۵۰ میلیارد دلار قرارداد با جهان در پسابرجام

اقتصاد ایرانی: سپیدی برف زمین محوطه ای بزرگ را پوشانده و بجز سکوتی سرد صدای دیگری بلند نمی شود. چند پرنده روی دم هواپیمای فوکر ۲۷ نشسته اند، با نزدیک شدن صدای پای نگهبان، به سمت آسمان پرواز می کنند و صدای بال هایشان، سکوت نمایشگاه صنایع هوایی را می شکند. چند فوکر که در دهه های گذشته در آسمان ایران سلطنت می کردند، حالا پیر و فرتوت در گوشه ای از این نمایشگاه زمین گیر شده اند و بجز پرندگانی که روی بال ها و دم شان می نشینند، مسافر دیگری ندارند. در این نمایشگاه سرد و ساکت که در کیلومتر ۴ جاده تهران-کرج قرار گرفته، حداقل تا پیش از توافق هسته ای و اجرای برجام مهندسان هواپیمایی رفت و آمد داشتند. آنها قطعات سالم هواپیماهای زمین گیر را از جسم فلزی شان خارج می کردند و به هواپیماهایی که اگرچه فرتوت اند اما هنوز در آسمان ایران می پرند، وصله می زدند. در همین غرب تهران، کمی آن طرف تر از این نمایشگاه، فرودگاه مهرآباد قرار گرفته که هرازگاهی با سانحه های مختلف، به صدر اخبار می رسد. آخرین بار، ۱۱ دی ماه هواپیمای تهران-شیراز نیم ساعت پس از پرواز دچار سانحه شد و به فرودگاه مبدأ برگشت. یکی از شاهدان عینی درباره این سانحه گفته بود:«حدود ساعت ۷ شب یکی از موتورهای این هواپیما آتش گرفت که آتش آن از چند کیلومتری فرودگاه مهرآباد هم دیده می شد.» نوسازی هواپیماهای پیری که میانگین عمرشان ۲۳ سال است و به سختی در آسمان نفس می کشند، یکی از پربحث ترین حوزه های اقتصادی اخیر بوده است.

حمل و نقل، پر قراردادترین و پرسر و صداترین حوزه بعد از برجام

به گزارش ایران، زمانی که توافق ایران و بوئینگ جدی شد، بزرگترین رسانه های جهان تیتر زدند: «بوئینگ به توافق تاریخی با ایران برای ۱۰۰ جت مسافربری نزدیک شد.» از بلومبرگ و رویترز گرفته تا نیویورک تایمز، از عبارت «تاریخی» برای توصیف قرارداد جدید ایران و امریکا استفاده کردند. نخستین قرارداد برای خرید ۸۰ بوئینگ به ارزش ۱۶.۶ میلیارد دلار از امریکا بود و بعد از آن نیز خرید ۱۰۰ فروند ایرباس از فرانسه نهایی شد که از اوایل سال ۲۰۱۷ و طی یک بازه زمانی ۱۰ ساله تحویل ایران خواهد شد. حسن روحانی، رئیس جمهوری نیز در گفت و گوی اخیر تلویزیونی با مردم در این باره گفته بود:«اینکه ما هواپیماها را از راه اجاره به شرط تملیک خریدیم و پولی که بابت این هواپیماها قرار است، پرداخت شود در یک مدت ۱۸ ساله داده خواهد شد و این  به معنای آن است که دنیا به ایران برجام و ادامه راهی که آغاز کردیم اعتماد دارد.» اما بجز آسمان ایران، آلمانی ها نیز در صنعت حمل و نقل کشور حضور پیدا کرده اند. مقامات زیمنس نیز اواخر مهرماه بود که وارد کشور شدند و درباره معامله ای که به نقل از رویترز ارزشی بیش از ۲.۲۵ میلیارد دلار داشت، گفت و گو کردند. کمی بعد از آن خبر رسید آلمان قطار مدرن قسطی به ایران می فروشد. محسن پورسیدآقایی، مدیر عامل وقت شرکت راه آهن ایران درباره توافق با آلمانی ها گفته بود:«اخیراً در سه حوزه حمل و نقل ریلی تفاهمنامه ای با آلمانی ها امضا کردیم که افزایش سرعت و برقی کردن قطار تهران - تبریز، قطار حومه ای تهران و تبریز و همچنین خرید قطار سریع السیر به صورت لیزینگ از شرکت زیمنس، مفاد این قرارداد را تشکیل می دهد.» بانک kfw آلمان نیز اعلام کرد که ۱.۲ میلیارد یورو برای توسعه خطوط راه آهن به ایران وام می دهد.
در این حوزه، آب های ایران نیز بی نصیب نماندند و پای یک غول جهانی به دریا باز شد. گروه صنایع سنگین هیوندای، بزرگترین گروه کشتی سازی جهان روز ۱۹ آذر اعلام کرد، قرارداد ساخت کشتی های کانتینری و تانکر های حمل مشتقات نفتی را با ایران در سئول منعقد کرده است. بر اساس گزارش وال استریت ژورنال، اهداف این شرکت نوسازی ناوگان کشتیرانی نفتی ایران است و اعتباری بالغ بر ۲.۵ میلیارد دلار هم بدان اختصاص داده شده است. چینی ها نیز در این حوزه از شراکت با ایران سهم دارند و قرار است برای فاینانس طرح قطار تهران-قم با ایران همکاری کنند.
همچنین مدیر کل بین الملل راه آهن نیز از نهایی شدن قرارداد سرمایه گذاری ۴ میلیارد یورویی ایتالیا در راه آهن ایران خبرداد. در قالب این سرمایه گذاری، ایتالیا در خطوط ریلی سریع السیر ایران حاضر خواهد شد.

