فرصت جدید پولسازی در بورس

اقتصاد ایرانی: سازمان بورس در یک گام بلند از هفته آینده ابزار اختیار معاملات سهام را راه اندازی می کند. پیش از این وعده راه اندازی این ابزار از سوی رئیس جدید سازمان بورس داده شده بود که با اجرایی شدن آن می توان انتظار تسریع حرکت بورس تهران به سمت استاندارد های بین المللی را داشت. در اطلاعیه منتشرشده، به شروع کار قراردادهای اختیار خرید و فروش سهام یا آپشن از روز یکشنبه ۲۸ آذر اشاره شده است. این ابزار در شرایط کنونی تنها در بخش اختیار خرید و برای سهام سه شرکت ملی مس ایران، ایران خودرو و فولاد مبارکه فعال خواهد بود. فروش اختیار خرید اما، در ابتدای کار فقط توسط سهامدار عمده و صندوق های سرمایه گذاری انجام پذیر است. پیش از این کارشناسان بازار سرمایه بارها به جای خالی ابزار نوینی که در بازارهای بین المللی به وفور استفاده می شوند، در معاملات بورس تهران اشاره کرده بودند. در شرایط کنونی شروع به کار این ابزار می تواند علاوه بر ایجاد فرصت جدید برای کسب سودآوری در بازار سهام کشورمان به افزایش میزان تحلیل پذیری بازار سهام نیز کمک ویژه ای کند. همچنین در فضای بورس تهران که در سال های اخیر نوسانات شدیدی را تجربه کرده است، راه اندازی ابزار «اختیار معامله» می تواند قدرت پوشش ریسک سرمایه گذاران را به همراه آورد.

به گزارش دنیای اقتصاد، سازمان بورس در یک اقدام رو به جلو قصد دارد که معاملات اختیار سهام را از هفته آینده راه اندازی کند. بر اساس اطلاعیه ای که بعد از ظهر روز سه شنبه از سوی سازمان منتشر شد، قراردادهای اختیار معامله سهام در بورس تهران با قراردادهای اختیار معامله خرید روی سهام پایه شرکت های ملی صنایع مس ایران، فولاد مبارکه اصفهان و ایران خودرو، روز یکشنبه مورخ ۲۸ آذرماه آغاز به کار می کند. کارشناسان بازار طی سال های گذشته بارها به جای خالی ابزار معاملات قراردادهای آتی و اختیار در بازار سهام کشورمان اشاره کرده بودند. پیش از این امکان انجام معاملات آتی سکه وجود داشت. طی هفته جاری پس از راه اندازی معامله اختیار سکه اخباری از راه اندازی قراردادهای اختیار خرید برای سهام برخی از شرکت ها نیز به گوش رسید. در نهایت نیز اخبار از شروع به کار معاملات اختیار خرید و فروش از یکشنبه هفته آینده حکایت داشتند.

امکان کاهش میزان ریسک سرمایه گذاری در سهام، افزایش میزان تحلیل بازار و برآورد انتظارات بازار از آینده سهام از جمله این موارد است. در این میان فضای معاملاتی برای کسب سود بیشتر نیز وجود خواهد داشت. فراهم آوردن فضایی برای عده ای که قصد کسب سودهای بیش از حد معمول دارند می تواند ریسک نوسانات بالا را از سوی این افراد در سهام پایه کم کند. علاوه بر این نگاه تحلیلی به آینده و همچنین انتظار برای حرکت سهام در دوره میان مدت می تواند مانع از جولان این دسته از سرمایه گذاران در حالت معمول سهام شود.

در ادامه به ارائه خلاصه ای از قوانین معاملاتی و همچنین ساز و کار معاملات آتی خواهیم پرداخت. این گزارش بر مبنای موارد بیان شده از سوی سازمان بورس به صورت خلاصه مطرح می شود.

