معمای خرید هواپیما از ایرباس و بویینگ
اقتصاد ایرانی: کمتر از ۱۰ روز از انتخاب ریاست جمهوری آمریکا و زمانی که دونالد ترامپ توانست پیروز میدان این مبارزه باشد، می گذرد؛ فردی که با پیروزی خود نه تنها سرمایه گذاران دنیا را شوکه کرد، بلکه موج نگرانی را برای اقتصاد دنیا به وجود آورد.
در این میان، بعد از انتخابات آمریکا، مباحثی درباره سرنوشت قرارداد ایران با کمپانی های سازنده هواپیما، از جمله ایرباس و بوئینگ مطرح شد که آمریکا در هر کدام از آنها سهامی دارد. این در شرایطی که حمل ونقل هوایی کشور از سال ها قبل تحت شدیدترین تحریم ها قرار داشت، اما سال گذشته و بعد از اجرایی شدن برجام، تحریم هوایی کشور برداشته شد و به این ترتیب موضوع خرید هواپیما از ایرباس و بوئینگ به شدت دنبال می شد. در این خصوص، قراردادهایی نیز بین ایران و کمپانی های سازنده هواپیما به امضا رسید.
به گزارش خبرآنلاین، پس از لغو تحریم ها، دولت ایران اعلام کرد که طی دهه آینده به حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ فروند هواپیمای مسافربری نیاز دارد. از سوی دیگر، مقامات ایرانی نیز عنوان کردند که قصد دارند فرودگاه های تهران را توسعه دهند و این شهر را به قطب هوایی خاورمیانه تبدیل کنند.
با این حال، با انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رییس جمهور جمهوری خواه آمریکا، مساله خرید هواپیما با ابهام روبه رو شد، چراکه بلافاصله پس از انتخابات آمریکا، مجلس نمایندگان این کشور با تصویب طرحی، درصدد ممنوعیت فروش هواپیما به ایران برآمد؛ البته طرح تصویب شده، هنوز به رای سنای این کشور گذاشته نشده است و باراک اوباما گفته تا زمانی که در قدرت حضور دارد، این طرح را وتو خواهد کرد. اما با این حال، جمهوری خواهان در کنگره آمریکا به شدت مخالف توافق سال ۲۰۱۵ بین ایران و قدرت های جهانی هستند.
به دنبال این اتفاق، مقامات شرکت بوئینگ اعلام کردند که «اگر دولت ترامپ فروش هواپیما به ایران را ممنوع سازد، این شرکت به این تصمیم احترام خواهد گذاشت.»
گزارش ها حاکی از آن است که شرکت آمریکایی بوئینگ به دنبال فروش ۸۰ فرود هواپیما به ارزش ۱۷.۶ میلیارد دلار به ایران به صورت مستقیم و ۲۹ جت مسافربری از طریق شرکت های لیزینگ به ایران است.
شرکت هواپیماسازی ایرباس نیز اعلام کرده است «در حال ارزیابی تبعات رای کنگره آمریکا به ممنوعیت فروش هواپیماهای ایرباس و بویینگ به ایران است، اما فرآیند تکمیل قرارداد ۲۷ میلیارد دلاری فروش هواپیما به تهران را نیز متوقف نکرده است.» هر چند ایرباس شرکتی فرانسوی است، اما با توجه به این که بیش از ۱۰ درصد قطعات هواپیمای این شرکت آمریکایی است، مشمول قانون قدیمی داماتو می شوند و به همین دلیل ایرباس برای فروش هواپیما به ایران به مجوز واشنگتن نیاز دارد.
کلاود براندس، معاون رییس شرکت ایرباس در امور تامین مالی مشتریان در خاورمیانه گفته است «ایرباس منتظر خواهد ماند تا ببیند سنا و رییس جمهور باراک اوباما چه واکنشی به تصمیم اخیر مجلس نمایندگان نشان می دهند.»
گزارش ها نشان می دهد که در حال حاضر قرارداد خرید ۱۱۲ فروند هواپیمای ایرباس نهایی شده و آماده امضا است. طبق قرارداد اولیه، روش خرید هواپیماها به صورت اجاره به شرط تملیک بلندمدت خواهد بود که در این زمینه، با یک شرکت لیزینگ بین المللی برای تأمین مالی خرید ۷۷ فروند ایرباس به توافق نهایی رسیده ایم و برای تامین مالی تعداد باقی مانده هواپیماهای ایرباس نیز بنا به گفته قائم مقام وزیر راه و شهرسازی، «به اندازه کافی فرصت باقی است و به راحتی می توان برای تامین مالی آن اقدام کرد.»