توتال در میادین نفتی ایران

قراردادهای نفتی، یکی دیگر از حوزه هایی بوده است که طی یک سال گذشته، روزهای پرتنشی را برای دولتی ها رقم زده است؛ چه زمانی که مجلسی ها اعتقاد داشتند باید در مجلس به تصویب برسد و چه زمانی که مخالفان برجام از هر بهانه ای برای زیر سؤال بردن آن استفاده می کردند. اما به هر حال، توتال، غول نفتی جهان، رسماً به ایران آمد. میانه های آبان ماه، مراسم امضای قرارداد توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی با توتال و CNCP چین با حضور بیژن زنگنه برگزار شد. رویترز درباره این قرارداد نوشت: «بعد از دوران تحریم ها، این نخستین باری است که یک شرکت بزرگ غربی در حوزه انرژی با تهران قرارداد بسته است. شرکت های خارجی به دلیل ذخایر عظیم نفت و گاز ایران، علاقه زیادی دارند که به این کشور وارد شوند و فعالیت کنند. با این حال تاکنون با وجود لغو تحریم ها، کمتر توانسته اند به این کشور هجوم ببرند.» توتال گفته است که از این طرح، ۵۰.۱ درصد سود خواهد برد. پتروپارس، شرکتی از زیرمجموعه های شرکت ملی نفت ایران ۹.۹۱ درصد و شرکت دولتی نفت چین نیز ۳۰ درصد سود خواهند برد.با اجرای این طرح، ظرفیت تولید نفت ایران ۱.۸ میلیارد فوت مکعب در هر روز معادل ۳۷۰ هزار بشکه نفت، افزایش خواهد یافت که خروجی آن در شبکه نفتی ایران وارد می شود. شرکت توتال پیش از این نیز برای توسعه طرح های گازی ایران قراردادی ۴.۸ میلیارد یورویی امضا کرده بود. اگرچه امضای قرارداد با توتال و تفاهمنامه با «شل» از پر سر و صداترین توافق های نفتی بود اما توسعه نفتی با حضور سرمایه گذاران خارجی، تنها به همین جا منحصر نشد. غلامرضا منوچهری، معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران درباره قراردادهای نفتی می گوید: «تاکنون ١٥ تفاهمنامه با شرکت‎های بین‎المللی امضا کردیم و با ١٢شرکت دیگر نیز در حال مذاکره ایم که برخی از این تفاهمنامه‎ها مانند فاز ١١ پارس جنوبی در قالب موافقتنامه اصولی (HOA) پیش رفتند.» در حوزه انرژی، قرارداد دیگری نیز به تازگی سر و صدا کرده است. ۳ میلیارد دلار، رقم قراردادی است که برای ایجاد ظرفیت ۶ هزار مگاواتی، با شرکت یونیت اینترنشنال ترکیه بسته شده است.

رقابت غول های خودروسازی برای حضور در ایران

سرمایه گذاری و قرارداد خارجی با پرچالش ترین صنعت ایران حتی پیش از آنکه برجام اجرا شود، بحثی داغ به راه انداخته بود. صحبت ها درباره حضور پژو، رنو و حتی فولکس واگن در ایران بلافاصله بعد از توافق هسته ای به راه افتاد. سال گذشته، ایران خودرو و پژو با یکدیگر قرارداد ۸۰۰ میلیون یورویی امضا کردند و تولید کنونی مدل های قدیمی پژو ۴۰۵ و پژو ۲۰۶ و تولید سه خودروی جدید پژو ۲۰۸، ۲۰۰۸ و ۳۰۱ از اواسط سال ۲۰۱۷ در آن پیش بینی شد. تولید خودرو براساس این قرارداد از اردیبهشت ۹۶ آغاز می شود و ۲۰۰ هزار خودرو در سال تولید و روانه بازار خواهد شد. پژو سیتروئن قرارداد اولیه ای را با شرکت خودروسازی سایپا نیز برای سرمایه گذاری ۳۰۰ میلیون یورویی (۳۳۰ میلیون دلاری) برای توسعه و تولید ۳ مدل سیتروئن از طریق یک سرمایه گذاری مشترک جدید منعقد کرده است. اما بجز پژو، شرکت خودروسازی رنو فرانسه با سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) در پاریس قرارداد ایجاد شرکت مشترکی را برای تولید خودرو در ایران امضا کرده است. فولکس واگنی ها نیز اخیراً از مذاکره برای حضور در ایران و شراکت با بخش خصوصی خبر داده اند.
اما قراردادهای صنعتی ایران تنها به همین جا منحصر نمی شود. قراردادهای ریز و درشت دیگری نیز در کنار این غول های غربی بسته شده است. محمدرضا نعمت زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت درباره برجام و قراردادهایی که سکوت سرد صنعت ایران را شکسته اند، چنین می گوید: «پیامدهای مثبت برجام غیرقابل باور است، بیش از ۱۰۰ قرارداد با کشورهای مختلف منعقد شده است.»