شروع به کار قراردادهای اختیار خرید

به گزارش روابط عمومی بورس تهران قراردادهایی که از روز یکشنبه راه اندازی می شوند از نوع اختیار خرید بوده و سرمایه گذاران می توانند فقط نسبت به اخذ موقعیت خرید در نمادهای ایجاد شده اقدام کنند و اخذ موقعیت فروش تنها به منظور بستن موقعیت های خرید قبلی اخذ شده، امکان پذیر خواهد بود. بر این اساس سبک اعمال قراردادها از نوع اروپایی بوده، به این معنا که فقط در سررسید قابلیت اعمال خواهند داشت. همچنین نحوه اعمال قراردادها به صورت غیرخودکار است. به این ترتیب که دارندگان موقعیت بازخرید در صورت تمایل به اعمال باید درخواست اعمال خود را از طریق کارگزار مربوطه و مطابق با قرارداد مشتری-کارگزار، به اتاق پایاپای اعلام کنند. در ضمن تسویه در قراردادهای اختیار معامله سهام به سه صورت صرفا نقدی، اول نقدی بعد فیزیکی و صرفا فیزیکی امکان پذیر است. در دوره سه ماه اول آغاز معاملات قراردادهای اختیار معامله و در راستای کمک به توسعه بازار قراردادهای اختیار معامله سهام، کارمزد همه ارکان به جز کارگزار، صفر در نظر گرفته شده است. سرمایه گذاران محترم می توانند برای کسب اطلاعات بیشتر به دستورالعمل قراردادهای اختیار معامله سهام مصوبه ۱۷/ ۰۹/ ۱۳۹۵ هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار مراجعه کنند.

بر اساس اطلاعیه سازمان امکان معامله قراردادهای اختیار خرید در بازار وجود خواهد داشت و تا اطلاع ثانوی قراردادهای اختیار فروش شروع به کار نخواهد کرد. قراردادهای اختیار خرید میان فروشندگان این قراردادها و خریداران منعقد می شود. بر اساس قواعد کنونی به نظر می رسد تنها نهادهای حقوقی مانند صندوق های سرمایه گذاری و همچنین شرکت های کارگزاری می توانند در نقش فروشنده اختیار خرید سهام فعال باشند. این فروشندگان وجهی را به عنوان وجه تضمین که بر اساس دستورالعمل صادره از بورس تعیین می شود، در نظر خواهند گرفت. بر اساس قواعد کنونی به نظر می رسد تنها نهادهای حقوقی مانند سهام داران عمده و صندوق های سرمایه گذاری می توانند در نقش فروشنده اختیار خرید سهام فعال باشند. این فروشندگان مبلغی را به عنوان وجه تضمین که بر اساس دستورالعمل صادره از بورس تعیین می شود، در نظر خواهند گرفت. بر اساس اظهارنظر مسوولان این مبلغ مطابق با نمونه های جهانی در صورتی که نقدی باشد معادل 100 درصد تعهدات فروشنده اختیار است در دیگر موارد مانند اوراق مشارکت و همچنین توثیق سهام نیز باید ریسک نقدشوندگی در نظر گرفته شود؛ در نتیجه مبلغ تضمین بیشتر خواهد بود.

این وجه تضمین برای موقعیت فروش قرارداد اختیار معامله خرید برابر است با مبلغ حاصل از فروش قرارداد اختیار به علاوه A درصد قیمت پایانی لحظه ای سهم پایه ضربدر اندازه قرارداد منهای مقدار در زیان بودن قرارداد اختیار معامله. از طرفی وجه تضمین اولیه نباید از مبلغ حاصل از فروش قرارداد اختیار به علاوه B درصد قیمت اعمال ضربدر اندازه قرارداد کمتر باشد. از طرفی خریدار این موقعیت مبلغی را بابت خرید این قراردادها می پردازد. (درصدی از قیمت سهام) در این میان تا تاریخ سررسید امکان بستن موقعیت اختیار خرید با معامله این اختیار وجود خواهد داشت، در نتیجه موقعیت باز اختیار خرید سهم مورد نظر به خریدار جدید منتقل می شود. در ادامه مثال هایی از روند انجام این معاملات در بازار آورده شده است. در این مثال ها به امکان کسب سود بیشتر و همچنین کاهش میزان ریسک سرمایه گذاری در سهام اشاره شده است. علاوه بر این دو موضوع برآورد انتظارات و تحلیل بازار می تواند به افزایش عمق بازار کمک کند. در نتیجه میزان تحلیل نیز با افزایش عمق بازار بیشتر خواهد شد. رشدهای بیش از حد قیمت یک سهم در حالی که قیمت قراردادهای آتی بیانگر انتظار رشدهای کمتر این سهم است می تواند بر قیمت سهم فشار وارد کند. این موضوع مانع از جولان هیجانات ممتد در بازار سهام خواهد شد.