با این وجود، مقامات وزارت راه و شهرسازی در واکنش به اظهارات منتشر شده از سوی مقامات ایرباس و بویینگ گفتند: «هنوز نمایندگان ایرباس و بویینگ به صورت رسمی چیزی را به ما اعلام نکرده اند».
اصغر فخریه کاشان، قائم مقام وزیر راه و شهرسازی تاکید کرد: «نمایندگان ایرباس و بویینگ به صورت مستمر و دائم با ما در تماس هستند، اما هنوز موضوعی را به صورت رسمی و کتبی به ما اعلام نکرده اند.»
به گفته وی، «این که شرکت امریکایی بویینگ با سیاست های احتمالی دولت جدید این کشور برای نقض توافق های فروش هواپیما به ایران موافقت کند، شاید طبیعی باشد، ولی نظر اروپایی ها با آن کاملا متفاوت است.»
مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت های هواپیمایی هم عنوان کرد: «آمریکایی ها طبق توافق برجام مکلف هستند که تحریم های هواپیمایی ایران را بردارند، بنابراین اگر مشکلی در ارتباط با خرید هواپیما برای کشور ما ایجاد کنند، به نوعی نقض تعهد کرده اند و این موضوع از طریق مراجع مسوول دنبال می شود.»
آرمان بیات، یک کارشناس صنعت هوانوردی نیز متذکر شد: «با توجه به حق رسمی ایران در خرید هواپیماهای جدید پس از اجرایی شدن برجام، به نظر می رسد دولت آمریکا توان آن را نخواهد داشت که علیه این موضوع اقدام کند؛ مگر این که قصد داشته باشد اساس برجام را نقض کند.»
به باور وی، «در طول روزهای گذشته آنچه بیشترین تکرار را داشته است، نه بحث منع فروش که بحث منع فاینانس و حمایت های مالی از طرف ایرانی بابت خرید هواپیماهای جدید بوده است. بنابراین آمریکایی ها به تنهایی اراده آن را ندارند که جلوی فروش هواپیما به ایران را بگیرند، اما می توانند با فشار آوردن به موسسات مالی آمریکایی و وضع قوانین لازم، اجازه فاینانس برای این هواپیماها را صادر نکنند.»
در این شرایط، علی عابدزاده، رییس سازمان هواپیمایی کشور خبر داده که «خرید هواپیمای ایرباس مراحل پایانی خود را طی می کند و به زودی قرارداد امضا خواهد شد.» به گفته وی، «مسایل فنی تا حد بسیاری روشن است، مسایل حقوقی نیز ادامه دارد و ان شاءالله در آینده نزدیک قرارداد خرید امضا خواهد شد.»
اما با وجود مصوبه قانون گذاران با موضوعیت ممنوعیت صدور مجوز فروش و تامین اعتبار برای خرید هواپیما توسط دولت آمریکا برای ایران، دولت باراک اوباما در واپسین هفته های استقرار خود در قدرت با نمایندگان آمریکا همراهی نکرده و وزارت خزانه داری آمریکا مجوز فروش ۱۰۶ فروند هواپیمای ایرباس را صادر کرد.
براساس گزارش های منتشر شده، بخش عمده فروش این هواپیماها به یورو انجام می شود و در حال حاضر کار بر روی مفاد باقی مانده توافق ادامه دارد.
در این میان، با وجود این که براساس متن برجام، هیچ دولتی حق اعمال محدودیت برای ورود هواپیماهای نو به ایران را ندارد و توافق های ماه های پیش نیز این امر را اثبات می کند، اما منطق اقتصاد این را می گوید که ایران به دیگر گزینه های خود برای خرید هواپیما نیز فکر کند؛ گزینه هایی که شاید از اروپای شرقی یا آسیا باشند. بر این اساس، مقامات ایرانی با شرکت های هواپیماسازی میتسوبیشی ژاپن، هواپیمای ای تی آر (ATR)ایتالیا، امبرائر برزیل، بمباردیه کانادا و شرکت هواپیماسازی کومک (Comac) چین برای خرید هواپیما وارد مذاکره شده اند. البته در رابطه با شرکت چینی، وزیر راه و شهرسازی اعلام کرده است که «شرط ورود به این عرصه، به دست آوردن استانداردهای بین المللی خواهد بود.»
فخریه کاشان توضیح داده است: «مذاکرات با تمام فروشندگان هواپیما در حال انجام و تماس های مستمر برقرار است.»
