مردان بر صندلی‌‌ زنان

اقتصاد ایرانی: در ماه گذشته میلادی آخرین نسخه «گزارش جهانی شکاف جنسیتی ٢٠١٦»  (The Global Gender Gap Report) ازسوی مجمع جهانی اقتصاد (WEF)  منتشر شد. این گزارش که از سال ٢٠٠٦ به بررسی وضعیت شکاف جنسیتی در تمامی کشورهای جهان می پردازد، مرجعی برای اندازه گیری سطح عدالت جنسیتی در کشورهاست. در گزارش اخیر، رتبه ایران از نظر شکاف جنسیتی ١٣٩ اعلام شده است که نسبت به گزارش سال ٢٠١٥، سه پله صعود نشان می دهد.

به گزارش شرق، «شاخص شکاف جنسیتی» از چهار زیربخش مشارکت و فرصت های اقتصادی، دستاوردهای آموزشی، بهداشت و طول عمر و توانمندسازی سیاسی تشکیل شده است که برایند تمامی این چهار حوزه، رتبه کشورها را از منظر عدالت جنسیتی مشخص می کند. براساس گزارش سال جاری مجمع جهانی اقتصاد، ایسلند، فنلاند، نروژ، سوئد و روآندا در جایگاه های اول تا پنجم از منظر عدالت جنسیتی قرار دارند. کشورهای چاد، عربستان سعودی، سوریه، پاکستان و یمن نیز به ترتیب در رتبه های ١٤٠ تا ١٤٤ قرار دارند که بدترین وضعیت را از منظر شکاف جنسیتی در جهان دارا بوده اند.

الف) مشارکت و فرصت های اقتصادی

مشارکت زنان در بازار کار و فرصت های اقتصادی برابر یکی از مؤلفه هایی است که در شاخص شکاف جنسیتی لحاظ می شود. این شاخص با زیرشاخص هایی مانند نرخ مشارکت زنان، میزان درآمد زنان به نسبت مردان و سهم حضور زنان در مشاغل رده بالا سنجیده می شود. براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، ١٧ درصد زنان و ٧٦ درصد مردان جزء جمعیت فعال محسوب می شوند که این ارقام کشورمان را در رتبه ١٤٢ (در بین ١٤٤ کشور جهان) قرار داده است و فقط اردن و سوریه بعد از ایران قرار می گیرند. همچنین از منظر برابری دستمزد برای کار مشابه، ایران در رتبه ١٠١ جهان قرار دارد.
براساس این گزارش، زنان ایرانی در سال ٢٠١٦ به طور متوسط چهارهزارو ٩٦٣ دلار درآمد دارند؛ درحالی که مردان ٢٩ هزار ٤٦٨ دلار درآمد کسب می کنند. در واقع زنان ایرانی درآمدی معادل ١٧ درصد مردان ایرانی دارند یا مردان ایرانی ٥,٩ برابر زنان ایرانی درآمد کسب می کنند. علاوه بر این، ٨٢ درصد مقامات ارشد و مدیران رده بالای ایران را مردان تشکیل می دهند و فقط ١٨ درصد از این فرصت ها به زنان اختصاص دارد، همچنین حدود ٣٤ درصد کارگران حرفه ای و متخصص، زن هستند و ٦٦ درصد از این گروه را مردان تشکیل می دهند.

ب) دستاوردهای آموزشی
دستاوردهای آموزشی از دیگر بخش های شاخص شکاف جنسیتی است که با مؤلفه هایی مانند نرخ باسوادی و ثبت نام زنان در سطوح ابتدایی، متوسطه و آموزش عالی سنجیده می شود. بنا بر این گزارش، از هر صد مرد ٩١ نفر باسواد هستند؛ در حالی که در بین هر صد زن، این رقم ٨٣ نفر است. این وضعیت، ایران را از نظر شاخص نرخ باسوادی در رتبه ١٠٩ جهان قرار داده است. در دو شاخص نرخ ثبت نام در دوره ابتدایی و متوسطه می توان گفت عدالت آموزشی برای زنان برقرار شده و به همین دلیل عدد یک برای ایران لحاظ شده است. براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، ٩٩ درصد مردان و صد درصد زنان ایرانی برای آموزش ابتدایی ثبت نام می کنند. این رقم در دوره متوسطه ٨١ زن از هر صد زن در برابر ٨٠ مرد از بین صد مرد است. در بخش آموزش عالی وضعیت کمی متفاوت است و در ازای هر ٦٤ زن، ٦٨ مرد در دوره آموزش عالی ثبت نام می کنند.

ج) بهداشت و طول عمر

در بخش بهداشت و طول عمر وضعیت ایران به نسبت سایر کشورهای منطقه نسبتا بهتر است. نرخ امید به زندگی زنان در ایران ٦٥ سال است که دو سال از امید به زندگی مردان بالاتر است و ایران را در رتبه ١٠٧ جهان قرار می دهد. در بین کشورهای مورد بررسی، تنها وضعیت ترکیه از ایران بهتر است و عربستان، امارات و قطر به ترتیب از این نظر در رتبه های ١٣٥، ١٣٨ و ١٤٢ قرار گرفته اند.

د) توانمندسازی سیاسی

تعداد زنان در پارلمان و کابینه و میزان واقعی حضور زنان در این پست ها از جمله زیرشاخص های توانمندسازی سیاسی زنان است. همان گونه که در جدول هم مشاهده می شود، ایران از منظر این شاخص در رتبه ١٣٦ جهان قرار دارد که نسبت به گزارش قبلی افت زیادی داشته است. در بین کشورهای مورد بررسی، وضعیت کلی امارات نسبت به سایر کشورها بهتر است؛ اما چهار کشور ایران، عربستان، قطر و امارات از منظر زمان تصدی زنان در پست های سیاسی در یک جایگاه قرار دارند.

جمع بندی

به گزارش مجمع جهانی اقتصاد از وضعیت شکاف جنسیتی در ایران، شکاف جنسیتی در حوزه دستاوردهای آموزشی (به ویژه در سطوح ابتدایی و متوسطه که کاملا از بین رفته) بسیار کمتر شده است. همچنین شاخص های به کارگیری زنان برای پست های مدیریتی و حضور زنان در پارلمان اندکی بهبود داشته است. براساس این گزارش، ایران در کنار شیلی، امارات و هند از جمله کشورهایی است که اگرچه در سال های گذشته سرمایه گذاری عمده ای در موضوع آموزش زنان داشته؛ اما این سرمایه گذاری ها عملا منجر به افزایش مشارکت زنان در بازار کار نشده است؛ بنابراین زنان به نسبت قبل وضعیت سواد بهتری دارند؛ اما از منظر درآمد و مشارکت اجتماعی و سیاسی وضعیت مناسبی ندارند. این موضوع باعث عدم توسعه کافی نیمی از جمعیت شده است و در واقع سرمایه گذاری های مالی در این بخش به اهداف خود نرسیده اند و تبدیل به سرمایه اجتماعی نشده اند.