مکانیزم معاملاتی اختیار خرید و فروش سهام

برای مثال سرمایه گذاری اختیار خرید ۱۰ هزار سهم از یک شرکت را در قیمت توافقی ۱۰۰ تومان با سررسید ۲ ماهه خریداری می کند. حال به ازای این خرید، به عنوان مثال سرمایه گذار مبلغ ۵۰ هزار تومان به عنوان وجه اولیه پرداخت می کند (به ازای هر سهم ۵ تومان). در صورتی که در زمان قرارداد قیمت سهم پایه ۱۱۰ تومان باشد، سرمایه گذار می تواند با اعمال قرارداد خود سودی معادل ۱۰۰ هزار تومان را کسب کند. فرض کنید در روز عقد این قرارداد قیمت پایه هر سهم معادل ۱۰۰ تومان باشد. حال اگر سرمایه گذار بخواهد با سرمایه اولیه (۵۰ هزار تومان) سهام این شرکت را در معاملات عادی روزانه بازار خریداری کند تنها می توانست ۵۰۰ سهم را به پرتفوی خود اضافه کند. در نتیجه سودی که در تاریخ سررسید و با قیمت بازاری سهم (۱۱۰ تومان فرضی) تنها سود ۵ هزار تومانی به سرمایه گذار می رسید. بر این اساس این ابزار امکان کسب سودهای بیش از حد معمول مطابق با میل فعالان بازار را فراهم می کند. در صورتی که قیمت پایانی سهم در سررسید از قیمت توافقی قرارداد کمتر باشد، وجه پرداخت اولیه از سوی خریداری اختیار خرید نزد فروشنده باقی خواهد ماند.

از سوی دیگر با افزایش تعداد قراردادها می توان برآوردی از روند انتظارات بازار به دست آورد. البته این موضوع نیازمند تکمیل شدن فرآیند معاملات قراردادهای اختیار با امکان انجام معامله قراردادهای فروش است. در این شرایط خریدار اختیار فروش سهام برای مثال قبل در قیمت ۱۰۰ قرارداد را منعقد می کند. بابت انعقاد قرارداد ۱۰ تومان هزار سهمی از این شرکت مبلغ ۳ هزار تومان را پرداخت می کند. حال در صورتی که قیمت سهم در تاریخ سررسید قرارداد ۹۰ تومان باشد، خریدار اختیار فروش سهام می تواند با اعمال آن سود معادل ۱۰۰ هزار تومان را کسب کند. از طرفی در صورتی که قیمت سهم از بیش از قیمت توافقی قرارداد باشد مبلغ اولیه پرداختی نزد فروشنده خواهد ماند. در این شرایط بازار می تواند تحلیل مناسبی را از روند آتی قیمت سهم داشته باشد؛ در صورتی که قیمت قراردادهای اختیار از قیمت های روزانه سهم پایه کمتر باشد، در نتیجه انتظار برای کاهش قیمت سهم وجود دارد. خرید و فروش قراردادهای اختیار خرید و اختیار فروش سهام افزایش تحلیل فعالان بازار را به دنبال خواهد داشت و می تواند شدت نوسانات را کنترل کند.

مثال دیگری درخصوص قراردادها نیز قرارداد استردال نام دارد. امکان پوشش نوسانات قیمت سهم چه در مسیر صعودی و همچنین نزولی را فراهم کند. در این خصوص سهامدار یک شرکت را در نظر بگیرید که از نوسانات شدید سهم در آینده بیمناک است. بر این اساس سرمایه گذار قرارداد خرید اختیار خرید را برای سهمی ۱۱۰ تومان تنظیم می کند و همچنین قرارداد اختیار فروش سهم را در همین قیمت خریدار می کند. در این شرایط فرض کنید مبلغ ۵ تومان به ازای هر قرارداد پرداخت کند. حال در تاریخ سررسید اگر قیمت سهم در بازار معادل ۱۱۰ تومان باشد زیان ۱۰ تومانی را متقبل می شود (حداکثر میزان زیان از بابت قرارداد اختیار خرید و فروش) که البته باید با سود حاصل از افزایش ارزش واقعی پرتفوی مقایسه شود. از سوی دیگر اگر قیمت سهم به ۹۰ تومان ریزش کند این سرمایه گذار ۲۰ تومان بابت اعمال قرارداد اختیار فروش سود خواهد کرد که این مبلغ از هزینه اولیه خرید اختیار (معادل ۱۰) کم شده و ۱۰ تومان سود برای سهام باقی خواهد ماند. بر این اساس امکان کاهش ریسک برای سهامداران نیز وجود خواهد داشت.