماهه و سالانه بانک ها است که از سوی بانک ایتالیا تهیه می شود. سایر اطلاعات مورد نیاز از شرکت های خدمات اطلاعات تهیه می شود. عناصر این سیستم عبارت از «کفایت سرمایه»، «سودآوری»، «کیفیت اعتباری»، «تشکیلاتی» و «نقدینگی» است. در بین این عناصر، کفایت سرمایه یک بانک با آنچه مقررات بال برای پوشش ریسک اعتباری، ریسک موقعیت، ریسک تسویه و ریسک های بازار و ریسک نرخ ارز تعیین کرده است، مقایسه می شود. برای ارزیابی سودآوری، از شاخص های بازدهی دارایی، بازدهی سرمایه و حاشیه سود استفاده می شود. کیفیت اعتباری با دو نسبت مطالبات غیرجاری به تسهیلات اعطایی و شاخص تمرکز اعتباری قابل بررسی است. عنصر تشکیلاتی بر اساس اطلاعات موجود از مدیریت بانک قابل طراحی و ارزیابی است. کیفیت نقدینگی پس از اطمینان از عدم تطابق سررسید دارایی ها و بدهی ها از وضعیت نرمال و ازسوی شبیه سازی شوک های بیرونی بررسی می شود. دو سناریوی استرس شبیه سازی می شود که شامل خروج ناگهانی سپرده مشتریان و سپرده بازار بین بانکی و افزایش در سهم تسهیلات اعطایی در سبد دارایی است تا مشاهده شود که عملکرد بانک تحت شرایط وضعیت نامناسب چگونه است. 

تجربه فرانسه، هلند و گروه ۱۰

این مطالعه در ادامه به بررسی تجربه فرانسه و هلند نیز پرداخته است. بر اساس اطلاعات ارائه شده، کمیسیون بانکی فرانسه هم در سال ۱۹۹۷ یک سیستم رتبه بندی با عنوان «اورپ» (ORAP) پیشنهاد کرد که هدف از آن، شناسایی ضعف های بالقوه با استفاده از ارزیابی ریسک بانک ها از طریق به کارگیری اطلاعات کمی و کیفی است. سیستم رتبه بندی اورپ با به کارگیری اطلاعات مختلف داخلی و بیرونی قابل طراحی است که اطلاعات داخلی شامل پایگاه داده های، بانک فرانسه و کمیسیون بانکی فرانسه است و اطلاعات بیرونی شامل اطلاعات دریافتی از حسابرسان و سایر ناظران بانکی است. این سیستم رتبه بندی در یک چارچوب استاندارد با رتبه بندی ۱۴ عنصر طراحی شده است. عناصر مربوط به نسبت های احتیاطی (سرمایه، نقدینگی، اکسپوژر بزرگ و کفایت سرمایه)، اقلام بالا و زیر خط ترازنامه (کیفیت دارایی، وام های بد و ذخایر برای وام های بد)، ریسک بازار، سودآوری (درآمد عملیاتی، اقلام غیردوره ای و بازدهی دارایی) و معیارهای کیفی (سهامداران، مدیریت و کنترل داخلی است).بانک هلند نیز تا سال ۱۹۹۹ برای ارزیابی عملکرد بانک ها از منابع مختلفی استفاده می کرد. این منابع شامل گزارش های ماهانه، فصلی و سالانه، گزارش های بخش نظارتی حضوری و اطلاعات موجود دیگر بود. رتبه بر اساس قضاوت تخصصی ناظران بانکی در چارچوبی که بانک هلند تهیه کرده بود، تعیین می شد. با توجه به اینکه این شیوه رتبه بندی دارای خطای انسانی بود، رتبه تعیین شده توسط ناظران دیگر نیز مورد بررسی و ارزیابی قرار می گرفت؛ ولی سیستم رتبه بندی که اخیرا جایگزین این سیستم رتبه بندی شده، شامل سیستم ارزیابی ریسک جامع است. این روش، شامل ارزیابی جامع ریسک در بانک ها است که به ناظران کمک می کند بانک های با ریسک بالا و پایین را شناسایی کرده و بتوانند به بانک ها برای تعدیل رویکرد تجاری بانک کمک کنند. از این روش علاوه بر کشور هلند، در کشورهای گروه ۱۰ (G10) نیز استفاده می شود.


آدرس ایمیل فرستنده : آدرس ایمیل گیرنده  :

نظرات کاربران
ارسال نظر
نام کاربر
ایمیل کاربر
شرح نظر
Copyright 2014, all right reserved | Developed by aca.ir